مرکز مبادلات ارزی که زمانی محل رفت و آمدهای تجار، واردکنندگان و فعالان اقتصادی بود، این روزها نفسهایش به شمارش افتاده و دیگر از آن تب و تاب و رفت و آمد خبری نیست. مرکز اصلی خرید ارز ارزان در خیابان فردوسی تهران بسیار خلوت است و میتوان گفت که روزانه تعداد مراجعان انگشت شماری دارد و در برخی از مواقع خالی از مشتری است.
مرکز مبادلات ارزی در مرکز خرید و فروش ارز کشور در چهارراه استانبول، سکوت و کور است. برای خرید ارز ارزان از این مرکز باید از میان دلالان بازار ارز و میان همهمه واسطه گران ارزی که زیر لب می گویند «دلار دلار» عبور کنی در حالی که خرید و فروش ارز در میان صرافی ها و دلالان این بازار رونق دارد، فقط با عبور از در بانک مرکزی و گذر از یک گیت بازرسی به مرکز مبادلات ارزی بدون مشتری می رسی.
تنها چیزی که در این مرکز مشاهده میشود، چند کارمند بانکی هستند که پشت باجه های خود نشسته و در حال گپ و گفت با یکدیگرند. باجه بسیاری از بانکها خالی از کارمندانی است که باید پاسخگو باشند، شاید تعداد کارمندان حاضر در این مرکز به جرات به ۶ یا ۷ نفر برسد.
این مرکز در حال حاضر به مرکز به اصطلاح «صف» دریافت ارز متقاضیان تبدیل شده و «ستاد» آن در ساختمان مرکزی بانک مرکزی در خیابان میرداماد قرار دارد، در واقع متقاضیان ارزی با ارائه درخواست خود به شعبه بانک و مراجعه به مرکز مبادلات ارزی، در نهایت به اداره نظارت ارزی ارجاع داده می شوند و در اصل سه پروسه را باید طی کنند.
چه ارزهایی در مرکز مبادلات پرداخت میشود؟
کارمندان این مرکز حاضر به گفتگو نیستند و می گویند که براساس بخشنامه رئیس کل بانک مرکزی و تاکید مقامات این بانک، اجازه دادن اطلاعات به خبرنگاران و گفتگو با آنها را ندارند اما در هر حال یکی از این کارمندان به مهر می گوید: با توجه به اینکه پیش از این رانتهایی در بخش تخصیص ارز توسط مدیران پیشین مرکز مشاهده شده بود و این موضوع توسط بانک مرکزی محرز شد، بنابراین مسئولان ارزی بانک مرکزی تصمیم گرفتند که به صورت مستقیم این موضوع را رصد کنند و ارزها را اختصاص دهند.
وی افزود: بر این اساس متقاضی ارزی پس از تائید نهایی و میزان ارز تعیین شده توسط اداره نظارت ارزی بانک مرکزی براساس درخواستی که مطرح کرده است، ارز خود را از مرکز مبادلات ارزی دریافت می کند. با این روش رانتهای احتمالی در اختصاص ارز از بین می رود و بانک مرکزی مستقیما این موضوع را زیر نظر می گیرد.
گرچه در پرداخت میزان ارز تقاضا شده چندان محدودیتی اعمال نمی‌شود اما به دلیل تحریم‌هایی که در ارز دلار برای کشورمان وجود دارد، امکان اختصاص ارز دلار توسط مرکز با دستورات بانک مرکزی امکان‌پذیر نیست اما سایر ارزها از جمله یوآن چین و یورو به راحتی تخصیص می‌یابد. پرداخت ارزهایی مانند فرانک سوئیس که در دوران تحریم‌ها متوقف شده بود، حال با بازشدن سوئیفت دوباره امکان‌پذیر شده است و اینگونه ارزها نیز به متقاضیان عرضه میشود.
یکی از مواردی که کارکنان مرکز بر آن تاکید می کردند، از بین رفتن صف دریافت ارز بود، آنها می‌گفتند که پیش از این برخی از متقاضیان برای دریافت ارز مورد نیاز خود شاید چندین ماه در نوبت و انتظار بودند، اما در حال حاضر این مدت زمان به دو یا حداکثر سه روز کاهش یافته است.
در عین حال پس از برجام، بانک مرکزی تخصیص ارزها را به راحتی انجام می دهد. پیش از رفع تحریم‌ها به دلیل احتیاطی که بانک مرکزی در اختصاص ارز به دلیل محدودیت‌های ارزی و کاهش قیمت نفت و در نتیجه کاهش درآمدهای ارزی وجود داشت، تخصیص ارزها به این راحتی امکان‌پذیر نبود اما در حال حاضر با افزایش قیمت نفت و پیش بینی بهبود درآمدهای نفتی، درهای بانک مرکزی برای فروش ارز ارزان به تجار و فعالان اقتصادی باز شده است و دیگر منعی برای عرضه وجود ندارد.
