از قدیم‌الأیام خرما بصورت سنتی در منطقه غرب آسیا و شمال افریقا تولید می‌شده است. در سالهای اخیر نیز گرچه تولید این محصول در برخی مناطق دیگر جهان نیز مورد توجه قرار گرفته، اما هنوز کانون تولید این محصول در همین مناطق است.
نقشه پراکندگی کشورهای تولیدکننده خرما در جهان در سال 1961 میلادی
نقشه پراکندگی کشورهای تولیدکننده خرما در جهان در سال 2014 میلادی
در گزارش پیش رو که توسط واحد پژوهش سازمان کوثر تهیه شده، با تکیه بر آمارهای رسمی سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) شرایط تولید خرما در جهان و جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی بررسی خواهد شد.
* تولید خرما
مطابق آخرین آمارهای فائو، در سال 2014 کل تولید خرما در جهان، از مرز 7.6 میلیون تن گذشته است. این میزان بیش از دو برابر تولید سال 1992، و چهار برابر میزان تولید در سال 1961 است.
بر همین اساس در این بازه زمانی، تولید این محصول در ایران نیز چهار برابر شده است. چنان که تولید 300 هزار تنی در سال 1961، در سال 1992 به 578 هزار تن رسید و در سال 2014 از مرز 1.156 میلیون تن عبور کرد.
نمودار مقایسه‌ای تولید ایران و جهان در بازه 1961 تا 2014 میلادی
* سطح نخلستانها
گزارشهای فائو در سال 2014 نشان می‌دهد سطح زیر کشت خرما در جهان در این سال حدود 1.127 میلیون تن است. این عدد در سال 1961، 241 هزار هکتار بوده و در سال 1999 رقمی حدود یک میلیون هکتار را نشان می‌دهد.
بر اساس همین آمارها سطح نخلستانهای ایران در سال 2014، حدود 150 هزار هکتار بوده که نسبت به 78 هزار هکتار سال 1961، رشد دو برابری را نشان می‌دهد.
نمودار مقایسه‌ای سطح نخلستانهای ایران و جهان در بازه 1961 تا 2014 میلادی
* بازدهی و عملکرد
بر همین اساس جالب است که عملکرد خرما در جهان، از سال 1961 تا 2014 میلادی، روندی کاهشی داشته است. این موضوع احتمالاً به‌دلایلی همچون جنگها و سطح فناوریها و دانش بکارگیری شده در کشورهای عمدتاً فقیر تولیدکننده این محصول است. عملکرد خرما در کل جهان در سال 1961، رقمی حدود 7.8 تن بر هکتار بوده که در سال 2014، به 6.7 تن کاهش یافته است.
طی این مدت روند عملکرد نخلستانهای ایران روندی افزایشی است، بطوریکه که عملکرد 3.8 تن بر هکتار در سال 1961، با افزایش تدریجی به 7.7 تن بر هکتار در سال 2014 بالغ شده است. ایران 13 درصد از سطح زیر کشت و 15 درصد از تولید خرمای جهان را به خود اختصاص داده است.
نمودار روند درصد از تولید و درصد از سطح خرمای ایران از جهان در بازه 1961 تا 2014 میلادی
نکته مهم در این میان شرایط عملکرد این محصول در کشورهای همتراز، همچون مصر است. مصر از نظر ظرفیتهای اقتصادی و همچنین دانش فنی، تفاوت چندانی با ایران ندارد، حال آنکه عملکرد نخلستانهای این کشور، تفاوت فاحشی با کشور ما دارد. میزان تولید خرما در مصر با یک چهارم سطح زیر کشت خرما در ایران، بیش از کشور ماست.
سطح عملکرد باغهای خرما در مصر، در سال 1961، رقمی حدود 24 تن در هکتار بوده که در سال 2014 از مرز 33 تن بر هکتار عبور کرده است. این رقم حتی در سال 2012 با 36 تن بر هکتار در کل تاریخ تولید خرمای جهان رکورد زد.
نمودار مقایسه‌ای عملکرد نخلستانهای ایران، مصر و جهان در بازه 1961 تا 2014 میلادی
* کشورهای برتر و جایگاه ایران
به این ترتیب بی‌تردید مصر با بکارگیری مؤلفه‌های فنی، برترین تولیدکننده خرما در جهان است. پس از مصر، کشورهای برتر تولیدکننده خرما در جهان عبارتند از ایران، الجزایر، عربستان، عراق، پاکستان، سودان، عمان، عمارات متحده عربی و تونس.
نمودار برترین کشورهای دنیا در تولید خرما
در این میان مصر بیشترین و عراق کمترین درجه عملکرد را به خود اختصاص داده‌اند. در میان این 10 کشور، علاوه بر مصر، نخلستانهای کشورهای عربستان، عمان، امارات و حتی سودان عملکردی بهتر از نخلستانهای ایران دارد.
نمودار سطح زیر کشت برترین کشورهای دنیا در تولید خرما
نمودار بالا نشان می‌دهد از منظر سطح زیر کشت نیز در میان این 10 کشور گسترده‌ترین نخلستانها مربوط به کشور عراق است. در این میان آمارهای فائو نشانگر آن است که عملکرد نخلستانهای ایران در میان کل کشورهای دنیا در جایگاه دوازدهم قرار دارد.
نمودار برترین عملکردهای دنیا در تولید خرما
به این ترتیب به نظر می‌رسد مهمترین نیاز نخلستانهای کشور، توجه مدیران کلان به گسترش فناوری و بکارگیری روشهای نوین در سطح این نخلستانهاست.
