محسن پاک‌نژاد معاون مدیر عامل شرکت ملی نفت در امور تولید، اظهار کرد: مطابق اصول فنی فوران و اصلی ترین کتاب مرجع موجود در این زمینه به نویسندگی نیل آدامز ، روش های گوناگونی برای مهار فوران چاه‌های نفت و گاز در دنیا به کار گرفته می‌شود که مهار از سطح و مهار از عمق رایج‌ترین و اصلی‌ترین آنهاست.البته روش انتخاب شده برای مهار هر فورانی بستگی به عوامل مختلف و در حقیقت شرایط آن فوران دارد.
وی با بیان اینکه چاه 147 میدان نفتی رگ سفید در حین عملیات حفاری از هفتم آبان ماه دچار فوران و حریق شده است،اظهار کرد:با وقوع این اتفاق و در کوتاهترین زمان ممکن بحث سازماندهی ، فراخوان نیروها وبسیج امکانات برای مهار شکل گرفت.
معاون امورتولید شرکت ملی نفت با اشاره به فروریختن آوار مربوط به دکل در حال حفاری در محوطه چاه در روزهای آغازین فوران،افزود: 450 تن فولاد بر دهانه چاه فرود آمده بود ،اینجا صحبت ازآوار فولادی است که به مرور زمان و در اثر حرارت یکپارچه و در هم تنیده شده بود.بنابراین با به کار بستن قوی‌ترین ابزار وپس از اجرای امور مقدماتی نظیر راه سازی در مسیرهای صعب العبور ،ساخت دو استخر ،ایجاد شبکه آبرسانی و بسیاری از اقدامات سخت و طاقت فرسای دیگر ،حدود 28 روز درگیر پاکسازی محوطه چاه برای دسترسی به دهانه آن بودیم.
پاک نژاد با بیان اینکه خاموش کردن آتش تنها هدف تیم مهار نیست،تاکید کرد: جلوگیری از فوران سیال نفت و گاز اصلی ترین هدف است.
شدت صوت سومین عامل تأثیرگذار در مهار نشدن آتش رگ سفید
پاک‌نژاد در تشریح دلایل به نتیجه نرسیدن عملیات مهار فوران از سطح، در چاه 147 میدان نفتی رگ سفید گفت: فشار بالای خروج سیال از چاه و دمای بسیار زیاد آن، شانس موفقیت روش مهار از سطح را کم کرده است. مهار فوران چاه فوق که گنبد گازی آن فشار بسیار بالایی دارد ، اصول و فنون خاصی را می طلبد.علاوه بر این چاه مذکور به تبع چند ویژگی منحصربفردش از شانس موفقیت کمی در روش مهار از سطح برخوردار بود.اما همین احتمال اندک نیز مورد توجه قرار گرفته واین روش به مرحله اجرا رسید.تا در صورت نتیجه بخش بودن آن، مهار فوران چند روز زودتر اتفاق بیافتد.
وی ادامه داد: فشار سطحی خروج سیال چاه فوق به میزانی حدود 2 هزار و 400 پوند بر اینچ مربع ، اولین دلیل امکان پذیر نبودن مهار فوران از سطح است.حرارت نیز عامل دیگری در این موضوع به شمار می‌رود چرا که دما در محور شعله بیش از هزار و 400 درجه سانتی‌گراد است و گرادیانی نزدیک به 8 درجه دارد.البته با استفاده از سیستم خنک سازی و از طریق منابع آبی تأمین شده ،فضای خنکی برای مهارگران در نظر گرفته شده است با این حال زمانیکه آنها خارج از چتر حمایتی آب قرار می گیرند دمای بسیار بالایی را حول محور آتش تحمل می کنند. بنابراین در صورت قطع احتمالی آب و قرار گیری افراد حتی به مدت چند ثانیه و به طور مدام در فضای حریق این چاه ،قطع به یقین برای نیروی انسانی تبعات جانی داشته و فاجعه آفرین خواهد بود.
