چندسالی است که با همت جوانان انقلابی و توصیه‌های رهبری معظم انقلاب، سنت پیاده روی اربعین اباعبدالله قوت گرفته و هرساله میلیون ها نفر از عاشقان امام حسین (علیه‌السلام) از ایران برای زیارت ایشان رنج راه را به جان می‌خرند و پس از زیارت مرقد حضرت امیرالمومنین (علیه‌السلام) با پای پیاده مسیر ۸۰ کیلومتری تا کربلا را پیموده و عمودهای مسیر را میشمارند تا به ۱۴۵۲ رسیده و سلامی به سالار شهیدان دهند.
امسال نیز طبق پیش‌بینی های مسئولان حداقل سه میلیون ایرانی در بازه اربعین عزم زیارت می‌کنند و خود را همپای زائران از سایر نقاط جهان به کربلا می رسانند. از این رو و باتوجه به اینکه این رخداد تاثیرات مهمی در فضای اجتماعی و بین‌المللی دارد، در ادامه سعی می‌کنیم باتوجه به اینکه از حدود سه هفته دیگر جمعیت مشتاق راهی سرزمین نینوا می‌شوند، از لحاظ اقتصادی نیز این راهپیمایی کم نظیر که به بزرگترین اجتماع جهانی هم از لحاظ وسعت و هم کثرت جمعیت تبدیل شده است را بررسی نماییم.
هزینه‌های سفر چقدر است؟
برای محاسبه راحت تر هزینه های سفر زیارتی به عراق، مسافرت را به سه بازه زیر تقسیم بندی می‌کنیم.
- قبل از سفر
- حین سفر
- بازگشت
براین اساس، عمده هزینه هایی که هر شخص برای سفر به عتبات دارد شامل موارد زیر است:
۱- تهیه پاسپورت
کسانی که اولین بار است قصد خروج از کشور را دارند و یا تاریخ اعتبار پاسپورتشان در حال اتمام است (کمتر از سه ماه اعتبار دارد)، باید با مراجعه به دفاتر پلیس+۱۰ نسبت به دریافت پاسپورت خود اقدام کنند.
براساس اطلاعات موجود، بجز هزینه‌های جزئی جانبی نظیر گرفتن عکس و اخذ شناسه (۱۰۰۰ تومان) و ... دریافت پاسپورت دو قلم عمده را شامل می‌شود که در جدول زیر اشاره می‌کنیم:
| ردیف | مبلغ |
| ۱ | ۳،۷۵۰ (سه هزار و هفتصد و پنجاه تومان) |
| ۲ | ۷۵،۰۰۰ (هفتاد و پنج هزار تومان) |
داشتن پاسپورت معتبر پیش نیاز دریافت ویزای ورود به کشور عراق است.
۲- اخذ ویزا
ویزا مجوز ورود به کشور عراق است و طبق قانون هر شخص برای دریافت این جواز باید ۴۰ دلار (بیش از ۱۶۰ هزار تومان) به سفارت و یا نمایندگی کشور عراق پرداخت نماید. علی‌رغم مشکلات فراوانی که طی سال‌های گذشته سامانه جامع دریافت ویزا (سماح) برای کاربران ایجاد نموده است اما در حال حاضر یکی از روش های اخذ ویزا همین سامانه می‌باشد.
متقاضیان می‌توانند پس از ورود به این سامانه نسبت به ثبت‌نام و انتخاب دفتر خدماتی خود اقدام نمایند و هزینه را به ریال پرداخت کنند.
۳- کارمزد اخذ ویزا
دفاتر خدماتی که وظیفه پیگیری صدور ویزا از سفارت عراق را برعهده دارند نیز با توجه به کاری که انجام می‌دهند مبلغی معادل ۱۰ هزار و ۹۰۰ تومان دریافت می‌کنند.
