صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در حال حاضر بیش از 2 میلیون و 600 هزار بشکه در روز است. همچنین روزانه حدود 400 تا 450 هزار بشکه فرآورده های نفتی به دیگر کشورها صادر می شود. تمامی صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران و بخشی از صادرات فرآورده های نفتی از طریق دریا و با استفاده از ناوگان نفتکش های ایران انجام می گیرد.
ناوگانی که تحت نظر و مدیریت شرکت ملی نفتکش ایران قرار دارد. این شرکت که عملکردش به لحاظ حاکمیتی در فروش نفت ایران بسیار موثر است، یکی از شرکت های زیرمجموعه شرکت ملی نفت ایران بود تا اینکه در جریان خصوصی سازی ها، سهام آن به بخش غیردولتی واگذار شد. با وجود واگذاری سهام شرکت ملی نفتکش ایران، با توجه به اهمیت فعالیت این شرکت و همچنین شناخته شدن نام آن در عرصه بین المللی و بازارهای هدف صادرات نفت ایران، لفظ "ملی" از روی نام این شرکت برداشته نشد.
اکنون شرکت ملی نفتکش ایران با عنوان یک شرکت خصوصی اما به صورت یک بنگاه ملی فعالیت می کند و بزرگترین ناوگان حمل نفت جهان را در اختیار دارد. نفتکش های ایرانی با ظرفیت های متفاوتی از 35 هزار تن تا 300 هزار تن در عرصه حمل نفت خام کشورمان به بازارهای صادراتی فعالیت می کنند و در مجموع ظرفیت ناوگان نفتکش های ایران به 15.5 میلیون تن می رسد.
یا "سیروس کیان ارثی" مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران در خصوص آخرین وضعیت بازار فعالیت کشتی های نفتکش و وضعیت فعالیت شرکت ملی نفتکش ایران به گفت‌وگو نشسته ایم. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
درخصوص وضعیت فعلی بازار کشتیهای نفتکش و اجاره اینکشتیها درسال جاری توضیح دهید. وضعیت بازار نفتکش ها در مقایسه با سال های گذشته چه تفاوتی داشته است؟
کیان ارثی: نرخ اجاره کشتیهای نفتکش از ماه ژانویه تا آوریل 2017 مناسب بود اما از اوایل ماه مه تا سپتامبر 2017 نرخها کاهش یافت که از جمله دلایل آن میتوان به کاهش قابل توجه تولید نفت اوپک و روسیه، پایین آمدن مصرف نفت در فصل تابستان، کاهش تعداد کشتیهای نفتکشی که به عنوان مخزن استفاده میشدند و همچنین ورود کشتیهای نفتکش جدید به بازار اشاره کرد که این عوامل مجموعاً به افزایش تعداد نفتکش‌های موجود در بازار منجر شده است.
به این عوامل باید کاهش اوراق کشتی ها را نیز اضافه کرد به طوری که درآمد قابل توجه کشتیهای نفتکش از اواخر سال 2014 تا اوایل سال 2017 ، باعث شد تا مالکان نفتکشها تمایلی به اوراق کشتیهای خود نداشته باشند.
از سوی دیگر با کاهش تولید نفت به میزان 1.8 میلیــون بشکه در روز و بـه دنبال آن کاهش تعــداد کشتیهای نفتکش مخزن طی سالهــای 2016 و 2017 ، تعداد کشتیهای نفتکش آماده جهت حمل محمولات نفتی در بازار بینالمللی افزایش یافت که مجموع این عوامل سیر نزولی و کاهش نرخهای اجاره را در پی داشته است.
