در این میان، عباس آخوندی، وزیر راه‌و‌شهرسازی فرمول مالی خرید هواپیما از ایرباس را اجاره به شرط تملیک اعلام کرده است. بر اساس این مدل مالی، ۸۵ درصد مبلغ این هواپیماها توسط فروشنده تامین می‌شود و این هواپیماها به‌صورت اجاره در اختیار ایران قرار می‌گیرد. ۱۵ درصد مابقی از پول هواپیما نیز به‌تدریج از سوی ایران پرداخت می‌شود.
پس از انتشار سبد خرید ایران از ایرباس، خرید هواپیمای غول پیکر این شرکت، بیش از سایر مدل‌ها مورد توجه رسانه‌های ایرانی و خارجی قرار گرفت. مهم‌ترین سوالی که در این خصوص مطرح شد این بود که چرا ایران این هواپیما را در لیست خرید خود قرار داده است؟ در صورتی که این مدل از ایرباس مشتریان محدودی دارد و سفارش آن اندک است. آیا خطوط پروازی ایران می‌تواند ظرفیت این هواپیمای غول پیکر را تکمیل کند؟ آیا زیرساخت‌های فرودگاهی ایران برای این هواپیما مناسب است؟ عباس آخوندی پس از بازگشت از سفر خود به ایتالیا و فرانسه ضمن پاسخگویی به این سوالات، درخصوص اولویت‌بندی برای ورود هواپیماهای ایرباس خریداری شده، جزئیات تامین مالی خرید آنها و برنامه وزارت راه و شهرسازی برای توسعه و نوسازی فرودگاه‌ها توضیحاتی را ارائه داد. وزیر راه و شهرسازی گفت: در این سفر عمده بحث‌ها متمرکز بر نوسازی ناوگان هوایی، نوسازی فرودگاه‌های مهم کشور، توسعه حمل‌ونقل ریلی در حوزه‌های مهندسی ریلی، زیرساخت و حوزه ناوگان، نوسازی ناوگان جاده‌ای و بخش بنادر و دریانوردی بود و توافقاتی نیز حاصل شد.
وی که در برنامه «نگاه یک» تلویزیون شرکت کرده بود در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه به اعتقاد برخی لزومی به خرید هواپیماهای پهن‌پیکر ایرباس ۳۸۰ نبود و نیاز کشور در حال حاضر به هواپیماهای با برد کوتاه و متوسط است، گفت: ما برای ناوگان هوایی ایران باید دامنه مختلفی از هواپیما اعم از ناوگان ۷۰ نفره کوتاه‌برد تا هواپیماهای پهن‌پیکر برای پرواز بر فراز قاره داشته باشیم؛ چراکه برای مسیرهای مختلف برنامه‌ریزی داریم. قطعا اولویت ما هواپیماهای ایرباس ۳۲۰ بود که به همان نسبت میزان این نوع از هواپیماها ۴۵ فروند در برابر ۱۲ فروند ایرباس ۳۸۰ است. ضمن اینکه مراحل تحویل این هواپیماها به ترتیب ایرباس ۳۲۰، ایرباس ۳۳۰، ایرباس ۳۵۰ و در سال‌های پایانی تحویل ایرباس ۳۸۰ خواهد بود.