۳- هزینه بیمه
طبق اعلام مسئولان، تمامی زائران اربعین باید برای خروج از کشور بیمه شوند. بر همین اساسمبلغ ۱۸ و ۸۰۰ تومان نیز برای این ردیف از متقاضیان اخذ می‌شود.
۴- هزینه خدمات درمانی
هلال احمر نیز به عنوان مجری طرح سلامت زوار بابت هزینه های خدمات خود از هر زائر مبلغ ۶ هزار و ۲۰۰ تومان می‌گیرد تا وظایف بهداشتی و درمانی خود را انجام دهد.
۵- حمل و نقل
یکی از پر خرج ترین و اصلی‌ترین هزینه‌های سفر، مربوط می شود به تردد زائران تا مرز.
متاسفانه در سال‌های اخیر مسئولان دولتی نیز با توجیه تعدیل عرضه و تقاضا اقدام به افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بلیت اتوبوس‌های راهی مرزهای کشور کردند. در این زمینه می‌توان به نرخ حدود ۸۰ هزار تومانی و تا بیش از ۱۰۰ هزار تومانی برای سفر زمینی از تهران به مرز مهران اشاره کرد.
در مسیر بازگشت نیز این روند افزایش براثر ضعف نظارت سیر افزایش به خود می‌گیرد و بعضا مشاهده شده تا ۳ برابر مبلغ اولیه نیز از مسافران دریافت می‌شود.
از سوی دیگر، هزینه تردد هوایی نیز در این مدت سیر صعودی به خود گرفته و برای مسیر پروازی رفت و برگشت مشهد به نجف یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و برای مسیر تهران به نجف نیز یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است.
۶- مایحتاج سفر
سایر ملزومات سفر نظیر کفش و لباس و وسایل همراه مناسب و همچنین خوراکی‌های مورد نیاز نیز بسته به نیاز هرشخص قابل محاسبه است.
۷- حین سفر
طی مدت زمان حضور در عراق عمدتا شخص هزینه‌خاصی ندارد بجز مسیرهایی که با تاکسی تردد می‌کند. بقیه مخارج که شامل اسکان و غذا می‌شود با توجه به وجود تعداد بالای موکب در مسیر و همچنین مهمان‌نوازی مردم عراق برای تمام مسافران رایگان است.
گران شدن ویز ا در مدت اخیر
همانطور که در بالا گفته شد، شاید اصلی ترین هزینه سفر به عتبات در این ایام مربوط می‌شود به اخذ ویزا.
از سوی دیگر با توجه به اینکه نرخ دلار در روزهای اخیر بر مدار جهشی قرار گرفته و رکورد شکنی می‌کند این افزایش نرخ تاثیر خود را بر قیمت ویزا به صورت بیشتری عیان می‌کند.
و این در حالیست که هیچ کس از آینده نزدیک بازار ارز اطلاع دقیقی در دست ندارد و اگر با توجه به تحرکات سیاسی دشمن، این بازار ملتهب تر شود تاثیر این مسئله بر نرخ صدور ویزا ملموس تر خواهد شد. چنانکه درمدت کوتاه اخیر نیز همین افزایش باعث گران تر شدن اخذ روادید شده است. دو تصویر زیر مقایسه ایست از قیمت صدور ویزا براساس اطلاعات سامانه سماح در دو بازه زمانی هفته گذشته و امروز.
همانطور که قابل مشاهده است کاهش تدریجی نرخ دلار سبب شد قیمت اخذ ویزا افزایش یابد.
ارز مبادله‌ای، راهکاری برای کاهش هزینه ها
باتوجه به آنچه در خصوص قیمت اخذ ویزا برای مسافران اربعین گفته شد و همچنین در نظر گرفتن توصیه مسئولان عالی نظام برای ایجاد تسهیلات لازم و کافی برای سفر مردم به عراق، به نظر می‌رسد یکی از کارهای مورد نیاز در این زمینه تبدیل هزینه های اخذ ویزا از قیمت دلار در بازار آزاد به قیمت ارز مبادله‌ای بانک مرکزی باشد.
