مهلکه نرخ سود بانکی گویا دیگر برای بانکها آلارم‌های خطر ندارد. زنگ خطری که مدتها است به صدا درآمده و اتفاقا، صدایش کم کم دارد برای نظام بانکی ایران عادی می‌شود؛ اما به همان اندازه که این زنگ خطر با صدای بلندتری به صدا درمی‌آید، شورای پول و اعتبار انگار در خوابی عمیق‌تر فرو می‌رود. البته موضوع به همین سادگی‌ها هم نیست. نظام بانکی نشان داده که دستور و بخشنامه و دستورالعمل را چندان تاب نمی‌آورد. حداقل برای نرخ سود، این طور است.
مدتها است که بانک مرکزی به دنبال راهکاری است که بتواند به صورت منطقی، نرخ سود را تعیین کند؛ اما هر بار، کار به دستور و بخشنامه می‌رسد؛ در حالیکه بانکها دیگر اوضاع و احوالی ندارند که بتوانند با این مسکن‌ها، خود را اندکی آرام کرده و صورتهای مالی خود را تراز کنند. واقعیت آن است که زیان‌دهی، دیگر برای بانکها واژه‌ای ناملموس و شاید هم ناخوشایند نیست؛ چاره‌ای هم ندارند که به آن عادت کنند. یک طرف سپرده‌گذاران هستند و طرف دیگر، مطالبه‌گران. سودهای موهومی هم که دیگر جای خود دارد.
وعده سیف در فصل بهار، خزان شد
تمام اینها در شرایطی است که شورای پول و اعتبار امیدوار بود که بتواند در یکی از جلساتی که از ابتدای سال ۹۶ به بعد برگزار می‌کند، نرخ سود را به یک سر و سامان برساند، موضوعی که حال یک فصل از سال هم گذشته است و هنوز خبری از برگزاری جلسه مربوط به آن نیست. ۲۶ اردیبهشت ماه بود که ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که گزارشی از سوی بانک مرکزی برای تغییر در نرخ سود به شورای پول و اعتبار ارایه خواهد شد تا این شورا در مورد این فاکتور اصلی در اقتصاد ایران که زلفش به بسیاری از مسائل اقتصادی گره خورده است، تصمیم بگیرد. اما هنوز خبری نیست.
وی در پاسخ اعلام کرده بود که گزارشی را به شورای پول و اعتبار ارایه خواهد داد که بر اساس آن، ممکن است نرخ سود بانکی در سال جاری کاهش یابد. او البته بر این نکته هم تاکید کرده بود که مهمتر از کاهش نرخ سود، تعادل در عرضه و تقاضای نقدینگی در بازار است که بتواند نرخ سود را پایدار نگاه دارد.؛ موضوعی که کمتر اکنون به چشم می‌خورد
سیف به این نکته هم تاکید کرده بود که بانکها باید نرخ تمام شده پول را هم کاهش دهند؛ این هم از آن دست موضوعاتی است که تاکنون نه تنها گامی برای تحقق آن برداشته نشده، بلکه بانکها برنامه‌ای را هم تا این لحظه برای این موضوع اعلام نکرده اند.
بانکها زیرپوستی نرخ سود را افزایش دادند
گزارش‌های میدانیحکایت از آن دارد که بانکها خیز دوباره‌ای برای افزایش نرخ سود برداشته‌اند و البته برای اینکه به دور از هو و جنجال عمل کنند؛ این بار پکیج‌های ویژه را برای مشتریان خاص خود رونمایی می‌کنند. اگر فردی سپرده‌گذار عادی به شمار آید و رقم های حتی تا بیست میلیون تومان هم داشته باشد، بانکها همان پکیجی را پیش روی آن قرار می‌دهند که تقریبا نزدیک به سود مصوب شورای پول و اعتبار و یا شاید یک تا دو درصد بالاتر از آن باشد.
