دو آمار متضاد از جهت تورم

احتمال بازگشت به سطح دو رقمی

بانک مرکزی آمارهای شاخص بهای مصرف‌کننده را در آخرین ماه تابستان منتشر کرد. شاخص بهای مصرف‌کننده‌ معرف بهای برخی از کالا و خدمات منتخب در مناطق شهری ایران است که براساس این شاخص می‌توان رقم تورم را محاسبه کرد. آخرین آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که رقم شاخص در شهریورماه به 1/ 247 واحد رسیده است. در نتیجه تورم ماهانه در شهریورماه 7/ 0 درصد بوده است. تورم ماهانه در مردادماه معادل 2/ 1 درصد بوده که نشان می‌دهد از سطح تورم ماهانه در شهریور ماه نسبت به ماه قبل کاسته شده است.

اما در آمار نقطه‌به‌نقطه روند افزایشی همچنان تداوم دارد. مطابق آمارها رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای مصرف‌کننده یا تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه معادل 5/ 9 درصد بود که این رقم در ماه قبل از آن 4/ 9 درصد ثبت شد. این سومین ماه متوالی است که روند تورم نقطه‌به‌نقطه افزایشی ثبت شده است.تورم نقطه‌به‌نقطه در خرداد ماه سال جاری با ثبت رقم 8/ 6 درصد به کمترین میزان طی یک دهه اخیر رسیده بود، اما این روند پایدار نماند و پس از آن به میزان تورم نقطه به نقطه افزوده شده و در انتهای تابستان به یک سطح پایین‌تر از تورم دو رقمی (5/ 9 درصد) رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر تورم ماهانه مهر ماه بالاتر از یک درصد باشد، تورم نقطه‌به‌نقطه باز به سطح دورقمی بازخواهد گشت. افزایش تورم در ماه‌های اخیر، باعث شده که نگرانی‌ها درخصوص فاصله گرفتن از تورم تک رقمی افزایش یابد، این در حالی است که رشد نقدینگی نیز در تیرماه سال جاری معادل 30 درصد گزارش شده است. همچنین برخی از آمارها نشان می‌دهد که در ماه‌های اخیر با کاهش نرخ سود بانکی، ترکیب سپرده‌ها به نفع رشد سپرده‌های جاری تغییر کرده است. نکته‌ای که برخی از کارشناسان معتقدند می‌تواند بر رشد نرخ تورم تاثیر بگذارد. به‌نظر می‌رسد که با این روند، فعلا کاهش نرخ سود به شکل بخشنامه‌ای متوقف شده و مسوولان بانک مرکزی، رقم کنونی نرخ سود سپرده بانکی را «منطقی» توصیف کردند.

در صورتی که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه نیز از سطح 10 درصد عبور کند، احتمال رسیدن این سیگنال به تورم متوسط یا 12 ماهه تا پایان سال جاری در سطح پایینی قرار دارد. به همین دلیل است که اکثر اقتصاددانان در تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های خود در کوتاه‌مدت نرخ تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه را ملاک قرار می‌دهند. زیرا در تورم متوسط، اطلاعات آماری در 24 ماه گذشته مورد بررسی قرار می‌گیرد. مطابق بررسی‌ها در صورتی که برای هر ماه تورم ماهانه بالاتر از یک درصد نیز ثبت شود، نرخ تورم متوسط یا 12 ماهه تا اسفند ماه زیر 10 درصد ثبت می‌شود، اما این اتفاق برای تورم نقطه‌به‌نقطه در ماه نخست نیمه دوم سال جاری رخ خواهد داد. براساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم متوسط در شهریورماه به 8/ 8 درصد رسیده است. انتظار می‌رود تا پایان سال نیز، رقم تورم در این سطح نوسان کند. نرخ تورم متوسط در مردادماه معادل 9/ 8 درصد بوده است.

تورم نیم‌سال 95

اما با انتشار آمارهای بانک مرکزی در پایان شهریور می‌توان روند تورم در نیم‌سال نخست سال جاری را با مدت زمان مشابه در سال‌های قبل بررسی کرد. مطابق بررسی‌ها شاخص بهای مصرف‌کننده در نیمه نخست سال جاری 2/ 5 درصد رشد کرده است، این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل عددبیشتری بود، زیرا در نیم‌سال نخست سال 94، رشد شاخص بهای مصرف‌کننده 1/ 4 درصد بوده است. البته تورم نیم‌سال نخست سال 95، نسبت به مدت مشابه در سال‌های 92 و 93 کمتر بوده است. براساس آمارهای بانک مرکزی، رشد شاخص مصرف‌کننده در نیمسال نخست سال 92 معادل 3/ 13 درصد و در نیم سال نخست سال 93 معادل 3/ 8 درصد بوده است. این آمار گویای این مطلب است که در سال 94، روند کنترل تورم بهتر از سال‌های قبل از آن و سال 95 بوده است. البته سیاست‌های به کار گرفته شده در دو سال 92 و 93، بیشتر در جهت کاهش نرخ تورم از بیشترین سطح در یک دهه گذشته بود، به همین دلیل ارقام تورم در سطح بالاتری قرار دارد. مقایسه این آمارها یک نکته دیگر نیز نشان می‌دهد، مطابق بررسی‌ها رشد تورم در سال‌های اخیر، همواره در نیمه اول هر سال از نیمه دوم بیشتر بوده است. اگر این روند در نیمه دوم سال جاری نیز باقی بماند باید پیش‌بینی کرد که افزایش تورم در نیم سال دوم سال جاری در سطحی کمتر از 2/ 5 درصد باشد.

