یارانه ها آنچنان در زندگی و تار و پود ما فرورفت که تا یک دهه پیش زندگی بدون کالاهای یارانه ای برای ما غیر قابل تصور بود، به همین دلیل بود که اجرای ناقص طرح هدفمندی یارانه ها در دولت پیشین با واکنش سخت برخی شهروندان مواجه شد؛ شهروندانی که عادت داشتند با الگوی بد مصرف بنزین ارزان در باک خودروی خود بریزند، با سیستم گرمایشی و سرمایشی پر مصرفی، گاز و برق اقتصاد را هدر دهند و حتی نان گران قیمتی را که پیش از این در فرهنگ اقتصادی ما از جایگاه والایی برخوردار بود، خشک کرده و در کیسه نمکی ها سرازیر کنند.
سیستم ناقص یارانه های نقدی با وجود همه انتقاداتی که بر آن وارد است لااقل این سود را برای اقتصاد کشور داشت که مردم آموختند به شکل متفاوتی یارانه بگیرند. این تغییر رفتار اگرچه برای اقتصاد کشور همچنان پرهزینه است و دولت جدید کلافه از تأمین اعتبار آن است، با این وجود این آمادگی را در مردم به وجود آورده است که با تصمیم شجاعانه دولت، منابع یارانه ها به جای خرج شدن در امور جزیی خانوارها صرف طرح های توسعه ای بزرگ و ماندگار شود.
دولت چقدر یارانه می دهد؟
روز پنجشنبه محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت به جمع خبرنگاران آمد تا در این باره سخن بگوید. وی با اشاره به نتیجه انصراف برخی از مردم برای گرفتن یارانه ها گفت: اجرای موفق طرح تحول سلامت نتیجه انصراف بیش از 2 میلیون نفر از دریافت یارانههای نقدی بوده است.
وی میزان یارانه نقدی را که ماهانه به مردم پرداخت می شود 3400 میلیارد تومان عنوان کرد و افزود: حدود 2000 میلیارد تومان آن از محل افزایش قیمتها تأمین و مابقی طبق قانون از بودجه عمومی خزانه برداشت میشود.
سخنان نوبخت در حالی است که وزیر اقتصاد در این باره با انتشار آمار سالانه معتقد است: ۴۲ هزار میلیارد تومان هر سال صرف پرداخت یارانه نقدی به مردم می شود که درآمد ما از بسته های حامل انرژی ۳۲ هزار میلیارد تومان است ما ۱۰ هزار میلیارد تومان از این بودجه به طرح هدفمندی کمک می کنیم و به جای اینکه هدفمندی به کمک دولت بیاید ما بودجه دولتی را صرف این طرح می کنیم.
بودجه 42 هزارمیلیارد تومانی سالانه یارانه های نقدی را بگذارید در کنار 500 هزار میلیارد تومان اعتباری که برای تکمیل پروژه های نیمه تمام مورد نیاز است و این پروژه ها سال هاست که به دلیل کمبود اعتبار در حال خاک خوردن هستند و تورم زیادی را به اقتصاد کشور تحمیل می کنند.
به عبارت بهتر، با بودجه یارانه های نقدی می توان در عرض 12 سال همه پروژه های نیمه تمام کشور را به انتها رساند و دیگر اقتصاد کشور با معضل پیچیده ای به نام پروژه های نیمه تمام که از دولتی به دولت دیگر به ارث می رسد، روبه رو نخواهد بود. البته واضح است که دولت هیچ گاه قادر نخواهد بود همه واجدین شرایط را از گرفتن یارانه محروم کند. بخش مهمی از دهک های پایین جامعه در صورت قطع یارانه ها با مشکلات پیچیده تری در معیشت شان روبه رو می شوند.
روند کشدار توجیه پردرآمدها
اما با وجود مزایای فراوانی که در قطع یارانه های نقدی است دولت درگیر یک مسیر کشدار توجیهی برای انصراف مردم از یارانه ها است. اغلب وزرا و مسئولان دولتی در سر فصل سخنان خود این موضوع را گنجانده اند و به تکرار آن می پردازند تا آمادگی کافی در واجدین شرایط برای لغو یارانه هایشان به وجود آید. اما پروسه توجیه واجدین شرایط تا کجا طول خواهد کشید؟
نوبخت در این باره می گوید: یارانه کارکنان دولتی و صاحبان مشاغل آزاد که حقوق متوسط ماهانه آنها بیش از 3 میلیون تومان است، قطع میشود. اما با وجود این تصریحات هنوز معلوم نیست که دولت چه زمانی یارانه این افراد را قطع خواهد کرد؟ و آیا این کار به عمر این دولت قد می دهد؟
شرایط برای حذف آماده است
کامران ندری، کارشناس اقتصادی در این باره گفت: یکی از دلایل به تأخیر افتادن حذف پر درآمدها از یارانه نقدی، دغدغه دولت در فشار به جامعه است. اما به اعتقاد من در موضوع هدفمندی یارانه ها، سخت ترین گام، شروع هدفمندی بود که برداشته شد و قطع یارانه پردرآمدها تبعاتی با آن وسعت و دامنه نخواهد داشت.
وی افزود: مشکل زمانی به وجود می آید که دولت نتواند واجدین اصلی حذف یارانه نقدی را شناسایی کند. برای این کار ضرورت دارد که دولت به تکمیل بانک اطلاعاتی خود اهتمام ویژه ای داشته باشد. اما از سوی دیگر با توجه به پیچیدگی های فراوان موضوع نمی توان اتکای کامل به این بانک اطلاعاتی داشت و دولت مجبور خواهد شد روش حذف افراد را تغییر دهد و در یک روش تدریجی، به جز افرادی که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند، مابقی افراد را در لیست حذف یارانه قرار دهد که البته این کار ممکن است با فشارهایی بر دولت همراه باشد.
ندری تأکید کرد: به نظر من دولت شرایط کافی را برای تصمیم نهایی درمورد یارانه های نقدی دارد. با اجرای درست سیاست های اقتصادی دولت اکنون شاهد ثبات اقتصادی هستیم و در چنین شرایطی دولت قادر است با اطمینان طرح حذف پردرآمدها را به اجرا بگذارد.
