رضا بخشی‌آنی، با اشاره به آثار فتنه سال ۱۳۸۸بر اقتصاد کشور اظهار داشت: این موضوع یکی از مباحث چالشی تاریخ معاصر است و از منظر دینی «فتنه» و از منظر علمی و آکادمی در حوزه اقتصاد سیاسی «آشوب» نامیده می‌شود و در مقطع زمانی بسیار حساس از جهت تعاملات داخلی و بین‌المللی رخ داد که ضربه جدی به انسجام و وحدت داخلی کشور زد.
این اقتصاددان بابیان اینکه فتنه در مقطعی اتفاق افتاد که قدرت‌های بین‌المللی برای مذاکره در حوزه مسائل منطقه‌ای اعلام آمادگی کرده بودند، گفت: کشور ایران در نقطه قوت از لحاظ سیاست منطقه ای قرار داشت، اما زمانی که آشوب شکل گرفت، تمرکز روی حل مسائل منطقه‌ای و سطح قدرت و نفوذ کشور کاهش یافت و زمینه را برای افزایش حجم مداخلات کشورهای خارجی در مسائل داخلی ایران فراهم کرد، تا حدی که قدرت‌های بیگانه روی شکاف‌های ایجادشده سرمایه‌گذاری کردند.
وی افزود: در این دوران تمرکز از سیاست‌گذاران نظام گرفته شد و زمینه‌ای برای کاهش نفوذ منطقه‌ای ایران در خاورمیانه را هموار کرد. تا در نهایت قدرت‌های خارجی به بهره و هدفی که دنبال می‌کردند، برسند.
این کارشناس مسائل اقتصاد سیاسی با بیان اینکه یکی از پیامدهای فتنه اجماع برای تحریم‌های بیشتر علیه ایران بود، گفت: قدرت‌های بزرگ برداشت‌شان این بود که آشوب داخل ایران به انسجام ساختاری و مدیریتی نظام ضربه زده، بنابراین می‌شود با ابزار تحریم آن را تهدید کرد و سقوط ساختار سیاسی - اقتصادی ایران را محقق کرد.
وی خاطرنشان کرد: آشوب شرایطی را فراهم کرد که اجماع جهانی برای تحریم کشور صورت گرفت. با مسئله حقوق بشر و هسته‌ای اتهاماتی را وارد کردند و با شکل‌دهی فضای روانی جامعه جهانی، توانستند شرایط را کاملا در اختیار بگیرند. حتی کشورهایی مثل هند و چین که تعاملات خوبی با ایران داشتند، در این اجماع حضور یافتند.
به گفته وی ، اولین اثر تحریم روی فروش نفت بود و خریداران بزرگ نفتی در گام اول سهمی از خرید خود را کاهش دادند. علاوه بر این موضوع، ساختار اقتصادی کشور به نفت وابستگی داشت و کاهش فروش آن، منجر به کاهش درآمد و ورود منابع ارزی شد که در نهایت با افزایش تنش در بازار ارز مواجه شد.
این کارشناس مسائل اقتصادی با تشریح دو رویکرد اقتصاد داخلی و وابستگی‌های خارجی تحریم‌های پس از فتنه، عنوان کرد: آشوب سال ۸۸ بیشترین وزن را روی نقاط آسیب بین‌المللی متمرکز کرد. زمینه‌سازی برای همراهی سایر کشورها علیه ایران را فراهم کرد. در نتیجه تحریم‌های اقتصادی با محدودیت‌های بانکی و صادرات نفت اعمال شد و حتی درآمد فروش نفت در نقاط مشخصی انباشت می‌شد و قابل‌استفاده برای تجارت و تسهیل مبادلات ارزی نبود.
به گفته بخشی‌آنی، از طرفی در حوزه اقتصاد داخلی، آسیب‌هایی از گذشته داشتیم که در شرایط تحریم تشدید شد. نقدینگی زیادی طی دهه‌های گذشته تزریق کردیم که در حالت بالقوه می‌تواند به حوزه‌های مختلف اقتصادی ورود کرده و آن را تخریب کند. مثلا می‌تواند در بازار ارز، مسکن و خودرو اثرات مخرب بگذارد. با این فضا وقتی اثرات تحریم‌ها اضافه شد در بازار ارز تنش ایجاد کرد و حجم نقدینگی به سمت بازار ارز و سکه و طلا رفت. اتفاقات سال 90 و 91 یک نوع هم افزایی آسیب‌های داخلی با مسائل تحریم بود که به‌هم‌ریختگی بازار ارز و شکل‌گیری رکود سمت عرضه در اقتصاد را ایجاد کرد.
این کارشناس مسائل اقتصاد سیاسی در مورد اینکه آیا می‌توان رشد منفی اقتصادی سال‌های 90 و 91 را به موضوع فتنه تعمیم داد، تصریح کرد: اگر تقسیم‌بندی اثرات خارجی و عوامل داخلی را بپذیریم، در واقع بر اثر عوامل داخلی رشد اقتصادی آن سال‌ها کاهش یافته بود؛ منتهی حضور و ورود عامل تحریم کاهش رشد را تشدید کرد و منفی شدن آن نتیجه اعمال تحریم بود.
بخشی‌آنی در مورد اینکه تحریم‌های پس از فتنه 88، مادر تحریم‌ها بود، بیان کرد: سال 90 تا 94 دوره اعمال تحریم‌های جامع علیه ایران است و تجربه تحریم‌های تحمیلی اعمال‌شده بر کشور به‌عنوان نمونه ویژه در دانشگاه‌های کشورهای خارجی مطالعه می‌شود. زیرا تاکنون تحریمی به این شدت و با ابعاد وسیع در هیچ کشوری حتی کره شمالی و سوریه نیز که وارد جنگ داخلی شد، سابقه نداشت.
وی ادامه داد: اتاق فکرهای آمریکا، تحریم ایران را به عنوان موفق‌ترین نمونه تحریم بررسی می‌کنند و حتی الگویی برای استفاده از آن علیه سایر کشورها است.
به گفته این کارشناس مسائل اقتصادی، تحریم‌ها برای اقتصاد و مردم هزینه‌های زیادی داشت که قابل‌لمس بود، اما در عین حال بیگانگان به نقطه مطلوب خود که فروپاشی ساختاری بود، نرسیدند، چراکه مسئولان نظام با اتخاذ تدابیر لازم توانستند افزایش هزینه های تحریم را تا حد مناسبی که منجر به فروپاشی ساختار اقتصادی کشور نشود مدیریت کنند.
وی افزود:در حال حاضر نیز دولت جدید آمریکا با همان مواضع خصمانه علیه ایران، روی کانال‌ها و تحریم‌های جدید تمرکز کرده تا شریان‌های اصلی کشور را قطع کند. مصداق بارز آن دادگاه رضا ضراب در کشور ترکیه است که به اتهام دور زدن تحریم‌های ایران مطرح شده و عنوان می‌شود که ترکیه یکی از کانال‌های خنثی‌سازی تحریم‌های آمریکا بوده است. فارغ از اینکه چقدر این موضوع می‌تواند صحت داشته باشد، نشان می‌دهد دشمنان به صورت دینامیک و پویا مباحث تحریمی را رصد می‌کنند.
به گفته این کارشناس، بنابراین باید تنوع ابزارها را برای خنثی‌سازی تحریم‌ها داشته باشیم و امیدواریم با تجربه‌هایی که شکل گرفته بتوان بهتر از گذشته عمل کرد. زیرا انرژی هسته‌ای و حقوق بشر بهانه برای اجرای سیاست‌های راهبردی و مقاصد اصلی دشمنان کشور است.
