حدود 4 ماه پیش بانک مرکزی ایران از برنامه خود برای کنار گذاشتن دلار در محاسبات و گزارشات مالی خود خبرداد.
ولی‌الله سیف در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد: از ابتدای سال مالی جدید دیگر از دلار به عنوان ارز مرجع در گزارشات مالی استفاده نخواهد شد.
با توجه به اینکه سال مالی جدید ایران از روز 21 مارس آغاز شده است هنوز هیچ تغییری در نحوه گزارشات مالی ایران اتفاق نیفتاده است. در حقیقت کارشناسان معتقدند حتی اگر بانک مرکزی ایران در این تصمیم خود مصمم باشد این مسئله به این زودی اتفاق نخواهد افتاد.
مؤسسه فوربس در گزارش خود در ماه ژانویه اعلام کرد: تصمیم بانک مرکزی ایران برای کنار گذاشتن دلار می‌تواند به نوسان و بحران ارزی در این کشور منجر شود.
این گزارش تاکید داشت اقتصاد ایران در شرایط مطلوبی قرار نداشته و هرگونه شوک ارزی می‌تواند بهبود در این کشور را به مخاطره انداخته و تمام دستاوردهای مختصر سال‌های گذشته در کنترل قیمت‌ها را که از سوی مقامات پولی این کشور مدیریت شده بود، نابود کند.
اولین نکته مهم در کنار گذاشتن دلار از سوی ایران این است که ایران هزینه نفت صادراتی خود به عنوان اصلی‌ترین کالای صادراتی را به دلار دریافت می‌کند.
بسیاری بر این باورند که در صورتی که دولت ایران بخواهد مبنای گزارش‌دهی خود را از دلار به ارز دیگری تغییر دهد با شرایط بسیار پیچیده‌ای مواجه خواهد شد چرا که میلیاردها دلار درآمد دولت این کشور از صادرات نفت به دلار وارد این کشور می‌شود.
البته بانک مرکزی ایران با این مسئله که در صورت تغییر ارز مبنای گزارشات مالی خود با مشکل مواجه خواهد شد، مخالف است اما از سوی دیگر نگرانی خود نسبت به بحران‌های اقتصادی ناشی از جایگزین کردن دلار در مدت زمان کم را پنهان نمی‌کند.
در حال حاضر مقامات بانک مرکزی ایران نسبت به احتمال سقوط ارزش ریال ایران در برابر دلار پس از جایگزین کردن دلار در گزارشات مالی و به دلیل مقاومت عمومی، نگران هستند.
سال‌هاست که تقاضا در بازار ایران برای خرید دلار بالاست و به همین دلیل جامعه ایران نسبت به هرگونه نوسان در ارزش ریال حساس است.
مقامات پولی ایران طی سال‌های گذشته تلاش کرده‌اند تا قبل از هرگونه اقدام جدی در این زمینه از حساسیت عمومی نسبت به کنار گذاشتن دلار بکاهند.
از سال 2010 و آغاز جنگ تحریم بین ایران و غرب، بانک مرکزی ایران تلاش کرده است تا دلار را از سبد ارزی خود کنار بگذارد.
این بانک دلار را با یورو، یوآن، روبل و روپیه در مبادلات خود با شرکای تجاری نظیر امارات، چین، روسیه، ترکیه، عراق و هند جایگزین کرده است.
بنا به اعلام یک منبع آگاه از بانک مرکزی ایران، ایران همچنین بخشی از درآمد نفتی خود را به یورو دریافت می‌کند.
دیت‌وی که خواست نامش فاش نشود تاکید کرد: به همین دلیل است که گزارش‌دهی مالی بر مبنای یورو برای ما آسان‌تر است.
وی تأکید کرد: برای دولت ایران از نظر اقتصادی تغییر ارز دریافتی (یورو) به دلار از نظر اقتصادی به صرفه نیست اما به این دلیل که ما باید سالانه میلیاردها دلار پول به بازار داخلی عرضه کنیم مجبور به تبدیل یوروهای دریافتی به دلار هستیم.
این مقام بانک مرکزی تاکید کرد: بزرگترین مانعی که بر سر راه بانک مرکزی ایران در تغییر مبنای ارزی به دیگر ارزها وجود دارد آماده کردن جامعه برای تغییر ارزی است که این مسئله می‌تواند سال‌ها به طول بیانجامد.
یکی دیگر از دلایلی که بانک مرکزی ایران را ترغیب به کنار گذاشتن دلار کرده است اعمال هرگونه تحریم‌های خارجی در آینده و تهدید دارایی این بانک در خارج از کشور است.
اگرچه توافق هسته‌ای امضاء شده و از بار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران کاسته است اما تحریم‌های اولیه آمریکا که به بهانه‌های حقوق بشر، حمایت از تروریسم و فعالیت‌های موشکی ایران برپا شده بود، همچنان پابرجا هستند.
در واقع گروهی از نمایندگان هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در تلاش هستند تا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران تصویب کنند.
باید توجه داشت که طی سال‌های گذشته میلیاردها دلار از دارایی بانک مرکزی ایران در بانک‌های خارجی که به دلار نگهداری می‌شدند به دلیل مناقشات سیاسی توسط دولت آمریکا مسدود شده‌اند.
در آخرین اقدام 1.6 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در لوکزامبورگ به بهانه تأمین غرامت بازماندگان قربانیان 11 سپتامبر مسدود شد.
پیمان قربانی معاون امور اقتصادی رئیس کل بانک مرکزی ایران معتقد است که سلطه دلار در بازار جهانی به بروز انتظارات نامتقارن در ایران منجر شده است دولت آمریکا بارها از سلطه دلار سوء استفاده کرده و دارایی‌های ایران را مسدود کرده است.
وی معتقد است، در بازار جهانی ارزش دلار دستخوش نوسانات زیادی شده است و هم‌اکنون این مسئله باعث بروز مشکلاتی برای ایران شده است و در صورتیکه دلار جایگزین شود بسیاری از این مشکل حل خواهد شد.
منبع آگاه بانک مرکزی ایران معتقد است:یورو برای جایگزینی دلار از شانس بالایی برخوردار است.
وی همچنین هرگونه احتمال جایگزین شدن دلار به وسیله بیت‌کوین، یک ارز دیجیتال بین‌المللی را رد کرد.
طی هفته‌های گذشته برخی رسانه‌های ایرانی نسبت به مزایای استفاده از بیت‌کوین در نظام بانکی داخلی ایران گزارشاتی را منتشر کردند.
جان اوبل کارشناس اقتصادی آمریکایی طی یک مصاحبه اعلام کرد استفاده از بیت‌کوین می‌تواند برای اقتصاد ایران مفید بوده و در این کشور ایجاد اشتغال کند.
مقامات بانک مرکزی ایران معتقدند ارزی باید جانشین دلار شود که در بازار به عنوان یک ارز قوی و با ثبات محسوب شود.و به نظر می‌رسد تنها یورو همه گزینه‌های مورد نظر را دارا می‌باشد.
به طور کلی علیرغم اینکه کنار گذاشتن دلار از سوی دولت ایران محتمل به نظر می‌رسد اما بعید است که استفاده از دلار در مدت زمان کم در ایران به طور کلی کنار گذاشته شود.
البته زمان محتمل اجرای این سیاست می‌تواند، در صورتیکه روحانی در انتخابات پیش رو پیروز شود، آخرین سال دور دومن ریاست جمهوری وی باشد.
