انجمن علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی ایران، انجمن علمی توسعه روستایی ایران و قطب علمی برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران در نامه‌ای به حسن روحانی رئیس جمهور ج.ا.ا در مورد چرایی تبعیض بین شهر و روستا در تخصیص کمک‌ها و تسهیلات پرداختی دولت به زلزله‌زدگان استان کرمانشاه؟ نوشت: با سلام و عرض تسلیت به مناسبت وقوع زلزله 7.3 ریشتری شامگاه یک‌شنبه (21 آبان‌ماه جاری) در استان کرمانشاه به استحضار جنابعالی و ملت ایران می‌رساند، در این حادثه طبیعی، بیش از 436 نفر از هم‌وطنان عزیز ما را در کام مرگ گرفتار کرد و حدود 8 هزار زخمی برجای گذاشت. این حادثه دردناک ضمن داغدار کردن بسیاری از خانواده‌ها و بروز خسارات مختلف جانی، مالی، روانی و عاطفی، سبب تخریب و آسیب‌دیدن بسیاری از واحدهای مسکونی شهری و روستایی در این استان شد.
علیرغم تلاش بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر دولت و ملت در این رخداد، روستاهای مناطق زلزله‌زده در استان کرمانشاه در مقایسه با شهرها، به دلایل مختلف از جمله شرایط خاص جغرافیایی، بعد مسافت و در نتیجه تأخیر در دریافت خدمات امداد و نجات، اسکان اضطراری و خدمات ضروری، خسارت‌های جانی و مادی بیشتری را متحمل شده‌اند.
گزارش‌های رسمی و کارشناسی همکاران ما نشان می‌داد که در برخی از روستاهای منطقه امدادرسانی به مردم زلزله‌زده تا روز سوم پس از حادثه به تأخیر افتاده بود. به هر حال این زلزله طبق گزارش‌ها به حدود 1900 روستا آسیب وارد کرده است. به طور مشخص در این زلزله حدود 15 هزار و 500 واحد مسکونی 100 درصد تخریب شدند که از این تعداد 11 هزار واحد واحدهای روستایی و 4 هزار و 500 واحد نیز شهری هستند. حدود 15 هزار واحد نیز جزء واحدهایی هستند که خسارت کلی دیده‌اند، اما قابل تعمیر هستند و در مجموع در زلزله اخیر بیش از 30 هزار و 500 واحد تخریب شده و خسارت دیده‌اند.
به عنوان نمونه طبق گزارش‌های اعلام شده روستاهای کوئیک شهرستان سرپل ذهاب در زلزله اخیر بیشترین خسارت مالی و جانی را از زلزله اخیر کرمانشاه داشته‌اند و به گفته افراد محلی بیش از 95 درصد ساختمان‌های این روستاها تخریب شده است و بقیه نیز قابل استفاده نیستند و از سوی دیگر نیز تلفات جانی در این روستاها بسیار زیاده بوده است، به طوری که در روستای کوئیک از 115 نفر جمعیت 80 نفر بر اثر وقوع زلزله کشته شده‌اند که توسط افراد محلی نیز به خاک سپرده شده‌اند.
البته خسارت‌ها در مناطق روستایی فقط متوجه فضاهای سکونتی نبوده، بلکه فضاهای تولیدی روستاها نیز مانند مراکز نگهداری دام، طیور و مراکز پرورش آبزیان نیز آسیب جدی متحمل شده‌اند. برآورد اولیه از خسارت‌های وارد شده به بخش کشاورزی استان در مناطق زلزله زده بیش از 800 میلیارد تومان ارزیابی شده است، در 500 روستای استان تلفات دام گزارش شده که براساس برآوردها تلفات شامل 197 هزار رأس دام سبک و 3800 رأس دام سنگین است.
با این توصیف، ضمن اینکه باید برای اصلاح ساختار مدیریتی ارائه خدمات امداد و نجات، کمک‌های ضروری و اسکان اضطراری در مناطق روستایی زلزله‌زده در کشور برای آینده نزدیک فکر اساسی کرد. در موضوع بازسازی و اسکان موقت و دائم در مناطق روستایی باید برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات به گونه‌ای باشد که تبعیضی بین شهر و روستا صورت نگیرد، تا در روند بازسازی، تجدید حیات روستاهای منطقه به نحو مطلوب صورت گیرد.
نمونه‌ای از این تبعیض‌ها را می‌توان در مصوبه هیأت دولت در پرداخت تسهیلات کم‌بهره و کمک‌های بلاعوض به مناطق شهری و روستایی مشاهده کرد، جایی که آقای دکتر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی دولت اعلام کردند: «هر خانوار روستایی آسیب دیده از زلزله در استان کرمانشاه 25 میلیون تومان وام با سود 4 درصد و 5 میلیون تومان کمک بلاعوض و هر خانواده شهری 35 میلیون تومان وام با سود 4 درصد و 6 میلیون تومان کمک بلاعوض دریافت می‌کند.» این تفاوت 10 میلیون تومانی در پرداخت وام با سود 4 درصد و یک میلیون تومان کمک بلاعوض دولت بین شهر و روستا، چه توجیهی دارد؟ این در حالی است که هزینه‌های بازسازی در روستاها به دلیل بالا بودن هزینه تأمین مصالح ساختمانی، وجود فضاهای مکمل در مجموعه مساکن روستایی از جمله مراکز نگهداری دام، طیور و انبار محصولات کشاورزی، هزینه تأمین وسایل ضروری زندگی از شهر و افزون بر این نرخ بالاتر تورم در مناطق روستایی برابر گزارش‌های مرکز آمار ایران، بیشتر از مناطق شهری است.
به نظر می‌رسد، نبود متولی مشخص برای بخش روستایی در ساختار مدیریتی کلان کشور و نیز عدم حضور نماینده این بخش در هیأت دولت و مراکز تصمیم‌گیری، این بار هم موجب کم‌توجهی به حقوق روستاییان شده است.
در این شرایط، انتظار حداقلی این است که دولت در پرداخت تسهیلات و کمک‌های خود به مناطق شهری و روستایی منصفانه‌تر عمل نماید و به طور برابر این کمک‌ها را عرضه نماید، چرا که اساساً وقوع حوادثی مانند زلزله و مسائل بازسازی پس از آن می‌تواند موج جدیدی از مهاجرت‌های روستایی - شهری و تخلیه روستاها و پیامدهای مختلف ناشی از آن را به همراه داشته باشد.
در پایان از دولت محترم انتظار می‌رود در مصوبات خود بازنگری نموده و به مناطق روستایی نیز حداقل به اندازه مناطق شهری کمک‌ها و تسهیلات مناسب را پرداخت نماید.
انجمن علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی ایران
انجمن علمی توسعه روستایی ایران
قطب علمی برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران
