حدود یک هفته از فیلترینگ رسانه‌های مجازی و محدود شدن اینترنت می‌گذرد و این اتفاق در کوتاه‌مدت، مشاغل وابسته به اینترنت را تعطیل و کم‌رمق می‌کند و در بلندمدت می‌تواند کسب‌وکارهای اینترنتی را با رکود و ورشکستگی مواجه کند. سوالی که در این میان مطرح می‌شود، این است که با فیلتر شدن اینستاگرام و تلگرام، چه بلایی بر سر کسب و کار های اینترنتی می‌آید؟ از آنجایی که انسان‌ها همواره به دنبال ساده‌ترین راه برای ایجاد ارتباط و انجام کارهای روزانه خود هستند، اکنون شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به راحتی این راه را برای آن‌ها هموار کرده و جمعیت حاضر در اینترنت، روز به روز در حال افزایش است.
به همین‌دلیل نرم‌افزارهای خدماتی و شبکه‌های اجتماعی گسترش یافته‌اند و امروز بیش از گذشته با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. در حال حاضر درصد بالایی از جمعیت در نرم افزارهای خدماتی و شبکه‌های اجتماعی عضو هستند و مردم ایران نیز همچون سایر ملت‌ها تمایل دارند بسیاری کارهای روزانه خود را از طریق اینترنت انجام دهند یا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. با این وجود پس از ناآرامی‌هایی که در فضای کشور به وجود آمد، دولت اقدام به فیلترینگ کرد و کسب‌وکارهای اینترنتی رفته رفته با رکود مواجه شده‌اند. در این میان حتی ۵۰۰ میلیارد تومان زیان کسب و کارهای اینترنتی به‌دلیل اختلالات در اینترنت کشور ،گریبان صاحبان این بخش از کسب و کار را گرفته است.
500 میلیارد تومان ضرر
اوضاع آشفته این روزها باعث قطع اینترنت در برخی نقاط کشور شد و در ادامه نیز فیلترینگ تلگرام و اینستاگرام را به همراه داشت. این اتفاق موجب ضرر و زیان کسب‌وکارهای اینترنتی شد و براساس اطلاعات موجود، کسب وکارهای اینترنتی زیان ۵۰۰میلیارد‌تومانی را در این چند وقت متحمل شده‌اند. علی توسلی، نایب رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران در مورد اتفاقات این چند وقت و زیان کسب‌وکارهای اینترنتی گفته است که بزرگ‌ترین فعالان بازار کسب‌وکارهای اینترنتی ایران اعلام کرده‌اند که آن‌ها متحمل ۵۰۰میلیارد تومان زیان از اختلال‌های چند روزه اینترنت شده‌اند. به گفته او، اغتشاشات به وجود آمده در نقاط مختلف کشور، باعث زیان بزرگ‌ترین فعالان بازار کسب‌وکارهای اینترنتی شامل ارائه‌دهندگان اینترنت، فروشگاه‌های اینترنتی، تاکسی‌های آنلاین و امثال‌آن‌ها شده است.
کسب و کارهای اینترنتی در بن بست
به گفته نایب رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران، پیش از این اگر اختلالی در اینترنت ایجاد می‌شد، بیشترین تاثیر آن بر روی شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت بوداما اکنون کسب‌وکارهای متعددی برروی اینترنت در حال فعالیت و ارائه خدمات هستند که بروز مشکل در اینترنت باعث متضرر شدن آن‌ها نیز می‌شود. در حال حاضر اینترنت فقط بستر دسترسی نیست بلکه بستری برای تجارت کالا و خدمات است و اکنون اگر برای اینترنت مشکلی به وجود آید، زیان کسب‌وکارهای اینترنتی نیز به میزان ارائه‌دهندگان اینترنت خواهد بود. اگرچه شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت در این ایام سرویس‌های خود را از قبل فروخته‌اند اما با کاهش میزان مصرف و افزایش شدید شکایت‌ها روبه‌رو شده‌اند و ممکن است فروش جدید سرویس نیز، نداشته باشند که این موضوع باعث کاهش درآمد آن‌ها خواهد شد.
وزیر چه می‌کند؟
از آنجایی که کسب‌وکارهایی به اینترنت وابسته هستند، هیچ جایگزینی جز بستر فضای مجازی ندارند و در صورت به وجود آمدن اختلال در دسترسی به اینترنت، شاهد زیان بیش از حد کسب و کارهای اینترنتی خواهیم بود. به دلیل اخلال در سرویس‌دهی، هزینه‌ها نیز بسیار افزایش پیدا می‌کند. در این چند روز سرویس اینترنت به جز در ساعات محدودی به صورت کامل قطع نشده بود اما کندی اینترنت و افزایش شدید پینگ سرویس‌ها وجود داشت که این امر توانسته بود سرویس‌های متاثر از سرعت را تحت تاثیر قرار دهد. وضعیت موجود پایدار نخواهد بود و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با شورای عالی امنیت، رایزنی‌هایی انجام داده تا محدودیت برخی شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام و اینستاگرام رفع شود.
