بیمه، قرارداد است و موضوع آن جبران خسارت از بیمهگذار بوده و بنا بر اصل غرامت، بیمهگذار نباید از بیمه سود ببرد.
بیمهگر متعهد به جبران خسارت و برگرداندن وضعیت بیمه گذار به وضعیت قبل از حادثه تا سقف تعهدات مندرج در بیمه نامه است.
بنابراین، جبران خسارت نباید بیمهگذار را در وضعی بهتر از وضع پیش از حادثه قرار دهد و این اصل در بیمههای اموال و مسئولیت (بیمههای زیان یا غرامتی یا بیمههای خسارتی) کارایی دارد و در مورد بیمههای اشخاص به دلایل مختلف از جمله عدم امکان ارزیابی جان اشخاص به مبلغ معین کاربرد نداشته و اجرا نمیشود.
از سویی، چون در بیمههای اشخاص پولی که بیمه گر در مقام اجرای تعهد خویش میپردازد ارتباطی با میزان خسارت ندارد و کار بیمه گذار نوعی سرمایگذاری و ذخیره میباشد، بیمه گذار میتواند از چند بیمه استفاده نموده و مبالغ همه را دریافت دارد.
در بیمههای زیان، برای جبران خسارت باید ابتدا حادثه مورد بیمه اتفاق افتاده باشد، زیرا تنها با وقوع حادثه موضوع بیمه است که بیمهگر ملزم به ایفای تعهد خود در قبال بیمهگذار میشود و اثبات این موضوع بر عهده بیمه گذار است.
دوم اینکه حادثه موضوع بیمه برای بیمه گذار ایجاد خسارت کرده باشد، زیرا بروز حادثه بتنهایی، بیمهگر را به ایفای تعهدی ملزم نمیکند بلکه تنها با حادثه خسارتبار مشمول بیمه نامه (و نه حوادث دیگر) است که با وقوع آن بیمهگر باید تعهد خود را انجام دهد.
سوم، بین وقوع حادثه و خسارت وارده باید رابطه سببیت وجود داشته باشد، یعنی خسارت، معلول حادثه موضوع بیمه باشد، زیرا بیمهگر تنها خسارتی را جبران میکند که مستقیما و آشکار ناشی از حادثه موضوع بیمه باشد.
برای نمونه اگر مورد بیمهای در مقابل خطر آتشسوزی بیمه شده باشد، ولی مورد بیمه قبل از وقوع آتشسوزی در نتیجه دیگری مثل زلزله ویران شده باشد و حادثه آتشسوزی در پی زمینلرزه تغییری در میزان خسارت نداده باشد طبعاً بیمهگر هم الزامی به جبران خسارت ندارد.
در پایان بیمهگذار باید ارزش مورد بیمه را در زمان حادثه اثبات کند.