مشخص نیست خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا، چرا تا این‌حد به دغدغه‌ای برای نعمت‌زاده بدل شده است. خبرهایی حاکی از دوباره مطرح‌شدن پرونده خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا در جلسه امروز ستاد هدفمندی یارانه‌ها به گوش می‌رسد که البته معلوم نیست تا چه اندازه حرف‌های تکراری وزیر صنعت، معدن و تجارت در آن خریدار داشته باشد.
پیش‌تر در اواسط مهر سال جاری چهار وزیر صنعت، معدن و تجارت، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، امور اقتصادی و دارایی و دفاع در قالب نامه‌ای به رئیس‌جمهور نسبت به تشریح وضعیت بازار سرمایه اقدام کرده بودند که بعدها گفته شد این نامه در راستای حمایت بی‌شائبه از صنعت پتروشیمی کشور که ٩٠ درصد سهام دو وزارتخانه تعاون، کار و رفاه اجتماعی و دفاع متعلق به این صنعت است، نگاشته شده بود.
این تلاش‌های بی‌وقفه در حالی انجام می‌شود که محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت، نیز پیش‌تر در اوایل آبان سال جاری از منتفی‌بودن خروج محصولات این صنعت از بورس خبر داده بود، اما همچنان نعمت‌زاده تلاش می‌کند؛ یک بار در قالب نامه‌ای به جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور در اوایل شهریور که البته این نامه دستاوردی برای او به همراه نمی‌آورد و بار دیگر در قالب ارسال نامه‌ای مستقیما به بیت رهبری خطاب به معاون بررسی دفتر مقام معظم رهبری در آخرین روز مهر سال جاری که البته این اقدام او بسیار جنجال‌برانگیز شد. جالب‌تر آنکه مجلس نیز پذیرای خواسته او نبود، اما اصرار بر خواسته گویا از ویژگی‌های ذاتی اوست. حالا پیگیری این موضوع در ستاد هدفمندی یارانه‌ها نیز معلوم نیست با وجود این‌همه مخالف، به سرمنزل مقصود او خواهد رسید یا نه.
حرف نعمت‌زاده خریدار نخواهد داشت
حمید حسینی، عضو اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی، در این رابطه گفت: بعید می‌دانم این مسئله موردپذیرش این ستاد واقع شود، زیرا این ستاد زیرمجموعه‌ای از وزارت اقتصاد است و این وزارتخانه نیز خود بر بورس کالا نظارت دارد.
حسینی با تأکید بر اینکه خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا نه به نفع وزارت صنعت، معدن و تجارت است و نه به نفع پتروشیمی‌ها، ادامه داد: شاید اگر شش ماه بعد این مسئله مطرح می‌شد، زمانی که واردات و صادرات به‌سهولت انجام می‌شد و واحدها اگر نمی‌توانستند از داخل نیاز خود را برطرف کنند دست به واردات می‌زدند، این مسئله نتیجه‌بخش بود، اما اکنون واحدهای صنعتی مجبورند مواد اولیه خود را از طریق محصولات پتروشیمی تأمین کنند.
در چنین شرایطی آزادکردن خریدوفروش فراتر از بورس قطعا جا نمی‌افتد و این خواسته نعمت‌زاده در سیستم دولت، مجلس و فعالان اقتصادی خریدار نخواهد داشت و بعید می‌دانم تصویب شود.
رانت و فساد در پتروشیمی با اختلاف قیمت دولت و بازار
دبیرکل کانون کارگزاران بورس گفت: ما در حال گذار از اقتصاد دستوری و دولتی به اقتصاد آزاد هستیم و از ورود خارجی‌ها برای سرمایه‌گذاری در کشورمان سخن می‌گوییم، پس باید به مسائلی چون کشف قیمت کالاها بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا که در دنیا اثبات شده، پایبند باشیم.
روح‌الله میرصانعی درباره مطرح‌شدن بحث تکراری خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالای ایران گفت: بحث خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا که پایه و اساس محکمی ندارد، برای چندمین‌بار است که مطرح می‌شود اما دولت به‌خوبی می‌داند در صورت بازگشت روند معاملات مواد پتروشیمی به سیستم گذشته، باید هزینه‌های سنگینی بپردازد.
میرصانعی افزود: با خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا، دولت باید هزینه‌های به‌مراتب بیشتری برای کنترل بازار بپردازد چراکه باز هم شاهد اختلاف قیمت اعلامی از سوی دولت و قیمت‌های بازار خواهیم بود که همین اختلاف قیمت، رانت و فساد را در بازار گسترش می‌دهد. در اینجا شدیدترین اهرم‌های نظارتی هم به دلیل وجود اختلاف قیمت اثرگذار نخواهد بود و عده‌ای با شیوه‌های مختلفی از رانت در بازار برخوردار می‌شوند.
دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه در بورس کالا رانت به کسی تعلق نمی‌گیرد و شرایط همه در معاملات یکسان است، خاطرنشان کرد: موضوعی که امروز جای تعجب دارد، انتقاد وزارت صنعت از رویدادهایی است که خود این وزارتخانه سرمنشأ آن اتفاقات در بورس کالا بوده است.
