یکی از مهم‌ترین مسائلی که بناست در کنفرانس وزیران نفت اوپک در دوم ژوئن (١٣ خرداد) مطرح شود، انتصاب دبیرکل جدید این سازمان است. اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) احتمال دارد که در نشست هفته آتی، عبدالله سالم البدری را با فرد دیگری به عنوان دبیرکل سازمان جایگزین کنند. ، این احتمال وجود دارد که اعضای ١٣نفره اوپک حداقل در مورد این موضوع با یکدیگر به توافق برسند. گویا اعضا تصمیم گرفته‌اند با تغییر دبیرکل سازمان، شرایط جدیدی را ایجاد کنند تا بتوانند راهی برای بهبود وخامت اوضاع برای تولیدکنندگان نفتی که اقتصادشان به‌شدت وابسته به فروش نفت و درآمدهای حاصل از آن است، پیدا کنند.
اعضای مختلف سازمان تاکنون گزینه‌هایی را برای انتصاب به‌عنوان دبیرکلی اوپک معرفی کرده‌اند ازجمله اینکه ونزوئلا، علی رودریگز را که مدت زیادی نماینده این کشور آمریکای لاتین در اوپک بوده، به‌عنوان یک گزینه معرفی کرده است، اما در این میان برخی کارشناسان معتقدند ایران در شرایطی که به بازار جهانی اقتصاد بازگشته و تحریم‌ها را نیز پشت سر گذاشته، بهترین گزینه برای دبیرکلی است. در چنین شرایطی، وزرای نفت و انرژی ایران و اندونزی هفته جاری در تهران دیدار و گفت‌وگو می‌کنند که گمان می‌رود در راستای یارگیری برای اوپک باشد.
اما این نشست اکنون از چه جایگاهی برخوردار است؟ فریدون برکشلی، مدیرکل اسبق امور اوپک و بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، در گفت‌وگوی خود با خبرگزاری ترند آذربایجان، این نشست را شبیه نشست‌هایی می‌داند که در دهه‌های ١٩٨٠ و ١٩٩٠ میلادی برگزار شده بود. به گفته او: «در این دو دهه، جنگ ایران و عراق و کشته‌شدن ایرانی‌ها در مکه اتفاق افتاد و وزیران نفت ایران و عربستان سعودی خیلی با هم دشمن بودند، به‌طوری‌که حتی گاهی در داخل سالن کنفرانس به هم نگاه نمی‌کردند و هیچ تلاقی نگاهی اتفاق نمی‌افتاد. با این حال حتی در طول آن روزهای بد و سخت، تصمیم‌های مهمی گرفته شد که به تثبیت بازار نفت کمک کرد. اکنون ایران و عربستان سعودی هیچ رابطه سیاسی‌ای با هم ندارند و تعدادی از رهبران مذهبی طرفدار ایران در عربستان سعودی کشته شده‌اند، جنگ یمن و ناآرامی‌های ژئوپلیتیکی زیادی در جریان است و در میان این آشفتگی‌ها، بازار نفت نیز بی‌ثبات است».
وی با اشاره به اینکه اکنون اغلب اعضای اوپک موافق قیمت حدود ٦٥ تا ٧٥ دلار برای هر بشکه نفت هستند و زیرساخت‌های بازار نیز به این مسئله واکنش مثبت نشان می‌دهند، ادامه داد: «اوپک باید اصلاحاتی در نیازها، سقف تولید، سهمیه‌بندی و سطح قیمت‌ها انجام دهد». این گفته در حالی است که نفت ٦٠ دلار، لبه تیغ ورود غیرمتعارف‌ها به بازار نفت است و بر همین اساس آن‌گونه که خبرگزاری رویترز گزارش داده، با افزایش نفت خام، شیل‌اویل‌ها دوباره به بازار بازخواهند گشت.
اعلام موضع رسمی عربستان در صدوشصت‌ونهمین نشست اوپک
حمید حسینی، عضو هیأت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با تأکید بر اینکه این نشست به سبب اعلام اولین موضع رسمی از سوی وزیر نفت جدید عربستان بسیار حائز اهمیت است، گفت: پس از تغییر و تحول جدی در کابینه عربستان، اخبارهای ضدونقیضی از این کشور به گوش می‌رسد. برخی می‌گویند وزیر جدید نفت و انرژی عربستان تکنوکراتی است که راه وزرای پیشین این کشور را در پیش می‌گیرد و به دنبال فریز نفتی خواهد بود، اما برخی دیگر اعتقاد دارند، عربستان به دنبال افزایش تولید نفت خواهد بود و به نوعی سیاست‌های جدید این کشور، در راستای فروپاشی اوپک گام برمی‌دارد.
