زعفران یکی از محصولات استراتژیک کشاورزی در کشورمان محسوب می شود که توسعه صادرات آن می تواند ارزآوری مناسبی برای کشور در برداشته باشد.
این درحالی است که مسائل و موضوعات مختلف سد راه توسعه صادرات از سرخی روز افزون زعفران کاسته و آتشی بر جان تولیدکنندگان انداخته است.
در این میان قاچاق پیاز زعفران در سایه غفلت مسئولان بیش از هر چیز دیگری کشاورزان را نگران کرده چرا که توسعه این روند مرگ تدریجی تولید و صادرات را به همراه دارد.
با وجود افزایش سطح زیر کشت زعفران در افغانستان بهتر است که مسئولان با کمی هوشیاری و اعمال نظارت های بیشتر از خروج غیر قانونی پیاز این محصول در تریلی ها و چمدان‌ها جلوگیری نمایند تا در آینده ای نزدیک دچار بلای خانمان سوز نشویم.
در همین راستا با غلامرضا میری نائب رئیس شورای ملی زعفران گفتگویی را بدین شرح ترتیب داده ایم:
در خصوص وضعیت تولید زعفران توضیح دهید.
حسینی: براساس آمار معاون وزیر جهاد کشاورزی تولید زعفران در سال جاری در دو استان خراسان رضوی و جنوبی 360 تن اعلام شده و در خصوص سایر استان‌ها آمار دقیقی در دسترس نیست. ایران 92 درصد تولید زعفران جهانی را داراست که با این وجود می تواند 98 درصد مصرف زعفران جهانی را تامین نماید. با توجه به کشت زعفران در 22 استان و برنامه وزارت جهاد کشاورزی در راستای راندمان تولید از 3.5 به 8 کیلو در هکتار لازم است که بازاریابی مناسبی صورت گیرد تا با افزایش تولید محصول روی دست کشاورزان باقی نماند.
چرا علی رغم اینکه ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا محسوب می شود سهم چندانی در تجارت جهانی ندارد؟
حسینی: براساس آمارهای موجود سالانه ارزآوری صادرات طلای سرخ از طریق گمرک و احتساب صادرات چمدانی 500 میلیون دلار است که این میزان برای بزرگترین تولیدکننده زعفران ناچیز است از این رو دولت باید حمایت های همه جانبه ای از تولیدکنندگان به عمل آورد.
آیا سرمازدگی و یخبندان اخیر تاثیری در میزان تولید داشته است؟
حسینی: با توجه به آنکه بخش قابل توجهی از تولید در زمان شیوع سرما و یخبندان برداشت شده بود از این رو خسارات قابل توجهی به تولید وارد نکرد و تنها توانست کیفیت محصولات جمع آوری نشده را تا حدی کاهش دهد.
عوامل تاثیر گذار بر مدیریت بازار زعفران چیست؟
حسینی: ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری این محصول استراتژیک نقش چندانی در مدیریت و سهم تجارت از بازارهای جهانی دارد چرا که در شرایط فعلی ارزش افزوده چندانی نصیب ایران نمی‌شود و در مقابل سایر کشورها با خریداری زعفران ایرانی و تبدیل آن در صنایع تبدیلی به سایر محصولات زعفران ما را به اسم خود در بازارها عرضه می نمایند.
در خصوص تعرفه 35 تا 38 درصدی صادرات زعفران به چین و هند و همچنین عدم پرداخت تعرفه واردات زعفران افغان ها به چین و هند توضیح دهید؟
حسینی: با وجود آنکه کشورهای چین و هند طالب زعفران ایرانی هستند اما برای واردات طلای سرخ ایرانی به کشورشان تعرفه بالایی اخذ کردند که از اینرو مسئولین با اعمال سیاست های ترویحی باید به دنبال حذف تعرفه باشند تا قدرت رقابت و چانه زنی در بازارهای هدف افزایش یابد تا دیگر نگرانی از حیث افزایش تولید وجود نداشته باشد.
آیا طی سال های تحریم محدودیت خاصی در زمینه تجارت طلای سرخ وجود داشت؟
حسینی: با وجود آنکه اقتصاد و سیاست در یک مسیر حرکت می نمایند، لذا طی سال های تحریم بازارهای متعددی از جمله آمریکا را از دست دادیم که ورود مجدد به این بازارها کار سختی است چرا که رقبا درآنجا رخنه کردند.
طی سال های تحریم کشورهای همچون اسپانیا اقدام به خرید زعفران ، بسته بندی و صادرات مجدد آن به بازار آمریکا کردند که با اجرای برجام تا حدودی مستقیما زعفران به این کشور صادر شد اما حضور پررنگ در این بازار مستلزم زمان است.
