حضور نیروی انسانی غیر ایرانی در کشور مخرب است یا سازنده ؟

مسعود نیک اندیش، کارشناس حوزه اقتصادی در تشریح پیامدهای حضور کارگران خارجی در اقتصاد ایران اظهار داشت: ظهور پدیده مذکور از دهه 60 با سرعت و شتاب بسیاری همراه شد که به تبع در نقش آفرینی نیروی کاری افاغنه در عرصه اقتصادی کشور نمود بیشتری پیدا کرد.

وی افزود: نباید از نظر دور داشت که موضوع مذکور صرفاً به جامعه ایران خلاصه نمی شود و اکثریت قریب به اتفاق کشورهای دنیا به نوعی با این پدیده مواجه هستند.

کارشناس حوزه اقتصادی عنوان کرد: در این میان، تبعات، پیامدها و آثار حضور کارگران خارجی به فراخور شرایط اجتماعی و اقتصادی حاکم بر کشورها، متفاوت است و به واقع نمی توان در یک تحلیل واحد، این پدیده را مورد نقد بررسی و یا واکاوی قرار داد.

نیک اندیش گفت:طبیعتاً در کشورهایی که نیروی انسانی جوان آنها معدود است و با نرخ رشد منفی جمعیتی روبرو هستند، حضور کارگران ونیروی انسانی خارجی نه تنها یک فرصت بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر به شمار می رود که در فقدان و خلأ آن، تحمیل نارسایی های اقتصادی دور از ذهن نخواهد بود.

وی افزود: اما حضور و نقش آفرینی کارگران خارجی در جامعه ایران، لزوماً حاوی چنین ثمراتی نیست، زیرا در شرایطی که معضل بیکاری و اشتغال به عنوان یکی از آسیب های جدی اقتصادی و اجتماعی مطرح است، هر آنچه بر تعداد نیروی کار خارجی افزوده شود، به همان میزان شاهد محدود شدن و کاهش فرصت های شغلی خواهیم بود که به نظر بنده این موضوع نه به عنوان یک دغدغه، بلکه یک تهدید جدی قابل بررسی است.

نیک اندیش گفت: به دلیل وجود چنین تهدیدات و آسیب هایی است که دستگاههای متولی، موضوع کارگران خارجی غیرمجاز را با حساسیت بسیاری دنبال می‌کنند که البته در واکاوی دقیق و کارشناسانه این موضوع، با پیامدهای مخرب دیگری نیز مواجه می شویم که امکان پرداختن به آن در این مجال وجود ندارد.

وی افزود: در سال93، پیرو بخشنامه دولت، به کارگیری کارگران و نیروی کار خارجی تنها در صورت ضرورت و با رعایت چارچوب های قانونی مجاز شمرده شد.

این کارشناس اقتصاد گفت: البته تردیدی وجود ندارد که نمی‌توان درب‌های کشور را به روی تمامی نیروهای کار بست و بر اساس ماده 17 و18 کنوانسیون پناهندگی 1951، کشور پناهنده پذیر باید برای شخص یا گروه پناهنده، شغل لازم را تأمین کند.

وی افزود: اما قصه پرغصه کارگران و اتباع غیر مجاز خارجی، حدیث مفصلی است که در قالب چنین ضوابط و قوانین بین المللی قابل تعریف نیست و امروزه نیز برای تمامی حاکمیت های دُوَل و کشورهای گوناگون این حقیقت به اثبات رسیده که حضور نیروی کار و اتباع غیرمجاز در هر کشوری، بصورت بالقوه مستعد بروز مخاطرات و تهدیداتی جدی خواهد بود.

نیک اندیش گفت: یکی از نکات ظریف در اشتغال نیروی کارخارجی به این واقعیت معطوف می شود که همیشه نیروی انسانی مذکور در مشاغل سطح پایین فعالیت نخواهد کرد و اساساً چنین انتظاری با ذات و ماهیت پیشرفت و ارتقای جایگاه اقتصادی و اجتماعی انسان همخوان نیست.

