حج یکی از ارکان دین مقدس اسلام و از فرائض مهم الهی است و دارای فضیلت فراوان و پاداش بسیار مهمی است و در میان عبادات اسلامی از لحاظ جامعیت، جایگاه والایی دارد.
زیارت خانه کعبه که آنرا «بیت العتیق» نامیده‌اند، آرزوی هر فرد مسلمانی است؛ طواف این خانه، درک عرفات و مشعرالحرام و وقوف در آن، سعی صفا و مروه و دیگر اعمال عبادی حج، علاوه بر توفیق و استطاعت، خلوص می‌خواهد.
در دهه‌های اخیر که متاسفانه بازارهای تجاری در اطراف کعبه، به طرز ناهمگون و افراط گونه‌ای احداث شده‌اند، سنت غلط بازارگردی و خرید اجناس بنجل توسط حجاج ایرانی رواج یافته است. امری که علاوه ضرر و خسران معنوی، نوعی دهن کجی به اقتصاد و اشتغال و تولید ملی نیز محسوب می‌شود.
استحاله یک سنت پسندیده
اگر چه در میان ایرانیان از دیرباز مرسوم بوده که در سفرهای زیارتی، سوغاتی کوچک و ارزان قیمت را صرفا به قصد تبرک برای بستگان و نزدیکان خویش تحفه می‌آوردند اما این سنت حسنه در دهه‌های اخیر به سبب رواج آفت‌هایی همچون مصرف‌گرایی و چشم و هم چشمی، جای خود را به تجمل گرایی و خرید کالاهای پرزرق و برق از بازارهای مجاور مکان‌های زیارتی داده است.
مقام معظم رهبری در چند سال اخیر در دیدارهایی که در ایام حج با کارگزاران این فریضه الهی داشته‌اند، پیوسته و موکدا بر ضرورت اجتناب از بازارگردی حجاج در موسم حج و غفلتی که از آثار معنوی این سفر بواسطه این بازارگردی‌ها حاصل می‌شود، اشاره داشته‌اند.
آنچه تهران نیست؛ کعبه است
معظم‌له در دیداری که مردادماه سال جاری پیش از تشرف حجاج به سرزمین وحی با کارگزاران حج داشتند بر این مهم تاکید کردند و فرمودند:«پرهیز از بازارگردی؛ بنده مکرّر در مکرّر این معنا را عرض کرده‌ام. بازار، همه جای دنیا هست؛ در این تهران هم بازار هست؛ اجناس جورواجور، مُجاز و غیر مُجاز، در همه جا هست؛ در این تهران هم هست، در شهرهای دیگر هم هست. آنچه در تهران نیست، کعبه است؛ آنچه در تهران و در محیط زندگی شما نیست، مسجدالحرام است، مسجدالنّبی است؛ این است که [فقط] آنجا است؛ باید از آن استفاده کنید؛ وَالّا بازار و اشیاء گوناگون همه جا هست. وقت عزیز را صرف این چیزها نکنید. در قضیّه‌ی حج، بیشتر از هر چیز دیگری، حاجی باید به فکر این باشد که خود را پالایش کند، دل را پالایش کند، روح را پالایش کند، بتواند ان‌شاءالله به نتایج معنوی بزرگی دست پیدا کند؛ اگر این[طور] شد، آن‌وقت، آن نتایج اجتماعی هم به توفیق الهی حاصل خواهد شد».
پیرو بیانات رهبر معظم انقلاب در این دیدار، تارنمای قوه مقننه به نقل از سیدحسن حسینی شاهرودی سخنگوی فراکسیون «حج و زیارت» مجلس به تارنمای قوه مقننه با بیان این مطلب که فضای معنوی حج را نباید با بازارگردی تحت الشعاع قرار داد، نوشت از طرف دیگر محصولاتی که در بازارهای عربستان به فروش می رود از کشورهای غیراسلامی وارد می شود از این رو پول مسلمین نباید در جیب کشورهای غیرمسلمان برود از طرف دیگر حجاج ایرانی نباید با خرید از محصولات وارداتی در بازارهای عربستان ارز را در اختیار کشورهای غیرمسلمان قرار دهند و باید با خرید داخلی پیش از سفر حج به تولیدات داخلی کمک کنند. همواره به حجاج توصیه شده که سوغات خود را در ایران قبل از سفر حج خریداری کرده و کنار بگذارند تا در دوران کوتاه و معنوی حج، نگاهشان به سمت بازار و بازارگردی نرود.
