در سال های گذشته به دنبال افزایش شاخص تورم ،کفه نرخ سودهای بانکی دستخوش تغییری صعودی شده و همانند یک آهن ربا به جذب و حبس نقدینگی در بانک ها انجامید.
مهمترین رد پای این اثر در پنچر شدن بخش تولید آشکار شد. از این‌رو دولت به منظور اصلاح این شرایط ، ابتدا به کاهش نرخ تورم اقدام کرده و با برچیدن بساط تخطی کننده های سیاست های شورای پول و تامین اعتبار یعنی مؤسسات مالی غیرمجاز دستور کاهش سود بانکی را ابلاغ کرد.
اکنون هرچند کاهش نرخ سود بانکی به‌علت مشکلات موجود در نظام بانکی به کندی درحال اجرا است و در کوتاه مدت از نظر سپرده‌گذاران نامطلوب به نظر می‌رسد، اما در بلندمدت با اجرای صحیح این مصوبه ، منافع بسیاری از جمله کاهش قیمت تمام شده کالاها و خدمات ، افزایش تدریجی قدرت خرید مردم و رونق نسبی اقتصادی را عاید بخش های مختلف اقتصاد و همچنین عموم مردم خواهد ساخت.
در این گزارش طی گفتگویی با علی صالح آبادی مدیرعامل بانک دولتی توسعه صادرات به بررسی کاهش نرخ سود بانکی و اثرات ناشی از اجرای آن در تمامی بخش های اقتصادی کشور پرداخته ایم که به شرح ذیل است:
حد متعارف و متعادل سود بانکی با توجه به وضعیت فعلی اقتصادی باید چه میزان باشد؟
صالح آبادی : تعیین نرخ سود بانکی تابع هدفگذاری های دولت و بانک مرکزی در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور است . تأثیرات جانبی نرخ مشخص شده ، در دستیابی نظام اقتصادی به بهترین نرخ سود، نقش بسزایی دارد و هدف اصلی این سیاست، هدایت منابع به سوی تولید و رونق اقتصادی است. همچنین در راستای تناسب نرخ تورم با سود بانکی با درنظرگیری کاهش نرخ تورم تا حدود 9 درصد، اکنون اختلاف 6 درصدی میان شاخص تورم و نرخ سود بانکی وجود دارد، ولی با توجه به اختلاف درصدی بین تورم و نرخ سود بدون ریسک بانکی ، در آینده باید این نرخ به سمت پایین حرکت کند اما با توجه به مشکلات ساختاری نظام بانکی ،کاهش قیمت به کندی صورت می‌گیرد.
آیا در شرایط کنونی کاهش نرخ سود بانکی ضرورت دارد؟
صالح آبادی: با عنایت به اهداف ذکر شده ، اعمال سیاست کاهش نرخ سود بانکی به نظر ضرورتی انکارناپذیر است که اهمیت این موضوع با ابلاغ بخشنامه اخیر بانک مرکزی به طور کامل دیده می‌شود، همچنین انتشار اسناد خزانه اسلامی ، اوراق مشارکت و صکوک دولتی از ضرورتی برخوردار است که باید متناسب با نقدینگی بازار صورت گیرد .
کاهش نرخ سود بانکی چه تبعات مثبت و منفی در زندگی مردم ، تولید و اشتغال دارد؟
صالح آبادی: به طور حتم اتخاذ چنین تصمیم مهمی، اثر جانبی بسیاری بر اقتصاد کشور دارد. در این زمینه به نظر می‌رسد که منافع حاصل از اعمال چنین سیاستی بر مضار آن برتری بسیاری داشته باشد. با کاهش نرخ سود بانکی انگیزه نگهداری پول به صورت سپرده در سیستم بانک کاهش می یابد، بدین ترتیب سرمایه گذاران به دنبال فرصت های بهتر به منظور سرمایه گذاری خواهند رفت. از جمله مهم ترین این فرصتها را می توان در بخش تولید جستجو کرد که به نوعی یکی از عوامل ایجاد رونق در بخش تولید است.
از سوی دیگر با کاهش نرخ سود بانکی، نرخ تسهیلات بانکی نیز کاهش یافته و در نهایت با کاهش هزینه های تولید، رونق قابل توجهی در واحدهای تولیدی پدیدار شود. بدین ترتیب انتظار می‌رود که با اجرای صحیح این سیاست و درنظرگیری ابعاد مختلف آن، افزایش تولید، اشتغال و رفاه جامعه حاصل گردد. البته هرچند ضرورت تدوین و اجرای چنین سیاست هایی احساس می شود اما باید اعتراف کرد که برای رسیدن به هدف مورد نظر، کافی نیستند و باید تمهیدات دیگری در این زمینه اتخاذ شود، همچنین کاهش نرخ سود بانکی بر روی صادرات غیرنفتی نیز مؤثر است و قیمت تمام شده کالاها را برای رقابت در صحنه بین المللی کاهش می دهد.
