در گذشته ای نه چندان دور افراد برای انجام فعالیت های گوناگون اقتصادی شاگرد می گرفتند. برخی در خواربار فروشی محل و برخی دیگر در مکانیکی برای کسب درآمد به صورت آزمایشی مشغول کار می شدند.
هرچند در گذشته این روش جستجوی شغل در نزد کسبه محل به «استاد - شاگردی» شناخته می‌شد اما بسیار شبیه روشی است که بعدها با نام کارورزی در بنگاه ها و واحدهای تولیدی کشور رواج یافت. هدف هر دو روش اشتغال زایی این بود که افراد بتوانند به طریقی وارد بازار کار شوند، حتی اگر در دوره ای هیچ درآمدی هم کسب نکنند و یا رقم ناچیزی به عنوان درآمد انجام کار به آنها پرداخت شود.
کارشناسان بازار کار معتقدند کارورزی روشی بود که در گذشته باعث فراهم شدن زمینه های عرضه توانمندی های کارجویان به کارفرمایان بوده و چه بسا درصدی از کارورزان نیز توانسته بودند نظر کارفرما را جلب و پس از طی دوران آزمایشی اشتغال، به عنوان یک نیروی جدی پذیرفته و مشغول به کار شوند.
برخی تحلیل می کنند که حتی اگر کارورزی برای افراد سود چندانی نیز به لحاظ مالی نداشته باشد، اما راهی است که می تواند آنها را وارد فضای واقعی کار کند و دست‌کم این شرایط فراهم شود که افراد بتوانند توانمندی ها، انگیزه و هنر خود در کار را به کارفرما نشان دهند.
اما درحال حاضر گلایه بسیاری از کارجویان که تقریباً درست است این است که کارفرمایان حوصله فرصت دادن به آنها را ندارند و اغلب بنگاه ها در جذب نیروی جدید کم حوصله شده اند. کارفرمایان به دنبال افراد کارآزموده و ماهر می گردند و از اینرو بسیاری از کارجویان حتی با داشتن انگیزه کافی نیز فرصت ورود به بازار کار را نمی یابند.
در حال حاضر مجدداً در فضایی که بیکاری به یک بحران برای کشور تبدیل شده است طرح کارورزی در کشور مطرح است. برخی از کارشناسان نسبت به این طرح انتقاداتی دارند.
*طرح کارورزی همان طرح استاد شاگردی است
حمیدحاج اسماعیلی، کارشناس بازار کار درباره تهدید نیروی کار در نسخه جدید استاد شاگردی می گوید: این طرح جز آسیب‌رسانی به بازار کار کشور و تحت شعاع قرار دادن حقوق نیروی کار، ثمره‌ای برای بازار کار نخواهد داشت؛ البته این موضوع در برنامه ششم توسعه نیز تأکید شده است تا برای کاهش آمار بیکاران فارغ‌التحصیل، دولت راهکاری را عملیاتی کند؛ این طرح در واقع حمایت از کارفرمایانی است که بتوانند فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را در کارگاه‌هایشان به کار بگیرند و مدتی را به عنوان کارآموز فعالیت کنند.
حاج اسماعیلی با بیان اینکه بر اساس برنامه ششم توسعه دولت موظف شده است که در خصوص کاهش بیکاران فارغ‌التحصیل طرحی را برای کارگاه‌ها اجرا کند که آنها بتوانند به عنوان کارآموز در کارگاه‌ها برای مدت موقتی فعالیت کنند، گفت: با وجود آنکه دولت باید در خصوص حقوق و بیمه آنها از کارفرمایان حمایت کند اما متاسفانه این طرح مبنای کلی برای کاهش حقوق و مزایا پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه طرح کارورزی مشابه همان طرح استاد و شاگردی است، گفت: ما کارشناسان بازار کار به شدت با این طرح مخالفیم چراکه محلی برای سوء استفاده برخی کارفرمایان از حقوق نیروی کار در کشور می‌شود؛ بنابراین ما اگر بخواهیم طرح استاد شاگردی را با عناوین دیگر در کشور اجرا بکنیم، باید بدانیم که حقوق نیروی کار را در کشور نشانه گرفتیم و این یعنی قانون کار در کشور معطل شود.
این کارشناس بازار کار گفت: تا زمانی که بازار کار توسعه پیدا نکرده و تا زمانی که عرضه و تقاضای نیروی کار در بازار کار متعادل و منطقی نشده، هر گونه طرحی که حقوق نیروی کار و قانون کار کشور را تحت تاثیر قرار بدهد، جز صدمه و آسیب به نیروی کار، ثمره مثبتی برای ایجاد اشتغال و بازار کار کشور نخواهد داشت.