بیکاری،ناامیدی، سرخوردگی
اکنون تلگرام با 40 میلیون و اینستاگرام با 35میلیون کاربر ایرانی، دو شبکه اجتماعی محبوب در ایران هستند که این روزها به صورت موقت از دسترس کاربران خارج شده‌اند. به گفته نایب رییس کمیسیون کسب و کارهای نوین اتاق ایران، بین ١٠ تا ١۵ هزار کسب و کار در ایران به صورت مجازی اداره می‌شوند که این روزها با محدود شدن تلگرام و اینستاگرام، این نگرانی به وجود آمده که در آینده چه بر سر کسب و کارهای وابسته به این دو شبکه اجتماعی می‌آید؟ آیا این محدودیت باعث ورشکستگی کسب‌وکار های مجازی می شود؟ آیا سرمایه‌گذاران متضرر می‌شوند؟ باید به نکته‌ای مهم در این خصوص اشاره کرد که بیشتر کسانی که این بازار بزرگ را مدیریت می‌کنند، از قشر جوان جامعه هستند که با ایده‌های نو،خلاقیت و تخصص خود و با سرمایه خیلی کم، این کسب و کارهای مجازی را به وجود آورده و خود را از جامعه بیکاران خارج کرده‌اند.
نابودی سرمایه اجتماعی
با این وجود، ادامه محدودیت در فضای اینترنت موجب افزایش درصد بیکاری، ناامیدی و سرخوردگی جوانان می‌شود و به نارضایتی عمومی نیز دامن می‌زند. در این میان شاید اعتراض این کسب‌وکارها این باشد که دولت نه تنها شغلی ایجاد نکرد بلکه کسب و کار خودمان را نیز به نابودی کشاند! یکی دیگر از آسیب‌های این محدودیت، از بین رفتن اعتماد اجتماعی است. از طرفی اگر در آینده افرادی بخواهند چنین سرمایه‌گذاری داشته باشند، به دلیل سابقه کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران، از سرمایه‌گذاری خود منصرف خواهند شد و شاید به فکر سرمایه‌گذاری در خارج از کشور بیفتند. این اتفاقی است که تکرار آن را در سایر کسب‌وکارها نیزمی‌بینیم؛ افراد با انگیزه و سرمایه‌داری که تصمیم گرفتند به دلیل فضای مکدر و ناامن اقتصادی، سرمایه و استعداد خود را به خارج از مرزها منتقل کنند. این موضوع در وضعیت فعلی ایران که بیکاری در آن بیداد می‌کند، خطری بزرگ محسوب می‌شود؛ به این‌دلیل که بخش قابل توجهی از اشتغال در فضای مجازی ایجاد شده و برای نابودی آن کافی است تا این فیلترینگ ادامه پیدا کند.
فیلترینگ برای اصلاح یا تخریب؟
اگرچه مساله فیلترینگ در کشور برای حفظ جامعه از بسیاری آسیب‌های اجتماعی به‌‌ویژه در مورد سایت‌های غیراخلاقی لازم است اما گاه مشکلاتی را به‌وجودمی‌آورد که بسیار عمیق است و پیچیدگی‌های خاص خودش را نیز دارد. در این میان فیلترینگ، مشکلات و آسیب‌هایی را برای صاحبان سایت‌ها به‌وجود می‌آورد که اتفاقات اخیر نیز به این مساله دامن زده است. در شرایطی که غول‌های جست‌وجوگر مرتب مشغول رصد سایت‌ها هستند، تصور کنید که فیلتر شدن یک سایت کسب و کار آنلاین، می‌تواند چه ضربه مهلک و جبران ناپذیری را به رتبه آن سایت در گوگل، یاهو، الکسا و البته میزان بازدید سایت فیلتر شده وارد کند. طبیعی است که بعد از رفع فیلتر شدن، بازگرداندن آن سایت به جایگاه قبلی‌اش در بین مخاطبان و موتورهای جست‌وجو، کاری بسیار سخت است که زمان زیادی را می‌برد و گاه با توجه به جلو افتادن رقبا ممکن است ناممکن نیز بشود.
تهدید و فرصت
به نظر می‌رسد با توجه به لزوم فیلتر سایت‌های متخلف یا مغایر با ارزش‌ها و احتمال اجحاف در حق صاحبان برخی سایت‌ها که نه به دلیل انتشار مطلبی غیر اخلاقی بلکه به دلایل دیگری فیلتر شده‌اند، همان‌گونه که ابتدا تذکر دریافت کرده و مهلتی برای اصلاح اشتباه خود می‌یابند، باید سازوکاری برای تسریع در رفع فیلتر و جبران اشتباه نیز در نظر گرفته شود. به این ترتیب با اصلاح و متنبه شدن متخلفان سهوی یا عمدی، لازم است که فرصت تداوم کسب‌وکار به کسب و کارهای اینترنتی داده شود تا اندوخته آن‌ها تا حد امکان محفوظ بماند. با وجود اینکه مسئولان از احتمال رفع فیلتر تلگرام و اینستاگرام تا آخر هفته خبر داده بودند اما هنوز هیچ اثری از آثار رفع فیلترینگ به چشم نمی‌خورد.