همچنین حجت الاسلام و المسلیمن احمد سالک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نخستین نکته که حجاج و مردم باید در نظر داشته باشند را درک عمیق فلسفه عبادات و به ویژه حج است داست و در باره علت این موضوع گفت اگر حجاج فلسفه عبادت را درک نکنند، عبادت سطحی و بدون توجه به محتوا انجام خواهند شد. این درک عمیق از عبادات به ویژه در دوران حج موجب انس با خداوند متعال می‌شود و قرآن کریم نیز در این باره اشاره دارد که جن و انس را خلق نکردیم مگر برای عبادت؛ بنابراین فسلفه حج رشد و نورانیت انسان در کنار خانه خدا و قبور مطهر پیامبر و بقیع است. فرهنگ فهم فلسفه حج باید توسط دستگاه‌های تبلیغاتی کشور به ویژه سازمان حج و زیارت اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی شود و این موضوع در کلاس‌های آموزشی داخل کشور، مکه و مدینه مطرح شود؛ همچنین می‌توان این مسائل را در قالب بروشور و بولتن به حجاج اهدا و آنها را از این طریق مطلع کرد تا توجه حجاج به اصل موضوع حج جلب شود.
وی با تأکید بر اینکه هیچ دلیل عقلی برای اینکه حجاج جیب دشمن را پر کنند وجود ندارد، گفت: همه سوغاتی که حجاج میخواهند در این سفر معنوی تهیه کنند در همه جای دنیا به ویژه کشور خودمان نیز موجود است. گرفتن سوغات می‌توان به مانند سال‌های گذشته از امکانی که در جوار فرودگاه‌های کشورمان فراهم شده استفاده کرد. سال گذشته در فرودگاه‌های کشور برای حجاج فروشگاه‌های مدرن و مناسبی تعبیه شده بود که این فروشگاه‌ها دارای همه اقسام و انواع سوغات حج است و حجاج محترم میتوانند سوغات خود را از این طریق تهیه کنند. در حقیقت حجاج ما با خرید نکردن و پول در جیب وهابیت نریختن علاوه بر مبارزه با نفس و خودسازی برائت از مشرک هم انجام داده‌اند و با دشمن نیز مبارزه کرده‌اند.
کسانی که به حج میروند قدر حج را بدانند
بیش از دو دهه است که مقام معظم رهبری هنگام سخنرانی در باب انجام مناسک حج، به آفت و معضل توجه به مادیات در این سفر سراسر معنوی اشاره می‌کنند. معظم له 31 فروردین 1373 در دیدار کارگزاران حج به آفت بازارگردی در موسم حج توسط برخی حجاج اشاره فرمودند و گفتند «کسانی که به حج میروند قدر حج را بدانند. من این یک کلمه را هم فعلاً عرض کنم تا اگر تفصیلی داشت بعداً راجع به آن بیشتر بگوییم. کسانی که به مکه میروند، مکه را فدای بازارگردی و دکان‌گردی نکنند. مکه بالاتر از این حرفهاست. میتوانند بعداً یک سفر هم برای تجارت بروند و هر جا میخواهند بگردند. اما در حج، این «ایام معلومات» را برای خودشان و برای زیارت و توجّه و تذکّر نگه دارند و آن را فدای کارهای بیارزش نکنند».
پر کردن جیب سرمایه‌دار سعودی با ثروت ایرانی!
مقام معظم رهبری یک دهه بعد یعنی در تاریخ 30 آذر 1383 نیز مجددا به این معضل و ضرورت رفع آن اشاره کردند و در بیاناتشان در دیدار مسئولان حج و برخی از حجاج اعزامی به سفر مقدس حج، فرمودند«از جمله غفلت‌های احتمالی در حج، یکی این است که کسانی بهجای شرکت در نمازهای جماعت، به جای طواف مستحبی، به جای حضور در فضای معطر مسجدالحرام یا مسجدالنبی ـ که از دوران افتخار اسلام و دوران وحی و بعثت، این همه خاطرات در این دو محل وجود دارد- سراغ زرق و برقهای بی ارزش و پوچ و بازارها و مغازهها بروند، برای اینکه جیب دولت های بیگانه لاابالی نسبت به منافع مسلمین را پر کنند؛ جیب کارگر و سرمایه‌دار آنها را با پول ایرانی و با ثروت ملیشان پر کنند. به جای شرکت در نماز جماعت، به بازارگردی و دکان‌گردی بروند و اجناس را تماشا کنند... انسان متأسف می‌شود وقتی بشنود هنگامی که جمعیت باشکوه در مسجدالحرام یا مسجدالنبی مشغول اقامه جماعت‌اند یا به اقامه جماعت میشتابند، تعداد معدودی حاجی ایرانی- یا مرد یا زن- سراغ بازارها بروند؛ کیسهها را زیر بغل بگیرند و اجناسی را که در شهر خودشان گاهی ارزان تر و بهتر از آنجا میتوانند پیدا کنند، بگیرند بیایند».
با عنایت به تاکیدات موکد مقام معظم رهبری در سالها و حتی دهه‌های اخیر مبنی بر ضرورت پرهیز حجاج ایرانی از بازارگردی در بازارهای عربستان در ایام حج، که متضمن زیان‌های معنوی و مادی بسیار است و فرهنگسازی صورت گرفته در این باره و آگاهی بخشی به حجاج از طریق مسئولان ذیربط، امید است که ایام حج امسال پایانی باشد بر رویه غلط و باطل بازارگردی در ایام حج.
