مرثیه بزرگ برجام برای صنعت حمل و نقل ریلی کشور چهار ماه پس از اجرای آن، یگانه دستاوردی که تاکنون داشته، سرازیر شدن 300 دستگاه واگن دست دوم و قدیمی از قاره سبز به سمت ایران بوده که دیر یا زود کمر خمیده صنعت حمل و نقل ریلی را خواهد شکست.
اکنون دیگر، هیچ چیز نمی‌تواند اشتهای سیری ناپذیر واسطه گران واردکننده واگن دست دوم به کشور را که با نیت زمین زدن صنعت کم و بیش کم رونق حمل ونقل ریلی، کمر همت بسته‌اند را مهار سازد. به تازگی، مدیر عامل شرکت حمل ونقل ریلی -رجاء- گفته است که واگن‌های دست دوم اروپایی جایگزین واگن‌های 55 ساله شرکت متبوع او می‌شوند.
از قرار معلوم، تعداد واگن‌های شرکت حمل ونقل ریلی رجاء قدمتی به بلندای نیم قرن داشته که ظاهرا همین امر به بهانه‌ای برای سید حسن موسوی‌نژاد، لیدر شرکت رجاء تبدیل شده تا با تمرکز بر واردات، ورود واگن دست دوم به کشور را ارزانتر تلقی کرده و گفته است که این واگن‌ها، با نگهداری خوب اروپایی‌ها همانند واگن‌های 10 ساله هستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایران در ساخت واگن مسافری 180 حدود 90 درصد، واگن مترو 90 درصد، واگن با سرعت بالای 200 کیلومتر مسافری 80 درصد و انواع واگن‌های باری 90 درصد به خودکفایی رسیده است.
به ویژه آنکه ظرفیت اسمی ساخت واگن در کشور ، سالیانه 500 دستگاه بوده اما در حال حاضر، کارخانجات واگن سازی کشور با ظرفیتی در محدوده 20 درصد به حیات خود ادامه می‌دهند.
این یعنی تنفس مصنوعی برای صنعتی که روزگاری قامتی افراشته در بین سایر صنایع کشور داشته است. هنوز معلوم نیست که با وجود بازتکرار واژه اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل از سوی عمده دولتمردان، چرا وارد کنندگان واگن‌های دست دوم، اینچنین راحت، تبر به دست، ریشه صنعت حمل و نقل ریلی را نشانه رفته‌اند.
البته اگر اظهارات "محسن پور سید آقایی"، دست راست عباس آخوندی در شرکت راه آهن ملاک قضاوت قرار گیرد، از هم اکنون می‌توان دلیل نگون بختی فعالان این صنعت را حدس زد؛ وارد کنندگان از مکانیزم ارزی و ثبت درخواست استفاده کرده که همین امر هزینه‌بر بوده، اما دست آخر، ارزانتر از خرید واگن از داخل تمام می‌شود، زیرا کیفیت واگن‌های تولید داخل از واگن‌های وارداتی پایین‌تر بوده و قیمت آنها با احتساب ارز آزاد گرانتر است.
گمرک چین همین اواخر اعلام داشت که صادرات خودرو و واگن این کشور به ایران در سال گذشته از رشدی 115 درصدی برخوردار بوده و به بیان دیگر، چین با صادرات یک میلیارد و 19 میلیون دلار، رکورد صادرات واگن به ایران را شکسته است.
دلایل مختلفی، اکنون برای به زانو درآمدن صنعت حمل ونقل ریلی کشور اعلام می‌شود اما به درستی می‌توان تعرفه 4 تا 8 درصدی واردات واگن، پایین بودن راندمان مالی در این صنعت و ناتوانی از بهره گیری از وجوه و تسهیلات صندوق توسعه ملی را از جمله دست اندازهای این صنعت برشمرد.
برکنار از عوامل مذکور، نمی‌توان از سود بالای واردات واگن‌های دست دوم به کشور چشم پوشی کرد، چرا که بعد از اجرایی شدن برجام ،واردات سیل آسا، رنگ نابودی بر بوم صنعت حمل ونقل ریلی پاشیده و این نگرانی از واردات واگن، اکنون صدای محمدرضا نعمت‌زاده وزیر کهنه کار دولت یازدهم را هم بلند کرده که گفته به شدت با ورود واگن به کشور مخالف است.
تا اینجای کار، دولت تدبیر و امید نشان داده با نگاه به بیرون از جغرافیای کشور، تولیدکنندگان واگن در کشور را به مذبح برده که گمان می رود با ادامه شرایط کنونی، سه کارخانه باقیمانده از کل هفت کارخانه موجود هم قید تولید را زده و عطای تولید را به لقای آن ببخشد. با این حال، بابک احمدی معاون امور ناوگان راه‌آهن گفته که مجوز واردات واگن‌های دسته دوم در دولت قبل صادر شده است. اظهار نظری جالب که معلوم نیست، این مدیر شرکت راه آهن با چه نیتی واردات واگن دسته دوم درماه‌های آینده را به دستور سه سال قبل مدیران دولت دهم پیوند می‌زند.
اما هرچه که هست شرکت راه آهن تا اکنون به عنوان بازوی دولت در صنعت حمل و نقل ریلی،هیچ تلاشی برای مقابله با واردات واگن‌های مستعمل و نجات پیکر نیمه جان صنعت حمل ونقل ریلی نکرده است.
در حال حاضر میانگین عمر واگن‌های موجود در کشور 35 سال بوده که باید با تجهیز شبکه ریلی این عدد به 25 سال کاهش می‌یابد. گفته می‌شود که ظرف مدت 10 سال باید 2 هزار و 500 واگن مسافری در داخل تولید شود که با توجه به پتانسیل سالانه 400 واگن این مهم ، ظرف مدت 3 سال می تواند محقق شود. با این حال مدیر عامل شرکت رجا گفته که واگن های با عمر 45 سال این شرکت باید با واگن‌های دسته دوم 20 ساله جا به جا شود، اقدامی که به شدت منافع ملی را به چالش می‌کشد و از هم اکنون باید ثانیه ها را برای تعطیلی سه شرکت دیگر واگن ساز به شمارش نشست.
شنیده ها حاکیست که تعدادی از واردکنندگان با نفوذ برای پیشبرد اهداف خود در راستای واردات بیشتر واگن و کسب سود قابل توجه، برای مذاکره با تعدادی از مدیران ساختمان شهید دادمان وارد عمل شده اند. این عده از واردکنندگان به مدیران آخوندی وعده داده اند، تا واگن ها را بعد از برجام با قیمت ارزان تری نسبت به قبل به ایران وارد کنند. به نظر می رسد با این توجیه دلالان واگن، دیگر تولید واگن مقرون به صرفه نبوده و همان سه کارخانه نیمه تعطیل واگن سازی نیز به زودی تعطیل می شوند.
بیم آن می‌رود که استمرار در این وضعیت و سرازیر ساختن منابع هنفگت ناشی از رانت واردات واگن‌های دست دوم ،اندک توشه باقی مانده سال های دور صنعت حمل و نقل ریلی کشور را قربانی سوء مدیرت مدیران کنونی راه آهن و رجا کند. نگرانی که انتظار می‌رود با ورود نهادهای نظارتی با حساسیت بیشتر، یک بار برای همیشه ، پرونده واردات واگن‌های دسته دوم به کشور مختومه شود.