معاون مدیر عامل شرکت ملی نفت در امور تولید با بیان اینکه شدت صوت سومین عامل تأثیرگذار در نتیجه بخش نبودن مهار از سطح بوده است ،افزود: شدت صوت در اثر خروج سیال که بخش عمده آن گاز است حدود 170 دسی‌بل محاسبه شده، این در حالی است که به تشخیص متخصصان استانی تحمل شنوایی انسان حدود 80 دسی‌بل اعلام شده، بنابراین فضای کنونی فوران میدان نفتی رگ سفید به شدت برای گوش انسان آسیب رسان خواهد بود.
پاک‌نژاد تصریح کرد: همچنین طبق محاسبات ،سولفید هیدروژن گاز خروجی حدود 9 هزار PPM برآورد شده و این به معنای آن است که در صورت خاموش شدن آتش و در عین حال مهار نشدن فوران ،دم و بازدم هر جنبنده‌ای در اطراف آن منجر به مرگ او خواهد شد.
وی گفت: ما می‌توانستیم با علم به شانسِ کمِ موفقیت در مهار فوران از سطح ،از همان ابتدا، تنها به فکر مهار فوران از عمق باشیم ،از اینرو باید 60 روز بدون هیچ تلاشی تنها به حفر دو حلقه چاه امدادی برنامه ریزی شده در موقعیت هدف گذاری اکتفا می‌کردیم .اما از کوچکترین تلاشی دریغ نکردیم. همه تصمیم گرفتیم دل به آتش بزنیم و از همان روزهای ابتدایی هر دو روش مهار را همگام با هم به پیش بردیم.
وی یادآور شد: آخرین مهار فوران از سطح به حدود 7 سال گذشته و مربوط به نفت شهر است که فشار سطحی خروج سیال آن 960 PSI بوده است. این در حالی است که در رگ سفید با فشاری به میزان 2 هزار و 400 PSI روبه‌رو هستیم . فشاری که نزدیک به دو و نیم برابر نفت شهر است.
صنعتگران در احداث موقعیت چاه های نفتی رکورد زدند
معاون امور تولید شرکت ملی نفت ایران درباره مهار فوران از عمق و اقدامات اجرا شده متناسب با این روش در چاه 147 میدان نفتی رگ سفید گفت: همزمان با مهیا ساختن امور مربوط به مهار از سطح ، اقدام به احداث دو حلقه چاه کمکی در اطراف چاه 147 میدان نفتی رگ سفید کرده‌ایم. اگرچه به علت موقعیت سنگ و کوهستانی این میدان نفتی تسطیع زمین به کندی صورت گرفت اما همکاران با برنامه‌ریزی هدفمند در احداث موقعیت چاه‌های نفتی رکورد زدند.
پاک نژاد بیان کرد:حفاری چاه‌های کمکی در عمق هدف‌گذاری شده ، مطابق با مهندسی حفاری است. به طوری که با این چاه‌ها در عمق مورد نظر ضمن دستیابی به مخزن در حال فوران از طریق تزریق سیال حفاری موفق به مهار فوران خواهیم شد.
وی ادامه داد: در حالت طبیعی نزدیک به 5 تا 6 ماه برای احداث موقعیت چاه ها،برپایی دکل حفاری و حفاری چاه امدادی زمان لازم است اما این موضوع در رگ سفید ظرف حدود دوماه اجرایی شد.
پاک نژاد با اشاره به چاه حفاری شده C که به شکل عمودی است، گفت: اگر به هر دلیل این چاه به مشکل برخورد، از چاه موقعیت Aکه به شکل جهت دار و اُریب بوده و از نظر زمانی ده روز عقب‌تر از چاه C است، عملیات مهار از عمق پیگیری خواهد شد.
