در حالی بار دیگر بحث تغییر معیار لوکس بودن خودروها کلید خورده است که پیش از این نیز نهادهای مرتبط با واردات خودرو، پیشنهادهای متعددی را به وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تغییر معیار لوکس بودن خودروهای وارداتی ارائه کرده بودند. براین اساس وزارت صنعت سه پیشنهاد از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی و انجمن واردکنندگان خودرو در این زمینه دریافت کرد، این در حالی است که این وزارتخانه همچنان بر معیار لوکس بودن براساس حجم موتور تاکید دارد. در شرایطی مسوولان دولتی بر این موضوع تاکید دارند که کارشناسان مولفه‌های دیگری را عامل کلیدی در تعیین معیار لوکس بودن خودروهای وارداتی عنوان می‌کنند. بنا به‌نظر کارشناسان کلیدی‌ترین عامل موثر در این زمینه «ارزش دلاری خودرو» یا «قیمت» است؛ زیرا در همه دنیا کالایی لوکس محسوب می‌شود که قیمت بسیار بالایی داشته باشد.
اما استارت ایجاد ممنوعیت برای ورود خودروهای بالای 2500 سی‌سی در اواخر سال 1391 و ازسوی دولت دهم زده شد. به‌طوری‌که دولت پیشین با توجه به تشدید محدودیت‌های بین‌المللی و همچنین بحران ارزی، لیستی از کالاهای اولویت‌دار برای تخصیص ارز تهیه کرد که واردات خودروهای بالای 2500 سی‌سی در اولویت دهم قرار گرفت. در لیست تدوین شده وزارت صنعت، معدن و تجارت، کالاهای در نظر گرفته شده در اولویت دهم به‌دلیل برهم زدن تعادل ارزی کشور و از سوی دیگر غیرضروری بودن، لوکس در نظر گرفته شدند و ثبت سفارش آنها متوقف شد. براین‌اساس معیار لوکس بودن خودروهای خارجی، در آن سال حجم موتور در نظر گرفته شد.
با آغاز به کار دولت یازدهم نیز محدودیت ورود خودروهایی با حجم موتور بالای 2500 سی‌سی بازهم رفع نشد. حال آنکه کارشناسان تاکید دارند دولت در تعیین معیار لوکس بودن خودرو هدف اشتباهی را نشانه گرفته است. به این ترتیب، در شرایط کنونی که دیوان عدالت اداری رای خود درخصوص واردات خودروهای 2500 سی‌سی را صادر کرده و در این رای تاکید داشته که حجم موتور مبنای درستی برای در نظر گرفتن کالای لوکس نیست بسیاری از کارشناسان و دست‌اندرکاران حوزه واردات خودرو بار دیگر براساس پیشنهادهای مطرح شده از سوی سه نهاد عنوان شده، بر تغییر معیار لوکس بودن خودروهای وارداتی تاکید دارند.
سناریو گمرک
طرح موضوع تغییر معیار لوکس بودن خودروهای وارداتی اولین بار ازسوی مسعود کرباسیان، رئیس گمرک جمهوری اسلامی ایران در شهریورماه سال گذشته مطرح شد. این در حالی بود که بسیاری از واردکنندگان خودرو نیز نسبت به ایجاد ممنوعیت دوباره واردات خودروهای بالای 2500 سی‌سی به‌دلیل لوکس بودن انتقاد داشتند. براین اساس، مسعود کرباسیان در پیشنهاد خود به وزارتخانه طرح ترکیبی ارزش خودرو و حجم موتور را به‌عنوان معیار لوکس بودن خودرو ارائه کرد. به‌عبارت دیگر گمرک در طرح خود تاکید داشته که ابزاری چون تعرفه جایگزین ممنوعیت واردات شود. این پیشنهاد به این معناست که ممنوعیت واردات خودرو برداشته شده و به جای آن از تعرفه‌های بالاتر برای خودروهای با حجم موتور بالا و با ارزش دلاری بالا استفاده شود.با وجود این وزارت صنعت به دلیل پیچیده بودن این طرح در مرحله اجرا، موافقتی با آن نکرد؛ به‌طوری‌که امیرحسین قناتی مدیر خودرو و صنایع نیرو محرکه وزارت صنعت در آن مقطع طرح گمرک را غیرقابل اجرا دانست و تاکید کرد برای خودروهای لوکس باید محدوده قیمتی در نظر گرفته شود.