اما کافی است که مشتری خاص شوید و سپرده‌های چند صد میلیونی داشته باشید، آنگاه این نرخ برای شما به صورت زیرپوستی افزایش پیدا کرده و پکیج‌های ویژه‌ای رونمایی می‌شود که گاه نرخ را تا ۲۲ درصد هم افزایش می‌دهد؛ اما اگر سپرده‌گذاری با رقم سپرده بالای یک میلیارد باشید، آن گاه دیگر داستان متفاوت می‌شود. بانکها تصمیم می‌گیرند که برای اینکه نقدینگی خودشان را از محل سپرده چنین سپرده‌گذارانی که اغلب کسب و کارشان دچار مشکل بوده یا صرفه اقتصادی نداشته است، تامین کنند و بنابراین حتی تا ۲۶ درصد هم البته در قالب‌های متفاوت ارایه می‌دهند؛ این موضوع البته در موسسات مالی و اعتباری مجاز، بیشتر از هر بانک دولتی یا خصوصی دیگری به چشم می‌خورد.
در این میان برخی بانکهای خصوصی به سپرده‌گذارانی که پول خود را حداقل شش ماه در اختیار آنها قرار دهند، سود حدود ۲۰ تا ۲۰.۵ درصدی می‌پردازند؛ اما حاضر هم نیستند که برای همین سپرده در مدت زمان یکساله، سود چندان متفاوت‌تری بپردازند و نرخ سود حول و حوش همین رقم حفظ می‌شود و تلورانس ۰.۵ تا ۱ درصدی را تجربه می‌کند.
یکی از متصدیان بانکی می‌گوید: بانکها به هیچ عنوان نمی‌توانند نرخ سود را کاهش دهند، چراکه هر یک از آنها بیم آن را دارند که سپرده‌ها از بانکشان بیرون رود و مشکلاتشان دوچندان شود؛ به خصوص اینکه سایه سنگین رقبا را هم احساس می‌کنند که ممکن است با نیم تا یک درصد سود بالاتر، سپرده‌گذاران بیشتری را به خود جلب کند و آنها از این گردونه بی نصیب بمانند.
وی می‌افزاید: البته بانکها دیگر حاضر نیستند که نرخ سود را بیش از این کاهش دهند و حتی برخی از آنها بر این باورند که باید نرخ را افزایش داد تا با نقدینگی قابل توجهی که به دست می‌آورند؛ وارد بازار شده و تامین مالی کنند؛ به هرحال تامین مالی برای بانکها سودآور است، چراکه اکنون که تولید اندکی تکان خورده، تقاضا برای دریافت وام بیشتر شده است؛ بنابراین بانکها نمی‌خواهند از این گردونه اعطای تسهیلات با نرخی بالاتر از سود سپرده‌ها جا بمانند؛ به خصوص اینکه برخی از تولیدکنندگان حاضرند که بدهی‌های قبلی‌شان را به نوعی بپردازند و در مقابل، وام جدید با رقم بالاتر بگیرند. این موضوع برای بانکها جذاب است.
شورای پول و اعتبار به دنبال تثبیت نرخ نه کاهش
در این میان یک مقام مسئول بانکی می‌گوید: شورای پول و اعتبار دیگر به دنبال کاهش نرخ سود نیست، بلکه با اوضاعی که اکنون مشاهده می‌شود، قصد اصلی این است که نرخ سود فعلی را تثبیت کنند؛ به خاطر همین است که هنوز جمع‌بندی خاصی در این رابطه ارایه نشده است.
وی می‌افزاید: اگر شورای پول و اعتبار دوباره نرخ را به صورت دستوری کاهش دهد، باز هم بانکها آن را دور می زنند و از همه مهمتر اینکه، شرایط برای بانکها به گونه‌ای نیست که بانک مرکزی فشار بیشتری به آنها وارد نماید. بنابراین بانک مرکزی به دنبال این است که نرخ فعلی را تثبیت کند، نه کاهش دهد؛ بنابراین سپرده‌گذاران نگران کاهش نرخ سود بانکی نباشند.
حال باید منتظر ماند و دید که چه صدایی و در چه زمانی از شورای پول و اعتبار در مورد نرخ سود بانکی بیرون خواهد آمد.