از 13 عملیات اجرا شده برای مهار فوران رگ سفید تا منتقدانی که تنها ژست دلسوزانه گرفتند و راهکاری ندادند
پاک نژاد با بیان اینکه برای مهار فوران چاه 147 میدان نفتی رگ سفید،تاکنون 13 عملیات اجرا شده است، افزود: وقتی صحبت از مهار فوران می شود ،منظور هم فکری جمعی از مهندسان زمین‌شناسی، حفاری، مهندسی مخزن، مهندسی مکانیک و...است، چرا که با اجماع نظر همه آنها ابزار مورد نیاز کار طراحی شده و سپس با ساختنش در کوتاهترین زمان ممکن از آن برای نزدیک شدن به دهانه چاه استفاده می شود.
معاون مدیر عامل شرکت ملی نفت تصریح کرد: همکاران ما بعد از 56 شبانه‌روز کار طاقت فرسا، از جان مایه گذاشته و شب‌های زیادی نخوابیده‌اند تا با به کارگیری هر آنچه که دارند بر مهار فوران سرعت ببخشند.
پاک‌نژاد بیان کرد: هم اکنون بهترین‌ها و باتجربه‌ترین های مهار فوران صنعت نفت کشور با همدلی و هم‌فکری در مهار رگ سفید دور هم جمع شده و مشغول کارند.
معاون مدیر عامل شرکت ملی نفت گفت: متاسفانه برخی مغرضانه و در فضاهای مجازی اعلام می‌کنند که اگر ما بودیم اینگونه نمی‌شد و مهار سریعتر رخ می داد، در حالی که این افراد در مرحله عمل و ارائه پیشنهاد به تیم مهار ،هیچ پیشنهاد کاربردی مطرح نکرده اند.
پاک‌نژاد درباره شایعات مطرح شده در فضای مجازی مبنی بر انجام تماس تلفنی مسئولان حاضر در تیم مهار با پیشکسوتان مهار نفت کشور گفت: بازنشستگی بخشی از فرایند شغلی است و این تماس‌ها تنها درد و دلی دوستانه بین اعضای تیم مهار با همکاران قدیمی بوده است. مهران مکوندی، حقیقی، اکبری ،خوشایند، بابااحمدی و حیدری از همکاران متخصص حاضر در منطقه هستند که در تعداد زیادی از عملیات فوران صنعت نفت کشور حضور داشته‌اند.
معاون مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران در امور تولید ادامه داد: هدف همدلی و همراهی است اما برخی از بازنشستگان مدعی مبنی بر به نتیجه رساندن عملیات مهار آمدند و هیچ طرح کاربردی مطرح نکردند. هدف آنها تنها تخریب روحیه بود. چرا برخی با ژست دلسوزی به فکر تضعیف روحیه حاضران در صحنه هستند در حالی که همکاران ما بهترین بوده و چیزی کمتر از دوستان بیرونی بازنشسته ندارند.
پاک‌نژاد تاکید کرد: مدل تماس‌ها از سر دوستی و رفاقت بوده و هیچ رنگ و بویی از نتوانستن و استیصال نداشته است.
فوران چاه نفتی کشور کویت به خودی خود مهار شد
وی ادامه داد: همچنین برخی دیگر مهار فوران رگ سفید را با مهار فوران چاه های نفتی کشور کویت مقایسه می‌کنند در حالی که بیشتر چاه های کویت فشاری به میزان 250 تا 300 PSI را داشته و بعد از چند روز با ترکیب بخشی از آب مخزن با ستون به خودی خود مهار شده اند. بنابراین نمی دانم افراد چگونه چاه کویت را با چاه 147 میدان نفتی رگ سفید با مخزن سرکش و فشار 2 هزار و 400 PSI مقایسه می‌کنند.
پاک‌نژاد افزود: مقایسه کردن این دو ،نوعی مغالطه است.این موضوع همانند درمان بیماری های مختلف است که هر بیماری شرایط خاص خود را دارد. از این رو نمی‌توان گفت که یک نسخه قطع به یقین درمان درد مهار فوران رگ سفید است.
وی با بیان اینکه تیم مهار پذیرای دریافت هر گونه پیشنهادی است، ادامه داد:در تمام این مدت همکاران ما با مراجعات متعددی حتی از طریق نامه روبرو بوداند.اما هیچ یک در عمل کاربردی نبوده است.برخی مهار چاه را با اطفای حریق ساختمان پلاسکو مقایسه می‌کنند در حالیکه این دو به طور کامل متفاوت و مجزا از هم هستند.