پیش‌بینی تورم در سه سناریو

بر اساس آمارهای بانک مرکزی در ماه‌های قبل می‌توان روند تورم را در سه سناریو بررسی کرد.در سناریوی اول، میزان تورم در ماه‌های نیمه دوم سال جاری به اندازه میزان تورم شهریورماه (7/ 0 درصد) در نظر گرفته می‌شود. در سناریوی دوم میزان تورم به اندازه میانگین تورم ماهانه در یک‌سال اخیر (85/ 0 درصد) محاسبه می‌شود و در سناریوی سوم نیز نرخ تورم ماهانه برای نیمه دوم سال جاری رقم بالای یک درصد (1/ 1 درصد) در نظر گرفته می‌شود. به‌نظر نمی‌رسد که تا پایان سال نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه و متوسط خارج از این بازه تغییر کند. براساس محاسبات اگر نرخ تورم 7/ 0 درصدی را ملاک قرار دهیم، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تا پایان سال جاری به 7/ 9 درصد خواهد رسید، اما تورم متوسط همان رقم شهریورماه یعنی 8/ 8 درصد را ثبت خواهد کرد. اگر نرخ تورم در سناریوی دوم نیز تعریف شود و نرخ تورم ماهانه 85/ 0 درصدی ملاک قرار گیرد، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در پایان سال جاری به 7/ 10 درصد می‌رسد و نرخ تورم متوسط به 1/ 9 درصد افزایش خواهد یافت. در حالت بدبینانه نیز اگر نرخ تورم ماهانه معادل 1/ 1 درصد برای هر ماه در نظر گرفته شود، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به 4/ 12 درصد می‌رسد و این رقم نیز باعث نمی‌شود نرخ تورم متوسط از سطح 10 درصدی افزایش یابد در این حالت نرخ متوسط تورم معادل 6/ 9 درصد خواهد بود. بنابراین این روند نیز تایید می‌کند نرخ تورم (متوسط) تک‌رقمی تا پایان سال جاری تثبیت شده است، اما این روند را نمی‌توان درخصوص تورم نقطه‌به‌نقطه با قاطعیت گفت.

اختلاف نگاه در دو مرجع آماری

در حالی که آمارهای «بانک مرکزی» نشان می‌دهد که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه نسبت به ماه قبل روند صعودی داشته است، اما آمارهای «مرکز آمار ایران» نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه به 7/ 6 درصد رسیده است. همچنین آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سه ماه گذشته روند نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه صعودی بوده است، اما مرکز آمار عنوان می‌کند.نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در مرداد نسبت به تیرماه افزایش و سپس در شهریورماه کاهش یافته است. براساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در تیرماه معادل 5/ 6 درصد و در مرداد معادل 4/ 7 درصد بوده است. این روند تنها مختص آمار تورمی نیست و در آمار رشد اقتصادی نیز مشاهده می‌شود. به‌عنوان یک نمونه بارز، رشد اقتصادی در سال 93 از سوی بانک مرکزی مثبت 3 درصد اعلام شد، اما در این سال آمارهای مرکز آمار ایران منتشر نشد که برخی از منتقدان عدم انتشار این آمار را به محاسبات رشد منفی از سوی این مرکز، نسبت دادند. عکس این روند در آمارهای سال 94 مشاهده شد و در حالی که آمار مثبت رشد اقتصادی از سوی مرکز آمار ایران منتشر شد، اما بانک مرکزی آمار رشد اقتصادی را در این سال منتشر نکرد. البته تحلیل برخی از کارشناسان یا موسسات بین‌المللی نشان می‌داد که در سال 94 رشد اقتصادی منفی بوده است. برخی از کارشناسان، این اختلافات را ناشی از سبد هزینه خانوار، روش‌های محاسبه و منطقه جغرافیایی آمارگیری می‌دانند. علاوه‌بر این، برخی متفاوت بودن سال پایه را ملاک قرار می‌دهند. اما جدای از علل تفاوت‌ها، اختلاف ارقام در دو مرکز باعث می‌شود که سیاست‌گذار در تصمیم‌گیری دچار خطا شود. در اکثر اقتصادهای پیشرفته حساسیت برای جمع‌آوری و آنالیز داده‌ها در سطح بسیار بالایی قرار دارد و این موضوع باعث می‌شود که نتایج حاصل از بررسی داده‌های مراجع آماری، نیز با احتمال بیشتری قابل استناد باشد، موضوعی که در اقتصاد کشور همواره مورد نقد کارشناسان قرار گرفته است.