پژوهشی به سفارش وزارت صنعت
در‌حالی‌که وزارت صنعت اجرای طرح گمرک جمهوری اسلامی برای تغییر معیار لوکس بودن خودروها را سخت و پیچیده عنوان می‌کند که موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز طرحی برای شناخت معیار لوکس‌بودن خودروها ارائه کرد. این موسسه با بررسی‌سیاست‌گذاری دیگر کشورها در این زمینه و تجربیات جهانی، طرح خود را به وزارت صنعت ارائه کرد.طرحی که به‌نظر می‌رسد هنوز مورد تایید وزارت صنعت قرار نگرفته است. بنا به گفته یک منبع آگاه در گفتوگو با«دنیای اقتصاد» در طرح پیشنهادی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی ترکیب ارزش و حجم موتور معیار لوکس بودن خودرو در نظر گرفته شده است که این طرح نیز به‌دلیل پیچیده بودن و داشتن جزئیات بسیار تاکنون نتوانسته نظر مثبت مسوولان وزارت صنعت را به همراه داشته باشد.
به گفته یکی از پژوهشگران این موسسه، سیاست‌گذاری در حوزه واردات خودرو در دنیا نشان از آن دارد که تنها معیار مشخص برای لوکس بودن خودرو «ارزش دلاری خودرو» است. به خصوص آنکه ممنوعیت واردات خودروهای لوکس به‌دلیل ارزبری بالا مدنظر سیاست‌گذاران قرار گرفته است. با وجود این در برخی از کشورها که مباحث مرتبط با محیط‌زیست و میزان مصرف سوخت نیز دارای اهمیت بسیار است، حجم موتور خودرو نیز یک عامل مهم در نظر گرفته می‌شود.براساس مطالعات مرکز پژوهش‌های بازرگانی چون سیاست‌های گذشته در این زمینه کارآمد نبوده معیار لوکس بودن باید براساس قیمت خودرو تعیین شود. بر این اساس به‌نظر می‌رسد مسوولان وزارت صنعت نیز به این موضوع که باید تعریف جامع و خالی از اشکالی برای معیار لوکس بودن خودروها در نظر گرفته شوند، اعتقاد راسخ دارند، اما اینکه چرا با وجود پژوهش‌ها و مطالعات بسیار این موضوع اجرایی نشده است، مشخص نیست.
سناریو انجمن واردکنندگان خودرو
یکی از بخش‌هایی که در سیاست‌گذاری واردات خودرو به کشور نقش مهمی دارد، انجمن واردکنندگان خودرو است. بر این اساس یکی از موضوعات مهمی که طی چند سال اخیر در دستور کار این انجمن قرار گرفته تعیین معیاری اصولی برای خودروهای لوکس وارداتی بوده است. از آنجا که اعضای این انجمن تاکید بسیاری بر بازنگری در معیار لوکس بودن خودرو از حجم موتور به مولفه‌های دیگر دارند، در گزارشی، پیشنهاد خود درخصوص تغییر لوکس بودن خودروها را به وزارت صنعت، معدن و تجارت و گمرک جمهوری اسلامی ایران ارائه کرده‌اند.
انجمن واردکنندگان خودرو در گزارش خود 3مولفه کلیدی را به‌عنوان معیاری برای لوکس بودن خودروها در نظر گرفته است. یکی از اعضای انجمن واردکنندگان خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» اولین مولفه پیشنهادی و مناسب برای لوکس بودن را «قیمت» در نظر گرفته است؛ زیرا معیار لوکس بودن یک کالا در تمام دنیا قیمت آن است بنابراین در نظر گرفتن حجم موتور به‌عنوان معیار برای لوکس‌بودن خلاف اصول اقتصادی است؛ بنابراین چون تعیین خودروی لوکس براساس حجم موتور مبنای منطقی ندارد باید مبنایی اصولی برای لوکس بودن خودروهای وارداتی در نظر گرفته شود. به‌خصوص آنکه براساس استانداردهای روز جهان خودرویی که قیمت بالا و امکانات جانبی زیادی داشته باشد، لوکس محسوب می‌شود و حجم موتور به تنهایی معیار منطقی در این زمینه نیست؛ از سوی دیگر به اعتقاد انجمن واردکنندگان خودرو، به‌دلیل پیشرفت تکنولوژی، خودروهای با حجم موتور بالای 2500 سی‌سی ممکن است از مصرف سوخت پایینی برخوردار باشند. بر همین اساس انجمن پیشنهاد خود درخصوص معیارهای لوکس بودن براساس تجربه جهانی را به وزارت صنعت، معدن و تجارت و گمرک جمهوری اسلامی ارائه کرده و «قیمت» را کلیدی‌ترین عامل در تشخیص خودروی لوکس، براساس استانداردهای جهانی دانسته است.