شرکت کانادایی طرحی تکنیکی برای مهار آتش رگ سفید نداشت
معاون مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران در امور تولید درباره پیشنهاد یک شرکت کانادایی برای مهار چاه 147 میدان نفتی رگ سفید گفت:این شرکت با همکاران ما در شرکت ملی حفاری مذاکراتی داشته و پیشنهاداتی مطرح کرده است، اما این شرکت خارجی طرحی تکنیکی برای مهار نداشته است.
پاک نژاد ادامه داد:علاوه بر این افراد حاضر در صحنه به علت تجربه کاری به طور کامل با ویژگی مخازن نفتی کشور آشنا هستند، بنابراین با ورود یک شرکت خارجی ناآشنا و تا زمان درک و دریافت او از شرایط چاه 147 رگ سفید زمان زیادی به هدر خواهد رفت. اما با این حال راه برای ارائه پیشنهادات و طرح‌های سازنده شرکت‌های داخلی و خارجی باز است، هر کسی طرحی کاربردی ارائه دهد ،ما استفاده خواهیم کرد.
وی بیان کرد: برای مثال با قبول طرح یک بخش خصوصی ،ابزار آن ساخته شده و به جای استینگر‌ها استفاده شد.بطوریکه همکاران ما در شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در دو مرحله از 13 مرحله عملیات مهار از آن استفاده کردند اما به دلیل شرایط بد حاکم در چاه تداوم حضور ابزار فوق ممکن نبود.
وعده زنگنه به دلایل تکنیکی محقق نشد
معاون امور تولید شرکت ملی نفت ایران درباره تحقق نیافتن وعده 45 روزه وزیر نفت مبنی بر مهار میدان نفتی رگ سفید ،گفت:همه می دانند با وجود برنامه ریزی برای اجرای هر طرحی ، در عمل ممکن است شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورده ودچار تاخیر شویم. بنابراین وعده زنگنه وزیر نفت درباره پیش بینی زمان بندی مهار فوران چاه 147 میدان نفتی رگ سفید به مدت 45 روز ،در زمان شروع عملیات به طور کامل درست بوده است، چراکه طرح در نظر گرفته شده برای تحقق آن وعده به دلایل تکنیکی مطرح شده عملیاتی نشد.
معاون مدیر عامل شرکت ملی نفت بیان کرد: اکنون نیز طبق برنامه‌ریزی مهندسی شده برای مهار فوران از عمق پیش‌بینی می‌کنیم ظرف مدت یک هفته آینده بتوانیم به نقطه هدف‌گذاری شده برسیم. بعد از آن شروع به پمپاژ سیال حفاری خواهیم کرد که بر اساس محاسبات تخصصی ساخته شده است.بطوریکه در موقعیتِ چاهِ در حال فوران، در عمق ِمخزن قرار گرفته و با مکشِ این سیال حفاری، وارد دهانه چاهِ در حال فوران ،در موقعیتِ مخزن از عمق حدود 2 هزار و چهارصد متری زمین خواهدشد.سپس با نیروی هیدرو‌استاتیک ،جایگزینِ سیالِ خارج شده از چاه شده و مهار محقق می شود.
وی درباره میزان منابع هیدروکربنی سوخته شده در چاه 147 میدان نفتی رگ سفید ،گفت: در شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب؛ اداره ارزیابی مطالعات مخازن و چند بخش دیگر موظف به انجام محاسبات هستند .از اینرو بر اساس شرایط این چاه مانند فشار و... بخش های مرتبط در حال برآورد خسارت ناشی از سوختن منابع هیدروکربنی چاه هستند.
پاک‌نژاد در پایان گفت: نتیجه نهایی هنوز اعلام و برآورد نشده و آمارهای منتشر شده از سوی سایت‌های خبری قابل اتکا نیستند.