به جز موضوع عرضه و تقاضا در بازار کشتیهای نفتکش،کاهش قیمت نفت در بازار این کشتی‌ها و تعیین نرخ های اجاره چه تاثیری دارد؟ کاهش عرضه و تقاضای نفت و مواردی مثل تصمیمات اخیر اوپک چطور؟
کیان ارثی: معمولاً کاهش قیمت نفت مـوجب افزایش تقاضــا برای خرید نفت میشود. کشورهــای صنعتی به منظور راهاندازی صنایع خود نیازمند استفاده از نفت و فرآوردههای نفتی هستند لذا به محض کاهش قیمت نفت خریـــد بیشتری انجام میدهند. زمانی که قیمت نفت در بازارها به شدت کاهش پیدا میکند، پدیدهای ایجاد میشود که به آن Contango گفته میشود. در این شرایط خریداران نفت به میزان بیشتری خریداری کرده و مازاد نفت خریداری شده را با استفاده از کشتیهای نفتکش ذخیره میکنند. در واقع معمولاً کاهش قیمت نفت منجر به افزایش تقاضا برای خرید نفت و بالتبع به افزایش تقاضا برای اجاره کشتیهای نفتکش و در نتیجه افزایش نسبی نرخهای اجاره میشود.
این وضعیت بازار در همه بخشها مثل حمل گاز ، نفت خام، مواد شیمیایی و پتروشیمی صادق است یا اینکه تفاوت دارد؟
کیان ارثی: وضعیت بازار و نرخ اجاره کشتیهای گازبر و حمل موادشیمیایی و پتروشیمی هم همانند بازار اجاره کشتیهای حمل نفتخام است.
در بازار فعلی بالاترین نرخ اجاره کشتی مربوط به کدام نوع کشتی است؟
کیان ارثی: به طورکلی میتوان گفت که درآمد حاصل از اجاره کشتیهای VLCC نسبت به نفتکش‌های سوئزمکس و افرامکس بالاتر است.
در شرایط فعلی عوامل تعیین کننده در نرخ اجاره یک کشتی چیست؟
کیان ارثی: همانگونه که قبلاً اشاره کردم عوامل اصلی تعیین نرخ اجاره کشتیهای نفتکش مانند هر بازار دیگر، تابع عرضه و تقاضا است که این دو عامل خود تحت تاثیر شرایط گوناگون دیگری از جمله هرگونه کاهش یا افزایش در میزان تولید نفت، تعداد نفتکش های موجود در بازار، تقاضا برای اجاره نفتکش‌های مدرن با مصرف سوخت کمتر و .... قرار دارد.
در کدام مسیر و منطقه تقاضای بیشتری برای اجاره کشتیهای نفتکش وجود دارد؟
کیان ارثی: با توجه به تقاضای شدید نفت توسط کشورهای مهم خاور دور نظیر چین، ژاپن، مالزی، سنگاپور و تایوان، بیشترین حجم محمولات نفتخام از خلیج فارس به مقصد خاور دور حمل میشود.کما اینکه حدود 30 درصد نفتخام صادراتی ایران ( خریداری شده توسط کشورهای یاد شده ) بوسیله ناوگان ملکی این شرکت حمل شده است.
کاهش نرخ های اجاره چه تبعاتی را برای شرکتهای کشتیرانی نفتی به دنبال داشته است؟
کیان ارثی: کاهش نرخهای اجاره ظرف مدت اخیر منجر به زیاندهی بسیاری از شرکتهای کشتیرانی شده است این در حالی است که پیش بینی میشد با پایان فصل تابستان و شروع فصل سرما و تشدید نیاز بازار به حمل و نقل بیشتر نفت، نرخ ها افزایش یابد.