مخالفت‌نکردن ایران با فریز نفتی در نشست اوپک
وی با بیان اینکه جذابیت‌های این نشست در بازارهای جهانی نفت، بسیار تأثیر خواهد داشت، افزود: ایران نیز اکنون با دست پر وارد مذاکره می‌شود. اکنون تولید نفت ایران افزایش یافته و صادرات نفت نیز به حدود دو‌میلیون‌و ٢٠٠هزار بشکه در روز نزدیک به روزهای پیش از تحریم، رسیده است؛ بنابراین به نظر نمی‌رسد ایران دیگر با فریز نفتی مخالفت کند و مانعی بر سر راه آن باشد.
تنش‌ها برای انتخاب دبیرکل
حسینی در ادامه اشاره‌ای هم به انتخاب دبیرکل اوپک پس از دوره قانونی دبیرکلی البدری می‌کند: در این دوره تنش‌ها بر سر انتخاب دبیرکل بالا خواهد گرفت. برهمین‌اساس به نظر نمی‌رسد ایران، عربستان یا حتی عراق بتوانند این کرسی را از آن خود کنند و باز هم گرایش‌ها به انتخاب کشوری بی‌طرف مانند اندونزی یا ونزوئلا متمایل خواهد شد. او با نگاهی به دیدار وزرای نفت ایران و اندونزی در هفته جاری که گمان می‌رود رایزنی برای انتخاب دبیرکل اوپک باشد، نیز گفت: اندونزی دیگر جزء کشورهای صادرکننده نفت نیست و واردکننده به حساب می‌آید. احتمالا این دیدار نیز در جهت خرید نفت خام از ایران خواهد بود، اما ممکن است در حاشیه دیدارها، درباره اوپک و تصمیم‌گیری برای دبیرکل آن صحبت‌هایی انجام شود.
ایران، انتخاب منطقی دبیرکل اوپک
محمود خاقانی، کارشناس نفت در گفت‌وگویی با تأکید بر اینکه انتخاب ایران به‌عنوان دبیر کل اوپک به نفع همه اعضای اوپک است، گفت: تجربه نشان داده عربستان و متحدانش که علیه منافع اوپک تاکنون حرکت کرده‌اند و این سازمان را با روش‌های سیاسی به حالت نیمه‌تعطیل درآورد‌ه‌اند، سعی خواهند کرد دبیرکل از ایران انتخاب نشود؛ اما کشورهایی که در اوپک با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، دنبال این هستند تا اقتدار، تدبیر و عقل در این سازمان حاکم شود؛ به همین خاطر، تمایل دارند ایران در این سمت بنشیند. او در بیان چرایی رغبت کشورهای عضو اوپک برای انتخاب ایران به دبیرکلی افزود: با تجربه طولانی ایران به‌عنوان عضو هیأت عامل اوپک و شناختی که کاظم‌پوراردبیلی از بازار نفت دارد و همین‌طور تجربه و حوصله بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، به نظر می‌رسد اگر ایران دبیرکل شود، اوپک سروسامانی پیدا می‌کند، اما به نظر نمی‌آید عربستان و متحدانش چنین تمایلی داشته باشند. تا زمانی‌که سیاست عربستان و متحدانش تغییر نکرده باشد، اوپک نمی‌تواند تأثیر چندانی بر بازار نفت داشته باشد؛ بنابراین به اینکه اجلاس اوپک بتواند تحولی در بازار نفت ایجاد کند، خوش‌بین نیستم.