به نظر می رسد بانک مرکزی قصد دارد تا با از بین رفتن صف تقاضای ارز دولتی و پاسخ به تمام تقاضاها، شرایط را برای یکسان سازی ارزی آماده کند، همچنین ارزهای تخصیص یافته همچنان براساس اولویت‌های اعلامی از سوی بانک مرکزی صوررت می گیرد به طوری که مثلا دریافت ارز برای واردات دارو نسبت به دریافت ارز برای واردات موادغذایی در اولویت قرار دارد.
ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی وعده داده است که ارز در نیمه دوم امسال تک نرخی خواهد شد، گرچه مسائل بسیار دیگری برای ارز تک نرخی شرط است، اما به هر حال این وعده ای است که بارها از جانب مسئولان این بانک مطرح شده است.
بر این اساس کارکنان مرکز مبادلات ارزی بر این اعتقادند که با تک نرخی شدن ارز و تعطیلی این مرکز آنها هم از آنجا خواهند رفت و دیگر نیازی به ادامه کار و فعالیت مرکز نخواهد بود، این گفته پیش از این هم از سوی رئیس کل بانک مرکزی مطرح شده و وی عنوان کرده است که با راه اندازی بورس ارز که پس از یکسان سازی نرخ ارز خواهد بود، مرکز مبادلات ارزی تعطیل خواهد شد؛ البته کارمندان این مرکز این موضوع را که ممکن است برنامه های ارز تک نرخی به نحو دیگری رقم بخورد و تغییر کند هم اذعان می کنند.
پیش‌بینی گرانی ارز و عقبگرد بانک مرکزی
یکی از کارکنان مرکز مبادلات ارزی به عنوان کرد: وعده ارز تک نرخی از سوی رئیس کل بانک مرکزی در نیمه دوم سال محقق خواهد شد اما این امکان وجود دارد که اجرای این طرح با موفقیت همراه نشود و ارز به شدت گران شود و این موضوع نارضایتی هایی را به دنبال داشته باشد و بانک مرکزی و دولت را مجبور به عقب نشینی کند و نرخ‌ها دوباره به حالت قبل بازگردد. با این روند مرکز نیز به کار خود ادامه خواهد داد.
وی با بیان اینکه اما با اجرای موفق ارز تک نرخی دیگر نیازی به ادامه کار مرکز مبادلات ارزی نیست و قطعا این مرکز تعطیل خواهد شد، تصریح کرد: پیش بینی می شود که قیمت ارز در همین نرخ فعلی بازار یعنی بین ۳۵۰۰ تا ۳۶۰۰ تومان تک نرخی شود.
آنان، مرکز مبادلات ارزی را سوپاپ اطمینان بانک مرکزی برای نوسانات و تغییرات قیمتی ارز و احیانا کنترل افزایش قیمت ارز می دانند و معتقدند که بانک مرکزی از طریق این مرکز وضعیت ارزی بازار را کنترل و رصد می کند.
در حال حاضر قیمت دلار در بازار آزاد ۳۴۷۰ تومان و نرخ دلار در مرکز مبادلات ارزی ۳۰۲۸ تومان است و بنابراین تفاوت قیمتی حدود ۴۵۰ تومان بین این دو نرخ مشاهده می شود. اگر این گفته کارکنان مرکز مبادلات ارزی واقعیت داشته باشد که امکان دارد قیمت ارز در حدود ۳۵۰۰ تا ۳۶۰۰ تومان تک نرخی شود، بنابراین باید شاهد افزایش نرخ این دلار در بازار در ماه‌های آتی باشیم.
از سوی دیگر در صورت اجرای چنین برنامه ای می توان گفت که بانک مرکزی قصد ندارد نرخ ارز بازار آزاد را به سمت ارز دولتی پیش ببرد و برای تک نرخی کردن ارز، این نرخ دلار در بازار آزاد است که به سمت نرخ رسمی پیش خواهد رفت.
حال در این سوی مرکز مبادلات، یعنی چهاراه استانبول، بازار در انتظار تحولات ارزی به سر می برد؛ بازاری که تاکنون نوسانات و نرخ‌های متعددی را تجربه کرده؛ از ارز سه نرخی گرفته تا ارز پنج نرخی. اما این بار با اطمینان مسئولان بانک مرکزی، پرونده ارز چند نرخی به فراموشی سپرده خواهد شد و به بایگانی خواهد رفت.