پیش بینی شما از وضعیت بازار حمل و نقل دریایی مواد نفتی و به تبع آن بازار کشتیهای نفتکش چیست؟ برخی پیش بینیها حکایت از بهبود این بازار در چند سال آینده دارد؟ آیا این بهبود در همه بخشها ( حمل گاز، حمل نفت و پتروشیمی ) اتفاق خواهد افتاد؟
کیان ارثی: پیشبینیها از روند رو به بهبود بازار اجاره کشتیهای نفتکش حکایت دارد؛ به ویژه اینکه انتظار میرود از اوایل آوریل 2018 تعداد کشتیهای نفتکشی که برای اوراق فروخته خواهند شد، افزایش یابد. از سوی دیگر احتمالا از ژوئیه 2018 ،کنوانسیون WBM یا مدیریت آبتوازن کشتی‌ها ( Water Ballast Mangment ) نیز اجرائی خواهد شد که تاثیر بهسزایی در افزایش نرخهای اجاره خواهد داشت. براساس کنوانسیون مذکور و با توجه به افزایش ملاحظات زیستمحیطی،کشتیهای نفتکش برای جلوگیری از آلودگی آبدریا ملزم به نصب تجهیزات لازم جهت پالایش آبتوازن خواهند بود؛ مسلماً این امر با توجه به گران بودن این تجهیزات، برای کشتیهای نفتکش قدیمی مقرون به صرفه نیست و به همین دلیل مالکان این کشتی‌ها، ناگزیر به اوراق آنها خواهند بود و این نیز به کاهش ناوگان موجود جهانی و افزایش نرخهای اجاره کشتیهای حامل نفتخام منجر خواهد شد که این روند نیز طبق پیش بینیها در سال 2019 نیز ادامه خواهد یافت. در مجموع پیشبینی میشود در صورت اوراق کشتیهای نفتکش قدیمی (که منوط به تصمیم مالکان است ) و ایجاد توازن ظرفیت در بازار، نرخها نیز بهبود یابد.
کاهش نرخها چه تاثیری بر عملکرد شرکت ملی نفتکش ایران داشته است؟ برای کاهش اثرات و نوسانات بازار چه تدایبری اندیشیده شده است؟
کیان ارثی: شرکت ملی نفتکش ایران همانند سایر شرکتهای کشتیرانی از کاهش نرخهای اجاره و درآمد حاصله آسیب دیده است با این حال سعی کرده با اتخاذ تدابیری از قبیل مدیریت سرعت و سوخت کشتی‌ها ( انجام سفرها با سرعت اقتصادی و صرفه جویی در مصرف سوخت )، هرگونه صرفه جویی ممکن در هزینههای فنی، عملیاتی و غیره و تلاش جهت انجام سفرهای Back Haul ( حمل محموله در مسیر بازگشت از سفر اولیه ) و... از ضرر و زیان جلوگیری کند.
در مورد آخرین وضعیت قراردادهای اجاره شرکت ملی نفتکش ایران توضیح دهید. این قراردادها با چه شرکتهایی امضا شده است ؟
کیان ارثی: مشتریان خارجی و روند اجاره کشتیهای ناوگان این شرکت توسط شرکتهای خارجی تاکنون سیر صعودی داشته است به طوری که از بعد از اجرایی شدن برجام ( دی ماه 95) تا 10 آذرماه امسال تعداد 215 قرارداد اجاره بصورت تک سفره و زمانی با شرکتهای خارجی منعقد شده است.
ازجمله شرکتهای خارجی اجارهکننده طرف قرارداد هم میتوان به توتال، شل، سپسا (Cepsa)، ویتول، ساراس (Saras) ، هانوا توتالکرهجنوبی،MRPL ، ژنرونگ چین، Hob کرهجنوبی، IOC هند، توپراش ترکیه، Bpcl هند، پرتامینا اندونزی، HMEL هند، رلیانس هند، SK کرهجنوبی، اسارهند، Kulun Shipping چین، China Concord ، Oilmar Shipping امارات، Glow Shipping امارات، CNPC چین و ... اشاره کرد.
استقبال این شرکت ها از اجاره کشتیهای ناوگان تاکنون چگونه بوده است؟
کیان ارثی: روند استقبال شرکتهای مختلف اجارهکننده از اجاره نفتکش‌های ملکی این شرکت تاکنون مطلوب بوده است؛ با این همه تلاش میگردد با ارتقاء کیفیت خدمات و ارائه سرویس هرچه بهتر نسبت به جلب رضایت مشتریان و تشویق آنان به اجاره ناوگان ملکی، موفقیت بیشتری حاصل شود.
