هرچند پیش از این نیز برخی از بانک‌های داخلی براساس قرارداد با مشتریان خود این نوع کارت‌ها را صادر کرده‌اند، اما با بخشنامه ای که از سوی بانک مرکزی به شبکه بانکی ابلاغ شده، قرار است تا ابتدای مهر ماه امسال کارت‌های اعتباری نیز در ایران همه گیر شود. بدین ترتیب پس از تجربه محدود کارت‌های اعتباری خرید کالای ایرانی هم اکنون کارت‌های اعتباری عام رونمایی می‌شود.
برخلاف کارت‌های شارژی موجود که دارنده کارت تنها براساس موجودی خود در حساب بانکی قادر به برداشت است، کارت‌های اعتباری طبق قراردادی که مابین بانک و متقاضی منعقد می‌شود، برداشت و هزینه تا سقف مشخصی را بدون نیاز به موجودی به صاحب کارت می‌دهد. در واقع این بانک است که در برابر فروشنده کالا و خدمات ضامن پرداخت می‌شود.درحالی که سابقه استفاده و گسترش تدریجی کارت‌های اعتباری به دهه 50 میلادی باز می‌گردد، قرار است امسال بلندترین گام برای تغییر نظام تسهیلات خرد در ایران برداشته شود.
طبق بخشنامه ای که از سوی بانک مرکزی به بانک‌ها ابلاغ شده کارت‌های اعتباری در سه سطح برنزی(10 میلیون تومان)، نقره ای(30 میلیون تومان) و طلایی (50میلیون تومان) برای متقاضیان صادر می شود که البته میزان اعتبار این کارت‌ها بستگی به قرارداد و شرایط متقاضی از نظر توان بازپرداخت و اعتبارسنجی دارد که از سوی بانک صادرکننده صورت می‌گیرد. علاوه براین نوع ضمانت‌های دریافتی نیز به بانک‌ها واگذار شده است که بدین ترتیب شاهد شرایط به نسبت متفاوتی در تعداد ضامنین و غیره خواهیم بود.
هم‌اکنون در سراسر دنیا، کارت‌های اعتباری متنوع بخش عمده‌ای از پرداخت‌ها را به خود اختصاص داده است و دراین زمینه ویزا و مسترکارت به عنوان بزرگترین ارائه دهنده این نوع خدمات در جهان شناخته می‌شوند. در تمام دنیا میزان و سقف اعتباری که به هر شخص داده می‌شود بستگی زیادی به درآمد و توان بازپرداخت وی دارد و دارنده این کارت‌ها پس از تعیین اعتبار می‌تواند از محل این اعتبار، کالا و خدمات مورد نظر را خریداری کرده و در هنگام سر رسید آن را یکجا یا به صورت اقساط، باز پرداخت کند. تقریباً در اکثر نقاط جهان، افراد اعتبار سنجی شده و با مشخص شدن اعتبار هر شخص، کارت اعتباری دارای سقف اعتبار معینی صادر می‌شود که کمترین ریسک عدم بازپرداخت را دارد.
کارت‌های اعتباری به دلیل ماهیت آنها، دارای کاربران و متقاضیان ویژهٔ خود است، در بسیاری کشورهای متمدن و توسعه یافته تمامی افراد بزرگسال دارای کارت اعتباری هستند. هر شخص حقیقی از ابتدای سن قانونی و درصورت تقاضا دارای کارت اعتباری با میزانی کنترل شده و محدود خواهد شد، می‌توان میزان اعتبار وی را به مرور به روز کرد و سابقه وی را نگه داشت و بدین ترتیب کاربران برای حفظ سابقه خود به مدیریت شخصی پرداخت‌ها می‌پردازند چراکه در صورت از دست دادن اعتبار به سختی قادر به اصلاح عملکرد اعتباری خود و دریافت دوباره اعتبار خواهند بود.
در کشورهای پیشرفته دنیا، مصرف‌کنندگان کارت اعتباری چنین حساسیتی را بخوبی درک کرده و این اعتبار را حفظ می‌کنند چراکه این سیستم‌های مالی عمدتاً به هم متصل هستند، اگر فردی از یکی از این سیستم ها استفاده کرده باشد، در تمامی نقاط دنیا می‌توان اعتبار فرد را سنجید و در شبکهٔ پولی دارای سابقه خواهد ماند.