وی افزود: این یک قاعده و هنجار طبیعی است که فعالیت انسان در هر حوزه ای به تدریج با بلوغ، رشد و کسب تجربه هر چه بیشتر همراه می شود و به تبع به مرور زمان به مدارج بالاتری نیز سوق پیدا می کند.

کارشناس اقتصادی گفت: آنچه که در این میان می تواند به عنوان یک تهدید مطرح شود و به شرایط بازار کار ایران باز می‌گردد که طبیعتاً رشد جایگاه شغلی اتباع خارجی به مرور، فرصت های شغلی را در سطوح بالاتر اشغال می کند که به تَبَعِ این موضوع، اشتغال نیروی انسانی بومی و داخلی ایران نیز با محدودیت هایی جدی مواجه می شود.

نیک اندیش گفت: به تعبیر دیگر، اصل رشد و بلوغ اقتصادی و ارتقای شغلی افراد و نیروهای کار یک هنجار پذیرفته شده ، اما با عنایت به شرایط اقتصادی کشور ایران، این هنجار طبیعی با هزینه های سنگینی برای نیروی کار ایرانی همراه می شود که جبران آن به سادگی میسر نخواهد بود.

وقتی برخی از جوانان ایرانی فعالیت در مشاغل سخت را نمی پذیرند

در این میان، برخی از کارشاسان نیز معتقدند، فعالیت نیروی کار و اتباع خارجی در ایران عمدتاً به مشاغلی خاص معطوف می شود که از سوی نیروی انسانی بومی و داخلی رغبت چندانی برای فعالیت در آن مشاغل مشاهده نمی شود.

ناصر اولیاء، فعال حوزه صنعت و تولید در گفت و گو با خبرنگار اقتصاد و انرژی ، با اشاره به مطلب فوق، عنوان کرد: بدون تردید خلأ حضور نیروی کار خارجی در بسیاری از مشاغل سخت، با مشکلات و نارسایی های خاص به خود همراه خواهد بود و به تبع نیاز جامعه و کشور ایجاب می‌کند تا در این عرصه، ملاحظات لازم مد نظر قرار گیرد.

وی افزود: به عنوان مثال، در برخی از شهرهای جنوبی کشور، به دلیل شرایط نامطلوب آب و هوایی، میل و رغبتی به فعالیت در مشاغلی همچون جوشکاری و...دیده نمی شود و به تبع پرکننده این خلأ همین نیروی کار خارجی است که با زحمت و مشقت، نیاز موجود را تأمین می کند.

اولیاء عنوان کرد: پیش از محدودسازی فعالیت نیروی کار خارجی، باید در یک برنامه هدفمند میان مدت و بلند مدت بر روی نوع فرهنگ کار و لزوم فعالیت در مشاغل متعدد و مورد نیاز جامعه از سوی نیروهای کار داخلی تجدید نظرشود.

وی در خاتمه یادآور شد: علی‌رغم چنین الزاماتی، لحاظ کردن تدابیر لازم برای ساماندهی هر چه مطلوب تر اتباع و نیروی کار خارجی در ایران، یک ضرورت غیرقابل انکار است که نمی توان آن را نادیده انگاشت، اما می طلبد در سطح افکار عمومی نیز نسبت به این موضوع قضاوت منصفانه تری لحاظ شود زیرا نفی یا تأیید مطلق نقش آفرینی نیروی کار خارجی در ایران، صحیح و منطقی نیست و به تعبیری حضور یا عدم حضور این طیف، مستلزم تأمین پیش نیازها، الزامات و لحاظ کردن تمهیدات خاصی است که خوشبختانه در طول سال های اخیر گام های سازنده ای در این خصوص از سوی متولیان امر برداشته شده، لذا همچنان تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیاری وجود دارد.