- انتظار این‌که در کوتاه‌مدت ظرف ۶ ماه و یکی دو سال بشود با فساد مبارزه جدی و بنیادی و عمیق شود، انتظار دور از ذهنی است؛ چراکه کشورهای دیگر هم برای برخورد با چنین مقوله‌ای حداقل برنامه‌های ۵ ساله و ۱۰ ساله و ۲۰ ساله تدوین کردند و در نهایت هم موفق شدند.
حسن عابدی‌جعفری، مسوول تشکل مردم نهاد فعال در مبارزه با فساد در گفت‌وگوی تفصیلی با «افکارنیوز» در پاسخ به این پرسش که چرا دولت‌ها تاکنون در مبارزه با فساد موفق نبوده‌اند، اظهار داشت: فرمایشات مقام معظم رهبری را باید دقیق مطالعه کنیم.
وی افزود: ما دو مرحله را در کشور برای مبارزه با فساد پشت سر گذاشتیم؛ یک مرحله، مرحله‌ای بود که ما اذعان به فساد نمی‌کردیم تا قبل از سال ۱۳۸۰. یعنی نگران بودیم که بگوییم در کشور فساد وجود دارد، اما بعد از دوران جنگ تا سال ۱۳۸۰ مواردی از فساد بروز کرد که قوه‌قضاییه به آن پرداخت.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: از آن سال به بعد قانونی را پیش‌بینی کردند و به مجلس فرستادند و برنامه‌ای را نیز برای مبارزه با فساد تهیه کردند و به این ترتیب پای دانشگاه‌ها و بخش آموزش و پژوهش را هم به بحثفساد باز کردند.
عابدی‌جعفری با بیان این که دوره سال‌های ۸۰ تا ۸۴ که دولت نهم روی کار آمد، خیلی طولانی نبود، عنوان کرد: در دولتی که بر ما گذشت، قضایا برعکس شد، یعنی به جای این‌که فرمان ۸ ماده‌ای مقام معظم رهبری ملاک قرار گیرد و عین آن اجرا شود، بی‌اعتنایی به این فرمان صورت گرفت.
وی ادامه داد: بعضی از کارها هم برخلاف فرمان ایشان بود. برای مثال، ایشان فرموده بودند که افراد پاکدست را بر سر کار بگذارید، اما افراد ناپاکدست را بر سر کار گذاشتند و این‌طور شد که بعد از سال ۸۴ در زمینه فساد از جایگاهی که حتی قبل از آن دولت هم داشتیم، رتبه‌مان تنزل پیدا کرد و آمارهای داخلی و خارجی نیز نشان می‌داد که ما وضعیت فسادمان بدتر از گذشته شده است.
دلایل ایجاد فساد
مسوول تشکل مردم نهاد فعال در مبارزه با فساد متذکر شد: از جمله دلایل ایجاد فساد، بی‌اعتنایی به فرمان مقام معظم رهبری و عدم اجرای قانون بود که در طول سال‌های گذشته حتی آیین‌نامه‌های قانون هم نوشته نشد و بعد از آن هم در حوزه اجرا، اقدامی صورت نگرفت، بلکه بحثمبارزه با فساد به یک ابزار سیاسی تبدیل شد و این مسایل جزو آسیب‌های بحثمبارزه با فساد هستند.
عابدی‌جعفری در ادامه اظهار داشت: اما از زمانی که دولت یازدهم روی کار آمده است، ستادی که برای این کار ایجاد شده بود را دوباره تجهیز کرد و جلسات ستاد با حضور اعضای سه قوه منظم و مرتب تشکیل می‌شد. منتها به‌دلیل این‌که طی ۸ سال کار مشکل خیلی ریشه‌دار شده بود، دیگر نمی‌شد در ۱۰ ماه یا ۱۶ ماه ریشههای فساد را از بین برد.
وی افزود: اگر دولت یازدهم می‌توانست از آن وضعیت منفی‌ای که پیدا کرده بودیم، ما را به وضعیت صفر برساند، به نظرم کار بزرگی کرده بود که دارد این کار را هم انجام می‌دهد. اما منتها دو کار در مبارزه با فساد اصل است؛ یکی این‌که ساختارها را به‌گونه‌ای تنظیم کنید که فساد در آن اتفاق نیفتد.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: در حال حاضر این کار را دولت دارد انجام می‌دهد و من مطلع هستم که در حوزه بانکداری، زمین، مالیات، قاچاق کالا و… که مبادی و منشا بروز فساد هستند، ساختارها را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند که فساد بروز پیدا نکند.