از سوی دیگر اما انجمن واردکنندگان در طرح پیشنهادی خود عامل دومی را نیز برای معیار لوکس بودن در نظر گرفته است که این عامل به میزان مصرف سوخت یا میزان آلایندگی زیست‌محیطی یک خودرو مرتبط است. به‌عبارت بهتر، انجمن تاکید دارد دولت سیاست تشویقی را مدنظر قرار دهد. به‌طوری‌که اگر خودرویی مصرف سوخت کمتری دارد و میزان آلایندگی آن نیز به دلیل بالا بودن استانداردها کم باشد، بنابراین از تعرفه کمتری نیز باید برخوردار شود. انجمن در این زمینه یک ضریب مشخص را در نظر گرفته است. به‌طوری‌که خودروهایی که زیر 6 درصد مصرف سوخت دارند به دلیل پایین بودن میزان مصرف سوخت از مشوق تعرفه پایین‌تر برخوردار شوند. مولفه سومی که پیشنهاد شده نیز به حجم موتور بستگی دارد. براین‌اساس تاکید شده هر چه حجم موتور خودروی وارداتی بیشتر شود؛ بنابراین واردکننده باید تعداد خودروی بیشتری را اسقاط کند. به اعتقاد این عضو انجمن واردکنندگان این سیاست نیز جنبه تشویقی دارد.
به رغم آنکه انجمن واردکنندگان خودرو سه مولفه را برای معیار یک خودروی لوکس در نظر گرفته است، اما در پیشنهاد خود به دولت به موضوع تازه‌تری نیز اشاره می‌کند و آن بحث تعیین «لاکچری تکس» یا «مالیات بر کالاهای لوکس» است. به گفته این عضو انجمن در تمام دنیا مالیات بر کالاهای لوکس اعمال می‌شود؛ بنابراین مصرف‌کنندگانی که قصد خرید کالای لوکس دارند به دلیل ارزبری که آن کالا دارد باید مالیات بیشتری بپردازند. براین اساس انجمن پیشنهاد کرده همراه با سه عامل فوق که در تعیین معیار لوکس بودن در نظر گرفته شود، بهتر است که مالیات بر واردات خودروهای لوکس نیز اعمال شود تا از این طریق کسانی که خواستار استفاده از خودروهای لوکس هستند مالیات بیشتری به دولت بپردازند. از این طریق ضمن ایجاد محدودیت در ورود چنین کالاهایی، دولت نیز می‌تواند درآمدهای خود را افزایش دهد.
دیگر عضو انجمن واردکنندگان خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه تعریف جامعی از خودروی لوکس در کشور صورت نگرفته است، عنوان می‌کند که هم اکنون شاهد ورود خودروهایی با حجم موتور زیر 2500 سی‌سی به کشور هستیم و این در شرایطی است که خودروهای مذکور جزو خودروهای لوکس دنیا محسوب می‌شوند. وی به واردات خودروهایی چون i8 بی‌ام‌و یا پورشه اشاره می‌کند و می‌گوید: این خودرو حجم موتور زیر 2500 سی‌سی دارند و در دنیا جزو خودروهای لوکس به حساب می‌آیند؛ بنابراین مصرف‌کنندگان خودروی لوکس یا گران قیمت باید مالیات بیشتری پرداخت کنند.
یک کارشناس خودرو نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: بسیاری از خودروهایی که لوکس محسوب می‌شوند، حجم موتور زیر 2000 سی‌سی دارند، اما لوکس بودن آنها براساس برند، قابلیت‌های خودرو و آپشن‌ها است. وی می‌افزاید: مصرف سوخت بسیاری از خودروها با وجود حجم موتور بالا به‌دلیل ارتقای تکنولوژی کاهش یافته است؛ بنابراین در تعیین معیار باید مولفه‌های واقعی درنظر گرفته شوند.
به این ترتیب بسیاری از کارشناسان در حوزه واردات خودرو بر یک موضوع یعنی تغییر معیار لوکس بودن خودروها تاکید دارند و متفق‌القول معیار مناسب برای لوکس بودن خودرو را «قیمت» عنوان می‌کنند. در‌حالی‌که به‌نظر می‌رسد وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز به این موضوع اذعان دارد اما تاکنون حرکت جدی در این خصوص صورت نگرفته است. براین‌اساس، در شرایط کنونی بسیاری از فعالان و دست‌اندرکاران حوزه واردات خودرو، رای دیوان عدالت اداری را منجر به گشوده شدن پرونده تغییر معیار لوکس بودن خودروها می‌خوانند.