اختلاف تورم خدمت با کالا

بانک مرکزی علاوه بر انتشار آمار شاخص بهای مصرف‌کننده، روند تغییرات را در گروه‌های اصلی و اختصاصی نیز منتشر کرده است. براساس آمارهای منتشر شده بانک مرکزی، تورم ماهانه کالا در شهریورماه تنها 2/ 0 درصد بود، این در حالی است که تورم بخش خدمات 2/ 1 درصد گزارش شده است. همچنین رشد نقطه‌به‌نقطه بخش کالا در شهریورماه 7/ 7 درصد ثبت شده که این رقم برای خدمت معادل 9/ 11 درصد است.در بین کالاها، یکی از نکات قابل توجه رشد منفی خوراکی‌ها بوده که در شهریورماه معادل منفی 2/ 0 درصد ثبت شده است. رشد ماهانه تورم خوراکی در مردادماه معادل 1/ 1 درصد بوده است. رشد نقطه‌به‌نقطه تورم خوراکی‌ها در مرداد و شهریورماه معادل 5/ 9 درصد بوده است. در شهریورماه، گروه مسکن، آب، برق و سایر سوخت‌ها دارای تورم ماهانه 1/ 1 درصدی بوده که این رقم در مردادماه سال جاری 5/ 0 درصد ثبت شده بود. تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه نیز 1/ 9 درصد در شهریورماه ثبت شده است. گروه بهداشت و درمان با ثبت 7/ 1 درصد رشد طی یک ماه و 1/ 18 درصد رشد نسبت به شهریورماه سال قبل به یکی از گروه‌های پرتورمی تبدیل شده است. این روند در گروه تحصیل نیز مشاهده می‌شود. سطح قیمت‌های این گروه نسبت به سال قبل 7/ 21 درصد افزایش یافته و تورم ماهانه این گروه 4/ 0 درصد ثبت شده است.

تشکیل کمیته ریشه‌یابی اختلاف آماری

ایبنا: ‌رئیس کل بانک مرکزی از تشکیل کمیته ریشه‌یابی اختلاف آماری این بانک و مرکز آمار ایران خبر داد و اظهار امیدواری کرد کمیته مذکور بتواند اختلافات آماری این دو نهاد را بررسی و به‌طور مناسبی ریشه‌یابی کند.ولی‌الله سیف درباره اختلاف در آمارهای مرکز آمار ایران و بانک مرکزی به‌ویژه در زمینه نرخ تورم گفت: این موضوع دلایل فنی دارد.

وی افزود: در حال حاضر کمیته‌ای تشکیل شده تا بتواند دلایل اختلاف مرکز آمار ایران و بانک مرکزی در زمینه نرخ‌های تورم و رشد را ریشه‌یابی و دیدگاه‌های طرفین را به یکدیگر نزدیک‌تر کند.رئیس‌کل بانک مرکزی اظهار کرد: سال پایه آماری بانک مرکزی و مرکز آمار ایران برای محاسبه نرخ تورم و رشد سالانه متفاوت است که باید یکسان شود.سیف تصریح کرد که بانک مرکزی از شاخص‌های متفاوتی نسبت به مرکز آمار ایران برای محاسبه اقلام سبد کالایی خانوار استفاده می‌کند.یادآور می‌شود، اختلافات آماری بین مرکز آمار ایران و بانک مرکزی نه فقط مربوط به این سال‌ها، بلکه ریشه در سالیان دراز دارد و در دوره‌های مختلف که این دستگاه‌ها، روسا و متولیان مختلفی را به خود دیده‌اند، این اختلافات وجود داشته است.

ریشه این اختلافات ناشی از یکسان نبودن آمار‌های اعلامی از سوی هر دو دستگاه است و به‌دلیل سبد‌های کالایی و نرخ‌های پایه‌ای متفاوتی که برای محاسبه نرخ تورم و سایر شاخص‌های اقتصادی در نظر می‌گیرند، آمار‌های متناقض به‌وجود می‌آید.وجود دو مرجع برای اعلام آمار‌ها شبهاتی را به صحیح بودن آمار‌ها وارد می‌سازد و باعث دوگانگی در آمار‌های اقتصادی شده است.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اخیرا در دیدار مسوولان ستاد سرشماری عمومی نفوس و مسکن، اعضای شورای‌عالی آمار کشور و مدیران مرکز آمار ایران، اختلاف در آمارهای مراکز آماری را «بلایی بزرگ» خواندند و افزودند: گاهی مراکز مختلف درخصوص نرخ بیکاری یا نرخ تورم و رشد اقتصادی، آمارهای متفاوتی بیان می‌کنند که این مساله موجب ایجاد بی‌اعتمادی در مردم می‌شود.