آیا دولت حمایت حدی از فعالان تولید زعفران را در دستور کار خود قرار داده است؟
حسینی : در پیک برداشت زعفران ایران، سایر دولت ها به تجار کشورهای اروپایی تسهیلات ارزان قیمت 2 درصدی پرداخت می نماید که با این وجود آنها اقدام به خرید و نگهداری محصول در انبارها می نمایند تا در صورت حباب قیمت در ایران اقدام به صادرات زعفران ایرانی به اسم خود به سایر کشورها نمایند ، با این وجود دولت باید تسهیلات ارزان قیمت برای دوام تولید و صادرات به تجار پرداخت نماید.
آیا افغانستان خطر جدی برای شکستن انحصار تولید زعفران ایرانی محسوب می شود؟
حسینی: بازاریابی و بازارسازی برای زعفران ایرانی امری ضروری است چرا که در غیر اینصورت افغانستان به بازارهای دنیا ورود می کند و درنهایت با نیروی انسانی ارزان قیمتی که دراختیار دارد اقدام به گسترش تولید می نماید که با این وجود داستان 30 سال گذشته که برای اسپانیا اجرا شد مجددا برای ما تکرار می شود.
براساس آمارهای موجود سطح زیر کشت زعفران در دو استان خراسان رضوی و جنوبی بالغ بر 94 هزار هکتار است که سطح زیر کشت افغانستان و تولید 4 تنی زعفران این کشوردر برابر محصول تولیدی ما بسیار ناچیز است اما در صورت عدم حمایت دولت و بازاریابی محصول می تواند خطر جدی برای کشور ما به شمار رود.
آیا تمهیداتی جهت ایجاد صنایع تبدیلی در کشور به کار گرفته شده است؟
حسینی: حمایت همه جانبه دولت و سرمایه گذاری در این بخش الزامی است چرا که زعفران تولیدی علاوه بر مصرف خوراکی در داروسازی، لوازم آرایشی و بهداشتی و ...مورد استفاده قرار می گیرد که با این وجود علاوه بر جلوگیری از صادرات خام محصول،اشتغال و ارزآوری بالایی در بر دارد.
درباره آخرین وضعیت صادرات توضیح دهید.
حسینی: طبق آمار 9 ماهه گمرک بیش از 87 تن زعفران به ارزش بالغ بر 130 میلیون دلار به 47 کشور دنیا صادر شد که این میزان در برابر مدت مشابه سال گذشته 37 درصد افزایش را تجربه کرده و همواره پیش بینی می شود که این میزان تا پایان سال به 40 درصد برسد. اگرچه برند سازی در این امر هزینه بالایی در بر دارد اما برندسازی مدیریت بازار صادراتی را نیز در بر دارد.
درخصوص وضعیت قیمت طلای سرخ و دپوی آن از سوی دلالان در بازار توضیح دهید.
حسینی: در حال حاضر حداقل قیمت هر کیلو زعفران 4 میلیون و 400 و حداکثر 6 میلیون تومان است که براساس سنوات سال های گذشته دلالان در ابتدای فصل اقدام به خرید و ذخیره سازی محصول در انبارها نمودند تا با راه اندازی بازار کاذب بدون در نظر گرفتن بازارهای صادراتی و تنها در پی منافع خود این محصول را به قیمت دلخواه به فروش رسانند.
آیا قاچاق پیاز زعفران از طریق جیب ها و چمدان ها صورت می گردد؟
میری: قاچاق پیاز زعفران با توناژ بالا از طریق جیب ها و چمدان ها غیر منطقی است چرا که همانند مواد مخدر در تریلی سایر محصولات کشاورزی جا ساز و از مرزها خارج می شود.
چه تمهیداتی در جهت جلوگیری از قاچاق پیاز و مرگ تدریجی تولید زعفران باید به کار گرفته شود؟
نائب رئیس شورای ملی زعفران: در دو استان خراسان رضوی و جنوبی به عنوان قطب اصلی تولید باید نهادی تشکیل شود که از این طریق خرید و فروش پیاز زعفران کنترل شود چرا که کشاورزان این دو استان با مازاد تولید پیاز روبرو هستند.
راه اندازی بورس زعفران چه مزایایی برای تولید دارد؟
حسینی:در گذشته صحبت هایی نظیر راه اندازی بورس زعفران بوده اما به سبب نبود مکانیزم های لازم کارایی چندانی نداشته و در شرایط کنونی راه اندازی این بورس تنها نیازمند تعریف مکانیزهای لازم است.
آیا بازار تجاری زعفران در انحصار دو الی سه تاجر است؟
حسینی: براساس آمار صادرات 52 شرکت دارای برندهای مختلف اقدام به صادرات می نمایند و چنین موضوعی که انحصار تجارت دست دو الی سه نفر است، صحت ندارد.