کارت اعتباری کارگشاست
کامران ندری کارشناس اقتصادی درباره آثار توزیع کارت‌های اعتباری در ایران گفت: به طور سنتی همواره ایرانی‌ها برای رفع تنگناهای مالی کوتاه مدت خود به استقراض از دوستان و اقدام مشابه روی می‌آورند اما با ورود کارت‌های اعتباری تأمین این دسته از نیازها به صورت سیستمی انجام خواهد شد. وی افزود: درمجموع صدور کارت‌های اعتباری برای خانوارهای ایرانی بسیار راهگشاست و می‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات نیاز به نقدینگی را حل کند.
وی با اشاره به اینکه در سایر کشورها برای تسهیلات هزینه شده که در کمتر از یک ماه به بانک برگردد هیچ نوع سودی دریافت نمی‌شود، اضافه کرد: درصورتی که بازپرداخت اعتبار کارت به بانک بیش از یک ماه طول بکشد دارنده کارت باید براساس نرخ سود هر کشور، مبلغی را به بانک علاوه بر اعتبار هزینه شده پرداخت کند.
ندری ادامه داد:درکنار این طبق عرفی که در تمام دنیا وجود دارد بانک‌های صادرکننده کارت‌های اعتباری با فروشگاه‌های خاصی قرارداد منعقد می‌کنند و دارنده این کارت‌ها تنها دراین فروشگاه‌ها می‌توانند از کارت اعتباری مورد نظر استفاده کنند همان چیزی که درکشور ما در قالب بن خرید مرسوم است. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه هنوز جزئیات اجرایی شدن کارت اعتباری و نحوه دریافت سود آن در دوره‌های زمانی مشخص نشده است، اظهارکرد: با توجه به شرع و قوانین آن باید درعقد مرابحه که مورد اجرا در کارت‌های اعتباری است دریافت سود به نوعی صورت گیرد که هیچ گونه شبهه شرعی نداشته باشد. برهمین اساس برنامه‌ریزان باید دراین زمینه دقت لازم را داشته باشند.
افزایش قدرت خرید خانوارها
احمد مجتهد رئیس پیشین پژوهشکده پولی و بانکی درخصوص اثرات کارت‌های اعتباری توضیح داد:کارت‌های اعتباری درمجموع با هدف ایجاد تقاضا برای کالا و خدمات دردستور کار بانک مرکزی قرارگرفته است.
وی افزود: هم‌اکنون میزان تولید درکشور کافی است و مشکل اصلی در کمبود تقاضاست که به دپو شدن کالاهای تولید شده منجر می‌شود. برهمین اساس صدور کارت‌های اعتباری به دلیل اعتبار به نسبت بالایی که دارد باعث افزایش قدرت خرید خانوارهای ایرانی بخصوص اقشار کم درآمد می‌شود و به رونق تولید کمک بسیاری می‌کند.
وی با اشاره به اینکه درسال‌های گذشته نیز برخی از بانک‌ها به صورت محدود اقدام به صدور کارت‌های اعتباری برای مشتریان خاص خود می‌کردند، گفت: کارت‌های اعتباری که قرار است تا یک ماه آینده درایران صادر شود تفاوت چندانی با نوع خارجی آن مانند مستر و ویزا کارت ندارد و تنها تفاوت اصلی آن این است که کارت‌های گفته شده بین‌المللی است و کارت‌های اعتباری داخلی.
به گفته وی در دنیا دارنده کارت اعتباری در فروشگاه‌ها و ارائه دهندگان خدماتی که صادرکننده کارت با آنها قرارداد دارد خرید می‌کند که البته برای مستر و ویزاکارت این فروشگاه‌ها در اکثر نقاط دنیا گسترده شده است. وی ادامه داد: به طور معمول با توجه به اینکه این نوع کارت‌ها باعث افزایش فروش فروشگاه‌ها می‌شود، درصدی به عنوان کارمزد به صادرکننده کارت پرداخت می‌شود.
مجتهد در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه امکان سوء‌استفاده و دریافت نقدی از کارت‌ها وجود دارد باید برنامه ریزان ابزاری برای جلوگیری از آن پیش‌بینی کنند.