آیا بانک های کشور پذیرای کاهش نرخ سود خواهند بود؟
صالح آبادی: به طور حتم سیاست های پولی اتخاذ شده از سوی بانک مرکزی و دولت، حاصل تجربیات گذشته و بر مبنای نظرات و مشارکت های کارشناسان نظام بانکی بوده است. بنابراین انتظار همکاری از بانک ها امری بدیهی است. البته بروز برخی ناهماهنگی ها در نحوه اجرای این سیاست ها را نیز نمی توان دور از ذهن داشت. بنابراین نظارت مؤثر و دقیق بانک مرکزی بر اعمال نرخ ها به منظور برقراری تعادل جدید در بازار ضرورت دارد.
آیا برای کاهش نرخ سود بانکی بستر لازم مهیا است؟
صالح آبادی: مهمترین بستر کاهش نرخ سود بانکی کاهش تورم در اقتصاد ایران و ساماندهی مؤسسات غیرمجاز است . خوشبختانه بعد از سالیان متمادی نرخ تورم تک رقمی شده و این یعنی مهمترین بستر لازم مهیا است. همچنین برای اینکه بانکها به علت مشکلات حاصل از کمبود نقدینگی به افزایش نرخ نپردازند، باید با همکاری بانک مرکزی نقدینگی خود را تنظیم کنند.
برای جلوگیری از دور زدن بانکها به منظور اجرای دستورالعمل کاهش نرخ سود بانکی چه باید کرد؟
صالح آبادی: به نظر می رسد تقویت سازی و کارهای نظارتی بر سیستم بانکی و اعمال سیاست های پشتیبانی برای بانک ها، از جمله تدابیر مفید برای جلوگیری از اقدامات خلاقانه برخی از آنها به منظور دور زدن مصوبه کاهش نرخ سود بانکی است. البته می توان اقدامات اخیر بانک ها را به عنوان یک راهکار کوتاه مدت برای جلوگیری از خروج حجم انبوده سپرده ها تصور کرد که به طور حتم و در گذر زمان، با توجه به کاهش هزینه تمام شده منابع و نیز مهیا شدن سایر روش های جذب منابع، راهکارهای اصولی جایگزین خواهد شد.
چرا تاکنون نرخ های متعددی در بانک های کشور مطرح بوده و ریشه ارائه نرخ های متفاوت با مصوبه شورای پول و تأمین اعتبار چیست ؟
صالح آبادی: تعیین نرخ سود بانکی تابع شرایط اقتصادی کشور بوده و به عنوان یک سیاست پولی با هدف بهبود رشد اقتصادی و ایجاد رونق و اشتغال بکار می رود. در سال های اخیر نیز با توجه به شرایط متغیر اقتصادی، لزوم بازنگری در این سیاست ها در مقاطع زمانی مختلف محسوس بوده است. یکی از دلایل نرخ های متعدد، وجود مؤسسات مالی غیرمجاز و ناآشنا به نظام بانکی بوده است که یک رقابت منفی را بین بانکها به‌وجود آورد.
اعمال سیاست های شورای پول و تأمین اعتبار ، با توجه به مشکلات تأمین مالی مؤسسات مالی غیرمجاز و همچنین برخی بانکهای خصوصی ، باعث بروز برخی مقاومت ها شده است. به عبارت دیگر نبود آمادگی برخی از مؤسسات و بانکها در پذیرش اثرات جانبی این سیاست ها (حداقل در کوتاه مدت) به مقاومت آنها و باقی ماندن در نرخ سودهای بالاتر از مصوب شورای پول و اعتبار منجر شده است.
چرا ارائه نرخ سود بالا که از دید عموم مردم مسئله مطلوبی است، دردسر ساز است؟
صالح آبادی: نادیده گرفتن اثرات پویای متغیرهای اقتصادی از دید عموم ، مسئله ای طبیعی است و این انتظار از اقتصاددانان ، متخصصان این حوزه می‌رود که با داشتن نگاهی پویا بتوانند اثرات اصلی و جانبی تغییرات نرخ سود را لحاظ کنند. در سالهای گذشته، افزایش نرخ تورم منجر به تصمیماتی در جهت افزایش نرخ سودبانکی شد که این مسئله تغییر نگرش عموم مردم به نحوه نگهداری منابع مالی را به دنبال داشت و بعد از انجام اقدامات موفقیت آمیز دولت برای کاهش تورم، همچنان انتظارات عموم از سود بانکی در همان سطح باقی ماند، در حالیکه تفاوت بین نرخ تورم و نرخ سود معیار اصلی برای تصمیم گیری است و نمی‌توان از عموم مردم انتظار داشت که با چنین نگاهی اقدام به تصمیم‌گیری کنند.
بدین ترتیب کاهش نرخ سود بانکی هرچند در کوتاه مدت از نظر سپرده‌گذاران نامطلوب است، اما در بلندمدت و با فرض اعمال صحیح و هماهنگ این سیاست ها، منافع بسیاری از جمله کاهش قیمت تمام شده کالاها و خدمات و پیرو آن افزایش تدریجی قدرت خرید مردم و رونق نسبی اقتصادی را نصیب بخش های مختلف اقتصاد و همچنین عموم مردم خواهد ساخت که درنتیجه نگرش عموم مردم نیز به همین سمت سوق پیدا خواهد کرد.