برای مثال سامانه بهین‌یاب این وزارتخانه مجوز حضور شرکت‌ها برای خرید محصولات در بورس کالاست، به این ترتیب این نهاد دولتی، خود سازوکار رقابت آزاد در بورس کالا را برهم زده و از طرفی بورس نیز تا آنجا که امکان داشته، با سیاست‌های این وزارتخانه راه آمده است. وی افزود: اگر محدودیت‌های معاملاتی از بورس کالای ایران برداشته و قیمت‌ها بر اساس رسالت بورس یعنی عرضه و تقاضا کشف شود، شک نکنید بازیگران بازار هم از آن شرایط، نهایت رضایت را خواهند داشت. دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در ادامه گفت: مسئولان نباید مزیت‌های بزرگ بورس کالا برای صنایع کشور را نادیده بگیرند به‌طوری‌که بورس کالا در سال‌های اخیر ریسک معاملات را برای بازیگران بازار به حداقل رسانده است.
لطمه سنگین به صنعت پتروشیمی با خروج از بورس کالا
عضو هیأت‌مدیره صنایع نساجی ایران نیز با اشاره به اینکه عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا علاوه بر شفافیت بازار، برای صنایع پایین‌دستی یک مزیت به شمار می‌رود، گفت: با توجه به اهمیت بورس کالای ایران برای صنعت پتروشیمی به‌خصوص برای فعالان صنعت نساجی کشور، بازگشت به معاملات حواله‌ای به صلاح کشور نیست و اختیاری‌شدن عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران معایب بسیاری دارد که در صدر آنها کاهش عرضه از سوی برخی مجتمع‌های پتروشیمی در بورس و غیرشفاف‌شدن معاملات و قیمت‌های فروش به مصرف‌کنندگان است.
علیمردان شیبانی در ادامه افزود: متأسفانه معاملات محصولات پتروشیمی در گذشته به‌صورت حواله‌ای انجام می‌شد و از این رو اکثر مصرف‌کنندگان پایین‌دست قادر به تأمین محصولات واحدهای تولیدی خود نبودند و همواره مجبور می‌شدند با درخواست و التماس نسبت به تهیه محصولاتشان اقدام کنند. عضو هیأت‌مدیره صنایع نساجی ایران در ادامه افزود: در گذشته شرایط بسیار بدی بر بازار پتروشیمی حاکم بود، به‌طوری‌که اکثر مصرف‌کنندگان باید از واسطه‌ها و دلالان، محصولات خود را تهیه می‌کردند و متأسفانه رانت‌های بسیاری در بازار پتروشیمی وجود داشت.
شیبانی اظهار کرد: اوضاع امروز بازار پتروشیمی و معاملات مواد اولیه اصلا قابل‌قیاس با زمان دادوستدهای حواله‌ای نیست و معتقدم اگر در روند معاملات بورس کالا اشکالی وجود دارد، باید در این بورس برطرف شود نه آنکه زمینه بازگشت به معاملاتی غیرشفاف را برای صنعت پتروشیمی فراهم کرد. نایب‌رئیس انجمن صنایع نساجی با اشاره به اینکه خروج محصولات پتروشیمی می‌تواند بازار کالاهای انحصاری را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کند، افزود: درحال‌حاضر بازار محصولات انحصاری در حوزه پتروشیمی نیازمند نظارت است و خروج این گروه از محصولات از بورس کالای ایران، لطمات جبران‌ناپذیری به صنعت پتروشیمی وارد خواهد کرد.
رانت با حضور در پتروشیمی
پیش‌تر احمد مهدوی، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی،از گلایه‌های برخی صنعتگران در حوزه پتروشیمی از عرضه محصولات خود در بورس کالا خبر داده بود. مهدوی در این رابطه گفته بود: بورس یک بازار مدرن است. در دنیا هیچ‌گاه تولیدکننده‌ای را وادار نمی‌کنند وارد بورس شود. بورس باید جاذبه‌های خودش را داشته باشد و با آن جاذبه‌ها، تولیدکننده و مصرف‌کننده وارد آن شوند.
روال در بورس‌های دنیا همین است اما در کشور ما می‌گویند کالایی را که تولید کرده‌اید بالاجبار به بورس ببرید. او ادامه داد: در بورس یک‌سری صنایع تکمیلی می‌خواهند محصولات پتروشیمی را خرید کنند، اما از آنجا که میزان مصرف محصولات در فصول مختلف، متفاوت است، فعالان پتروشیمی نمی‌دانند نیاز این صنایع چقدر است و چه زمانی نیاز به این محصول دارند، چراکه هیچ نوع قراردادی بین تولیدکننده و مصرف‌کننده منعقد نشده است که بتوان طبق آن برنامه‌ریزی کرد. اینها ضعف‌های بورس است وگرنه ما بورس را به‌عنوان یک بازار مدرن قبول داریم. فقط می‌گوییم بورس را آزاد بگذارید تا کسی که منافعش در عرضه در بورس است،
به بورس برود. او از رانت‌جویی عده‌ای با حضور در بورس کالا خبر داده و گفته بود: بعد از ماجرای جهش ارز که یکباره از هزار تومان در چند پله به سه هزار تومان رسید، عده‌ای، که مصرف‌کننده هم نبودند، محصولات پتروشیمی را می‌خریدند و در بازار آزاد می‌فروختند. دولت آن زمان به جای اینکه پتروشیمی‌ها را موظف کند کالا را فقط به مصرف‌کننده بفروشد، همه را به بورس برد. گرچه وقتی شرکت‌ها وارد بورس شدند، به‌دلیل تفاوت قیمت دلار، رانتی ایجاد شده بود و عده‌ای که اصلا مصرف نداشتند، پروانه خود را می‌فروختند.