آخوندی ادامه داد: آنچه در مرحله نخست صورت گرفت، انعقاد یک پیش‌قرارداد است تا طرفین فرآیند و مراحل قانونی و حقوقی را در کشور خود طی کنند. اما دو طرف ۲۰ روز کاری فرصت دارند تا تمامی فرآیند قانونی طی و سپس قرارداد نهایی امضا شود. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به جایگاه نامناسب صنعت هوانوردی ایران در منطقه، افزود: هواپیمایی جمهوری اسلامی (هما) به‌عنوان شرکت هواپیمایی ملی کشورمان در سال گذشته ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار مسافر جابه‌جا کرده، در حالی که ایرلاین‌های جنوب خلیج‌فارس ۸۸ میلیون مسافر در سال جابه‌جا کردند. آخوندی با تاکید بر اینکه قرارداد برای خرید ۱۱۸ فروند هواپیما گام بسیار بزرگ برای بازسازی کل صنعت هوانوردی است، گفت: ظرفیت صندلی این هواپیماها از کل تعداد صندلی‌های ناوگان موجود ایران بیشتر است. مبلغ این قرارداد 5/ 10 میلیارد دلار است و تحویل این هواپیماها از ماه آینده به مدت ۸ سال خواهد بود. وی روش قرارداد تامین این هواپیماها را «اجاره به شرط تملیک» عنوان کرد و افزود: برآوردی که ما داشتیم این بود که حدود ۵۰۰ فروند هواپیما در ایران نیاز داریم که باید به تدریج به ناوگان اضافه شوند و ارزش این تعداد هواپیما حدود ۵۰ میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شود. قطعا این اعتبار در شرکت‌های دولتی و خصوصی هواپیمایی وجود ندارد؛ بنابراین تهیه یک مدل مالی برای خرید ناوگان در این سطح و میزان، پیچیده‌ترین کاری بود که باید صورت می‌گرفت. از این ۵۰۰ فروند که در آینده نیاز است. کمتر از ۱۰۰ فروند احتمالا توسط منابع دولت تامین می‌شود، اما مابقی آن باید توسط خود ایرلاین‌های خصوصی تامین شود. آخوندی تاکید کرد: طبق دستورالعمل تاسیس و فعالیت شرکت‌های هواپیمایی، هیچ هواپیمایی با مدل کمتر از سال ۱۹۹۸ نباید وارد کشور شود، چراکه از این سال شاهد یک تغییر تکنولوژی هواپیما بودیم و این برای ایرلاین‌ها یک الزام است. اساسا وقتی یک هواپیمای نو وارد کشوری می‌شود به شکل طبیعی ناوگان کهنه مشتری خود را از دست می‌دهد؛ بنابراین سایر ایرلاین‌ها مجبور به نوسازی ناوگان خود برای رقابت با یکدیگر هستند.
وزیر راه و شهرسازی درباره روش تامین مالی ۱۱۸ فروند هواپیما از ایرباس به‌صورت اجاره به شرط تملیک گفت: براساس این مدل مالی ۸۵ درصد مبلغ این هواپیماها توسط فروشنده تامین می‌شود و این هواپیماها به‌صورت اجاره در اختیار ایران قرار می‌گیرد. سپس به تدریج پس از ورود به ایران، از محل درآمد حاصل از این هواپیماها و فروش بلیت، مبالغ اجاره را تامین می‌کنیم. ۲۰ درصد از ۸۵ درصد منابع مالی را ایرباس از منابع داخلی خود تامین می‌کند و بقیه از محل اعتبارات صادراتی کشورهای اروپایی تامین می‌شود که این اعتبارات صادراتی توسط شرکت‌های بزرگ تضمین‌گر اروپایی تضمین خواهد شد. از سوی دیگر، ۱۵ درصد مابقی از پول هواپیما نیز به یکباره به فروشنده پرداخت نمی‌شود بلکه به تدریج که این هواپیماها تحویل ایران می‌شود این میزان نیز به آنها پرداخت خواهد شد. این ۱۱۸ فروند طی ۸سال در اختیار ایران قرار می‌گیرد و در مدت ۸ سال پس از تحویل نیز کل مبلغ پرداخت می‌شود؛ به عبارتی تا ۱۶ سال آینده کل هزینه هواپیماها به فروشنده پرداخت خواهد شد. وزیر راه و شهرسازی درباره ارقامی مبنی بر ۲۵ تا ۲۷ میلیارد دلار برای خرید ۱۱۸فروند هواپیما از ایرباس گفت: این یک مدل قیمتی برای ایرباس است به‌طوری که یک قیمت اسمی (قیمت کاتالوگ) برای محصولات خود دارند که براساس آن هزینه محصولات خریداری شده ایران از ایرباس حدود ۲۵ میلیارد دلار است، اما معمولا قیمت فروش محصولات از قیمت اسمی کمتر می‌شود که با این احتساب رقم قرارداد خرید این ۱۱۸ فروند حدود 5/ 10 میلیارد دلار است.
