مشاوران املاک تهران، هنگام محاسبه کمیسیون خود برای یک معامله رهن و اجاره، اول مبلغ رهن را به نسبت صدی، سه به اجاره ماهانه تبدیل می کنند و سپس از هریک از طرفین، یک چهارم مبلغ اجاره ماهانه را به عنوان حق الزحمه (کمیسیون) دریافت می کنند. مشخص است که نرخ تبدیل صدی سه که به معنای بازدهی سالانه 36 درصد است بالاست.
طی سالیان گذشته، نظام بازار، به تدریج، نرخ تبدیل ودیعه رهن به اجاره را تعدیل کرده است؛ برای مثال اگر شخصی برای اجاره دادن ملک خود که رهن کامل آن 100 میلیون تومان می ارزد، به مشاور املاک مراجعه کرده و درخواست اجاره دادن ملکش را با اجاره ماهانه 3 میلیون تومان داشته باشد مشاور املاک به او خواهد گفت که اجاره ماهانه ملکش، حدود 2 میلیون تومان می‌ارزد.
بنابراین نظام بازار به‌صورت غیردستوری، تعدیل نرخ را بین موجر و مستاجر با نسبت صدی، دو انجام داده است.
اما نکته اینجاست که همین مشاور املاک، برای محاسبه کمیسیون خود کماکان هر صدهزار تومان رهن مسکن را با سه هزار تومان اجاره ماهانه، معادل سازی می کنند.بر این اساس می بایست برای محاسبه حق الزحمه مشاوران املاک، مبلغ رهن، به صدی دو کاهش یابد.
البته بدیهی است که این مسئله خوشاید مشاوران املاک نخواهد بود اما علم اقتصاد با کسی تعارف ندارد!
نکته ای که جای تامل دارد این است که در صورت ابلاغ کاهش نرخ تبدیل رهن مسکن و به تبع محدود کردن منافع مشاوران املاک، این تصور به موجران القاء خواهد شد که اجاره ملکشان با کاهش مواجه شده است و این مسئله می تواند با تحریک موجرین، منجر به زیان مستاجران شود. باید توجه داشت که منافع موجر، مستاجر و دلال در یک راستا نیست.
نکته ای که بدیهی است این است که مشاوران املاک با رفتاری دوگانه، برای محاسبه حق الزحمه خود، نرخ تبدیل رهن به اجاره را بیش از نظام بازار، ارزش گذاری می کنند.
