موضوع حقوق و دستمزد شاغلان و مشمولان قانون کار در ایران یکی از چالش برانگیزترین مسائل در بازار کار است که همواره مباحث فراوانی پیرامون آن مطرح می شود. اغلب شاغلان و نمایندگان کارگری می گویند حقوق دریافتی آنها کفاف هزینه ها را نمی دهد و از این بابت در تنگنا و مضیقه قرار دارند.
از آنسو دولت معتقد است در زمینه حقوق و دستمزد و افزایش های سالیانه نمی تواند عملکرد بهتری داشته باشد و رفتار منصفانه ای در این بخش دارد. با این حال، حداقل مزد مشمولان قانون کار هنوز هم زیر یک میلیون تومان و برای سال ۹۵ به میزان ۸۱۲ هزار تومان در هر ماه است.
این میزان در یکسال گذشته تنها ۱۰۰ هزار تومان بیشتر شده در حالی که هزینه های خانوار در طول سالیان اخیر به مراتب رشد بیشتری داشته و در زمان اجرای فاز اول هدفمندی یارانه ها، هزینه های خانوار به شکل افسارگسیخته ای رشد داشته و باعث بروز شکاف عمیقی بین هزینه ها و درآمد خانوار ایرانی و حقوق بگیران شده است.
در عین حال، عدم ترمیم شکاف بین حقوق و دستمزد که حتی قبل از اجرای هدفمندی یارانه ها نیز وجود داشته باعث شده تا مجموع دریافتی امسال شاغلان مشمول قانون کار نهایتا رقمی بین یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در بهترین حالت باشد، در حالی که پیش از این از سوی نمایندگان کارگری و همچنین بانک مرکزی میزان هزینه های ماهیانه خانوار ساکن در شهرها رقمی بین ۳ میلیون تا ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان اعلام شد.
برخی می‌گویند ریال می‌گیرند و دلار خرج می‌کنند
برخی گروه های شاغل در جامعه معتقدند ریالی حقوق می گیرند ولی به دلار باید هزینه کنند و این مسئله باعث تشدید کسری درآمدی آنها شده است. نمایندگان کارگران همچنین می گویند به دلیل اینکه میلیون ها نفر امروز حداقل بگیر هستند و ماهیانه ارقامی زیر یک میلیون تومان را دریافت می کنند، از اینرو موضوع شکاف هزینه و درآمد درباره گروه های کم درآمد بسیار جدی تر است و دولت باید با استفاده از ابزارهایی که در اختیار دارد در راستای بهبود وضعیت معیشتی گروه های کمتر برخوردار گام بردارد.
با وجود اینکه هزینه های زندگی در کشورهای مختلف متفاوت است، اما نتایج یک بررسی از اوضاع حقوق و دستمزد برخی کشورها با مشمولان قانون کار در ایران نشان می دهد که تفاوت های فراوانی در این بخش وجود دارد. به بیان دیگر، شاید بتوان گفت در برخی کشورهای با درآمد بالاتر هزینه زندگی نیز بیشتر است، اما به صورت کلی کارشناسان بازار کار معتقدند دستمزدهای فعلی در ایران بسیار پایین و غیر واقعی است.
یک جمله معروف در بازار کار ایران در اینباره وجود دارد و آن هم اینکه با ارقام فعلی حقوق و دستمزد حتی نمی توان هزینه های ۱۰ روز اول هر ماه را هم تامین کرد و این مسئله به وجود شکاف عمیق بین هزینه ها و درآمد خانوار تاکید دارد. با این وجود، در برخی از کشورها مانند ایرلند، فرانسه، هلند، نیوزیلند، کانادا و آمریکا؛ حقوق و دستمزدهایی بالا به شاغلان پرداخت می شود و اختلاف فاحشی بین ارقام دریافتی شاغلان در این کشورها با شاغلان ایرانی وجود دارد.
وضعیت دستمزد ساعتی در برخی کشورها
حداقل دستمزد ساعتی کارگرانی که امسال ماهیانه تنها ۸۱۲ هزار تومان دریافتی دارند، ساعتی ۳۶۹۳ تومان است که اگر آن را با دلار ۳۴۴۶ تومانی بازار آزاد مقایسه کنیم، می توان گفت حداقل بگیرران در شرایط فعلی بازار ارز ساعتی ۱.۰۷ دلار حقوق دریافت می کنند، اما این رقم برای شاغلان در کشور انگلیس ساعتی ۱۰.۲۵ دلار است.
همچنین شاغلان در کشور استرالیا ساعتی ۹.۴۵ دلار دریافتی دارند و این میزان برای افراد شاغل در کشور بلژیک ساعتی ۸.۵۷ دلار است. از سویی شاغلان در لوکزامبورگ ساعتی ۹.۲۴ دلار و مکزیکی ها نیز برای هر ساعت کار ۱.۱ دلار دریافت می کنند که البته در مرود این کشور، تفاوت زیادی با اوضاع شاغلان ایرانی وجود ندارد.
در شیلی برای هر ساعت کار ۳ دلار و در ترکیه هم ۳.۲ دلار پرداخت می شود. بنابراین بررسی ها نشان می دهد در برخی کشورها، شاغلان نسبت به افراد فعال در بازار کار ایران در هر ساعت تا ۱۰ برابر بیشتر دریافت می کنند هر چند که ممکن است هزینه های بیشتری نیز برای زندگی داشته باشند.
با روندی که دولت در سال های اخیر و دولت های قبل از آن درباره افزایش سالیانه حقوق و دستمزد نیروی کار داشته اند، نمی توان انتظار داشت حتی در سال ۹۶ هم حداقل دستمزد کارگران به یک میلیون تومان برسد و اگر روال سال های ۹۴ و ۹۵ در افزایش مزد طی شود، احتمالا حداقل دستمزد کارگران در سال ۹۷ از مرز یک میلیون تومان در ماه خواهد گذشت که احتمالا تا آن زمان نیز هزینه های ماهیانه هر خانوار شهری از ۵ میلیون تومان عبور کرده است!