وزیر راه و شهرسازی گفت: در مرحله اول بازسازی ساختاری شرکت هواپیمایی ملی کشورمان (هما) مدنظر بود و هدف‌گذاری کردیم تا در مدت ۵ تا ۷ سال آینده این شرکت هواپیمایی بتواند با خطوط هوایی منطقه رقابت کند. شرکت هواپیمایی هما زمانی پنجمین ایرلاین جهان بوده و این ظرفیت همچنان وجود دارد. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه به جز هما سایر شرکت‌های هواپیمایی خصوصی هستند و خود آنها باید برای تامین ناوگان خود اقدام کنند، افزود: برای اینکه وزارت راه و شهرسازی از ایرلاین‌های خصوصی حمایت کند، در اجلاس هوانوردی ایران ۲۰۱۶ که هفته پیش در تهران توسط کاپا (مرکز بین‌الملل سرمایه‌گذاری صنعت هوانوردی) برگزار شد پیشنهادی مطرح کردیم تا یک شرکت ملی تامین و اجاره هواپیما تشکیل شود. آخوندی با بیان اینکه تشکیل شرکت ملی تامین و اجاره هواپیما طی ماههای آینده عملیاتی می‌شود، گفت: این شرکت می‌تواند هواپیما خریداری یا اجاره کند و این هواپیماها را به تمام شرکت‌های هواپیمایی خصوصی و دولتی اجاره دهد. البته در حال حاضر نیز ایرلاین‌های خصوصی برای خرید هواپیما و توسعه ناوگان خود در حال مذاکره هستند که مورد حمایت وزارت راه و شهرسازی نیز قرار دارند. به گفته آخوندی، در حال حاضر حدود ۶۷ فرودگاه در ایران وجود دارد که فقط ۱۰ فرودگاه فعالیت بهینه دارند و بقیه در وضعیت مناسبی قرار ندارند.
وی درباره تامین هواپیماهای کوتاه‌برد گفت: در سفر به ایتالیا توافق اولیه برای تامین هواپیماهای با برد کوتاه صورت گرفت. آخوندی درباره بدهی شرکت‌های هواپیمایی به شرکت فرودگاه‌های کشور نیز گفت: یکی از مشکلات ما در بخش‌های مختلف صنعت در ایران نداشتن سرمایه کافی برای فعالیت است. در حالی که از طرفی خواهان رقابت با کل جهان هستیم، از طرف دیگر بنگاه‌های ما بسیار کوچک هستند. در همین زمینه یک ارزیابی از کل سرمایه ثبت شده شرکت‌های هواپیمایی داشتیم که غیر از دو ایرلاین، ارزش سرمایه ثبت شده سایر شرکت‌های هواپیمایی به میزان یک فروند هواپیما هم نیست. این میزان سرمایه نشان می‌دهد شرکت‌های هواپیمایی ما نیاز به یک بازسازی ساختاری دارند. وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از سفرهای بین‌المللی از ایران یا به مقصد ایران توسط ایرلاین‌های خارجی صورت می‌گیرد، گفت: سالانه حدود ۵ میلیارد دلار ایرانیان به خطوط هوایی خارجی هزینه بلیت پرداخت می‌کنند. آخوندی به برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی در جهت افزایش سرمایه شرکت‌های هواپیمایی اشاره کرد و افزود: براساس مصوبه شورای عالی هواپیمایی حداقل سرمایه برای یک شرکت هواپیمایی در صورت فعالیت در مسیرهای بین‌المللی ۳۵۰ میلیارد تومان تعیین شده است. البته در برابر این سرمایه هیچ بدهی نباید وجود داشته باشد. بر این اساس، ۶ ماه از زمان تصویب و ابلاغ دستورالعمل تعیین حداقل کفایت سرمایه به ایرلاین‌ها، فرصت داده شده تا شرکت‌های هواپیمایی نسبت به افزایش سرمایه خود از روش‌های مختلف یا ادغام در یکدیگر (در صورت عدم توانایی افزایش سرمایه) اقدام کنند. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا با شرکت هواپیماساز بوئینگ نیز مذاکراتی برای تامین هواپیما صورت گرفته یا خیر گفت: تاکنون هیچ مذاکره مستقیمی با این شرکت نداشتیم، اما اعلام کردیم که هیچ مانعی برای مذاکره و خرید نداریم. وزیر راه و شهرسازی درباره خرید هواپیما از شرکت سوخوی روسیه نیز گفت: هر هواپیما برای عملیات پرواز ابتدا باید مجوز پرواز را از سازمان هواپیمایی کشوری دریافت کند که تاکنون این هواپیما هیچ مجوزی از سوی سازمان هواپیمایی برای پرواز دریافت نکرده است. آخوندی در پاسخ به این سوال که ایرباس ۳۸۰ به‌عنوان بزرگ‌ترین هواپیمای مسافری جهان نیازمند زیرساخت فرودگاهی خاص است در این راستا برای توسعه زیرساخت‌های متناسب چه برنامه مشخصی وجود دارد، گفت: ۷ فرودگاه در برنامه نوسازی کامل قرار دارد. افزایش ظرفیت فرودگاه امام خمینی (ره) به ۴۵ میلیون مسافر در سال، توسعه ظرفیت فرودگاه بین‌المللی‌هاشمی‌نژاد مشهد، انجام مذاکرات برای بازسازی و توسعه فرودگاه‌های تبریز، فرودگاه اهواز که موقعیت جغرافیایی مناسبی ندارد، فرودگاه بوشهر و فرودگاه شیراز نیز در دستور کار قرار دارد. اصغر فخریه‌کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل نیز گفت: با ایتالیا مذاکراتی را برای خرید هواپیمای کوچک و استفاده از آنها در فرودگاه‌های منطقه‌ای داخل کشور انجام دادیم تا به‌جای اینکه مسافران در مسیرهای کوتاه مانند گرگان ـ ساری، مشهد - بجنورد یا بجنورد ـ سبزوار به مرکز استان بروند، بتوانند در این شبکه هوایی داخلی بین‌شهری رفت و آمد کنند. یعنی خطوط جدیدی به وجود خواهد آمد و در مسیرهای کوتاهی که پرواز نداشتیم هم این تردد هوایی صورت می‌گیرد. اجرایی شدن خواهرخواندگی‌هایی بین بنادر ایران و ایتالیا در ماههای آینده نیز از دیگر مواردی بود که توسط وی اعلام شد.
آمار شوک‌آور از وضعیت حمل‌ونقل هوایی
غلامرضا سلامی، مشاور وزیر راه و شهرسازی آماری شوک‌آور از وضعیت حمل‌ونقل هوایی کشور ارائه داده است:
متوسط سن ناوگان هوایی ایران ۲۵ سال و متوسط سن ناوگان هواپیماهای کشورهای رقیب در منطقه ۱۰ سال است.
قیمت دو فروند هواپیمای پهن پیکره A-380 شرکت هواپیمایی امارات برابر است با کل ارزش هواپیماهای ناوگان هوایی ایران. این در حالی است که در حال حاضر شرکت هواپیمایی امارات که حداقل ۲۰ سال پس از «ایران‌ایر» شروع به فعالیت کرد دارای ۵۰ هواپیمای A-380 است و قرارداد خرید ۴۰ هواپیمای دیگر از این نوع را نیز منعقد کرده است.
کل بار حمل شده توسط دو کشور امارات و ترکیش ایرلاینز حدود ۵ میلیون تن در سال بوده که در مقایسه هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران چیزی حدود ۳۰۰ برابر است.
از ۲۵۰ هواپیمای متعلق به خطوط هوایی ایران حداقل ۱۰۰ فروند آن به‌دلیل قدمت و فرسودگی زمین‌گیر است و بقیه نیز کم‌کم قابلیت پرواز به فرودگاه‌های کشورهای با استاندارد بالا را از دست می‌دهند.