در واقع هزینه هر یک دلار در بازار طی معاملات روزهای اخیر در بازه بالای ۴ هزار و تا ۴ هزار و ۱۰۰ تومان را نشان می‌دهد اما این نرخ در بازار مبادله‌ای چیزی در حدود ۳۴۰۰ تومان است و در واقع اختلاف ۷۰۰ تومانی دارد و در صورت تغییر نرخ پایه به ارز مبادله‌ای حداقل ۲۸ هزار تومان از هزینه‌های صدور ویزا کاسته خواهد شد.
بعلاوه اینکه ریسک افزایش قیمت دلار در بازار نیز بر هزینه‌های صدور ویزا تاثیر نخواهد گذاشت و با گران تر شدن احتمالی دلار هزینه اخذ ویزا افزایش نمیابد.
حذف دلار مبادله ای برای مسافران
همچنین روی دیگر سکه تخصیص ارز مبادله‌ای برای مسافران نیز می‌تواند این مسئله باشد که باتوجه به اینکه زائر در مدت حضور در عراق تقریبا هیچ هزینه خاصی ندارد، تخصیص ارز مبادله‌ای که طبق گفته مسئولان برای هر مسافر ۲۰۰ دلار است نیز لغو شود.
به بیان دیگر با توجه به اینکه کشور در تنگنای ارزی قرار دارد، یکی از اصلی ترین اقدامات در جلوگیری از خروج بی رویه ارز می‌تواند لغو بخشنامه اختصاص دلار با نرخ مبادله‌ای برای زائران باشد. چرا که این تصمیم در حداقلی ترین حالت ممکن باتوجه به تفاوت نرخ ارز رسمی و بازار، هزینه‌ای حدود ۱۴۰ هزار تومان بر اقتصاد کشور تحمیل می‌کند. که با در نظر گرفتن تعداد حداقل 3 میلیونی زوار این رقم به 420 میلیارد تومان می‌رسد.
اولویت این مسئله نیز زمانی مشخص می‌شود که رهبری عظیم‌الشان انقلاب نیز بارها بر کاهش استفاده از دلار تاکید کردند. ایشان در دیدار سال گذشته خود با فرماندهان سپاه نیز بر این نکته تاکید کردند و فرمودند:
«اگر مسئولان و مردم بتوانند اقتصاد مقاومتی را به معنای واقعی محقق و کشور را از جادوی مالی و پولی دشمن خلاص کنند و ارزش و آقایی دلار را در زندگی اقتصادی بشکنند، کشورهای دیگر را نیز نجات داده‌اند و برای آنها الگو خواهند شد. ۹۵/۶/۲۸»
براین اساس می‌توان انتظار داشت باتوجه به اینکه خیلی از زائران معاملات خود را در کشور عراق با پول ایران انجام می‌دهند و همچنین تنگنای ارزی کشور و هزینه ای که تفاوت ارز مبادله‌ای با نرخ بازار دارد، دولت هرچه سریعتر نسبت به لغو این بخشنامه اقدام کند و بجای آن هزینه صدور ویزا را با نرخ دولتی انجام دهد و مابقی مبلغ مابه‌التفاوت را نیز در اختیار ناوگان حمل و نقل قرار دهد تا از افزایش حداقل ۱۰۰ درصدی قیمت بلیط در این ایام جلوگیری کند. و با اینکار به کاهش هزینه‌های زوار کمک نماید. در واقع راهپیمایی امسال را با تغییرات ساده در روش اجرا منطبق با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی اجرا نمایند.
از سوی دیگر، زوار نیز همانگونه که از فرصت این سفر برای خودسازی معنوی استفاده می‌نمایند و با ارتباط گیری با زوار سایر کشورها، پیام انقلاب را به گوش آنها می‌رسانند، با صرفه‌جویی و پرهیز از هزینه‌های اضافی برای سفر فرصت را برای استفاده سایر هموطنان از این راهپیمایی شکوهمند مهیا کنند.