لابی ضدایران عربستان با سناتورهای آمریکایی
خاقانی، در توجیه بی‌تأثیری این نشست بر بازار نفت، ادامه داد: قیمت‌های نفت خام تا زمانی‌که عربستان و متحدانش تصمیم نگیرند کاهش تولید جدی داشته باشند، یا در همین سطح می‌ماند و حتی ممکن است بیشتر کاهش پیدا کند. آنها سعی می‌کنند با روش‌های سیاسی و غیرمنطقی، از ورود ایران به بازار جهانی اقتصاد، جلوگیری کنند. به همین خاطر بودجه زیادی را در واشنگتن برای اینکه سناتورهای آمریکایی علیه ایران، طرح ارائه دهند، صرف می‌کنند. حتی براساس برخی از اخبار تأیید نشده، عربستان به سناتورها کمک مالی زیادی می‌کند و به لابی ضدایرانی مشغول است. او با تأکید بر اینکه اوپک دیگر نقشی در بازار بین‌المللی نفت ایفا نمی‌کند، تصریح کرد: شاید به‌زودی ایران به این نتیجه برسد که باید در جلسات اوپک فعالانه حضور نیابد، البته اگر دبیرکلی را به ایران ندهند. خاقانی افزود: آن‌گونه که منطق اقتصاد جهانی حکم می‌کند، اگر قیمت نفت به هر دلیلی به بالای ٦٠ دلار برسد، آن‌گاه دیگر عربستان به‌عنوان برقرارکننده تعادل در بازار نخواهد بود و آمریکا به نقش‌آفرینی خواهد پرداخت. دیگر عربستان قرار نیست در بازار نفت نقشی بازی کند. بنابراین اگر عربستان قصد دارد در بازار نقش‌آفرینی کند باید سه تا چهار‌میلیون بشکه در روز تولیدش را کاهش دهد تا قیمت را افزایش دهد.
عربستان در دام آمریکا
این کارشناس نفتی با تأکید بر اینکه در این معادله غرب توانسته از فرصت تحریم ایران با همکاری عربستان و متحدانش بهره بگیرد، گفت: حالا عربستان و متحدانش در دامی گرفتار شده‌اند که تصور می‌کردند برای ایران پهن کرده‌اند. او با تأکید دوباره بر اینکه اوپک در حال موت است، تصریح کرد: بهترین کار برای ایران در چنین شرایطی، آن است که سخنان رئیس‌جمهور در داووس را پیگیری کند. درواقع باید در چارچوب اوپک، همکاری اقتصادی اکو یا هر چارچوب دیگری، گفتمانی بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی برقرار شود تا قیمتی برای انرژی تعیین شود تا هم برای تولیدکننده و هم مصرف‌کننده به صرفه باشد.
اوپک دیگر کارتل نیست
وی با اشاره به اینکه ایران باید در این نشست نیز باز هم بر اوپک غیرسیاسی تأکید کند تا بازاری باثبات داشته باشیم، گفت: اگر بازار باثبات و قیمت مناسب برای تولیدکننده نداشته باشیم، همه متضرر هستیم. درحال‌حاضر اوپک یک کارتل نیست. اینکه عربستان سعی می‌کند یک کارتل نفتی متشکل از اوپک و غیراوپک ایجاد کند هم همان‌طور که در نشست دوحه شاهد بودیم، شکست خورد. اگر اعضای اوپک، به بقای اوپک اهمیت می‌دهند، سعی خواهند کرد دبیرکل از ایران انتخاب شود، اما اگر اوپک برای آنها علی‌السویه است، در جهت مخالف آن حرکت می‌کنند و سعی می‌کنند ایران، دبیرکل نشود.
رایزنی ایران و اندونزی برای انتخاب دبیرکل
وی با نگاهی به دیدار وزرای نفت و انرژی ایران و اندونزی افزود: اندونزی همیشه خوش‌شانس بوده است. وقتی در اوپک اختلافات بر سر انتخاب دبیرکل از ایران یا عربستان افزایش یافته بود، تلاش کردند دبیرکلی را به اندونزی بسپارند. اما اندونزی پس از مدتی به جرگه واردکنندگان نفت خام پیوست و از اوپک خارج شده بود و بعد از مدتی با حمایت ایران، به اوپک بازگشت. یک‌سری لابی درحال انجام است، که اگر با دبیرکلی ایران مخالفت شد، دبیرکلی را به اندونزی بسپارند؛ اما من موافق آن نیستم. به عقیده من اگر دبیرکلی اوپک را به ایران ندانند، مفهومش آن است که عربستان و متحدانش برایش ارزشی قائل نیستند، زیرا منطق ایجاب می‌کند در این شرایط بازار جهانی اقتصاد، که ایران به بازار بازمی‌گردد، این قدرت را دارد تا تعاملی بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان برقرار کرده و بازار را به ثبات برساند، بنابراین اگر اوپک دبیر کل را از ایران انتخاب نکرد، آینده بسیار نامعلومی در پیش داشته و رو به اضمحلال خواهد رفت.