عابدی‌جعفری عنوان کرد: بعد دیگر فساد در رابطه با خدمت‌رسانی به مردم است. این فساد قبلی که ذکر کردم، فساد کلان است و این فسادی که عنوان می‌کنم، فساد خرد است. هر دو این‌ها برای جامعه مضر هستند و اعتماد مردم را سلب می‌کنند، مانع توسعه می‌شوند و اجازه نمی‌دهند که رشد و توسعه‌ای در حوزه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و اداری اتفاق بیفتد.
وی گفت: دولت همت خود را علاوه بر آنکه در زمینه اصلاح ساختارها و پیش‌گیری از بروز فسادهای کلان میگذارد، باید به این بخش هم که سطح تماس سازمان‌های خدمت‌رسان و کالارسان به مردم هست، وجه همت خود را تقویت کند تا مردم علاوه بر بخش‌های زیرساختی که اصلاحات در آن صورت میگیرد، از طرف دیگر به طور ملموس بتوانند احساس کنند که قربانی فساد نخواهند بود، بنابراین در این بعد به نظرم دولت همت والایی قرار داده است.
دولت به مردم گزارش دهد
مسوول تشکل مردم نهاد فعال در مبارزه با فساد اظهار داشت: در بخش مربوط به برگزاری همایش‌ها و روزهای ملی و بین‌المللی مبارزه با فساد نیز دولت باید به‌گونه‌ای عمل کند که گزارش آنچه را که باید انجام می‌داده و آنچه را که باید عمل می‌کرده، به اطلاع مردم برساند و یک گزارش دقیقی را به مردم سال به سال ارائه کند.
عابدی‌جعفری تصریح کرد: بر این اساس، مواردی همچون روز ملی مبارزه با فساد که روز فرمان مقام معظم رهبری برای مبارزه با فساد است، یا روز بین‌المللی مبارزه با فساد که روز تصویب کنوانسیون بین‌المللی مبارزه با فساد است، در برنامه کلی مبارزه با فساد دولت جا دارد.
وی متذکر شد: برای این منظور دولت باید به ملت گزارش کند که من کارهایی را باید انجام می‌دادم، چقدر انجام دادم و مردم از امور مطلع شوند.
استاد دانشگاه تهران اظهار داشت: نکته بعدی این است که دولت به هیچ‌وجه و در هیچ کشوری به‌تنهایی قادر به ریشه‌کن کردن فساد نیست. دو بخش دیگر باید در این زمینه به میدان بیایند و دولت نیز به آنها میدان بدهد و کمک کند؛ یکی بخش اجتماعی است، به معنای جامعه مدنی، سازمان‌های مردم‌نهاد، رسانه‌ها و دانشگاه‌ها و… که نقش تعیین‌کننده دارند. بخش دوم هم بخش خصوصی است.
عابدی‌جعفری افزود: بخش خصوصی هم خودش می‌تواند کمک به حل مساله کند و هم این‌که از فسادی که از بخش خصوصی ممکن است ناشی شود، جلوگیری کند. بنابراین باید مراقب خودش باشد و به حل مساله کمک کند؛ همان‌طور که دولت این کار را می‌کند.
وی تصریح کرد: دولت باید مراقبت کند که در درون خودش فساد اتفاق نیفتد و هم کمک کند به حل مساله. بنابراین اگر سه بخش دولت، بخش خصوصی و بخش مردمی در میدان باشند، امید هست که این بار مبارزه با فساد به منزل برسد؛ هر چند انتظار این‌که در کوتاه‌مدت ظرف ۶ ماه و یکی دو سال بشود با فساد مبارزه جدی و بنیادی و عمیق شود، انتظار دور از ذهنی است؛ چراکه کشورهای دیگر هم برای برخورد با چنین مقوله‌ای حداقل برنامه‌های ۵ ساله و ۱۰ ساله و ۲۰ ساله تدوین کردند و در نهایت هم موفق شدند.
مسوول تشکل مردم نهاد فعال در مبارزه با فساد عنوان کرد: به این ترتیب دور از ذهن نیست که کشور هم با درایت برنامه‌های ۵ ساله را به‌گونه‌ای تدوین کند که در طول این ۵ ساله و هر سال از این ۵ سال چقدر در میزان سلامتش افزایش پیدا خواهد شد. این‌ها را باید با عدد و رقم محاسبه و اعلان عمومی کرد.
با فساد باید آرام‌آرام مبارزه کنیم
عابدی‌جعفری در پاسخ به این پرسش که «افکارنیوز» که با توجه به این‌که مبارزه با فساد باید یک اقدام سازمان‌یافته باشد، به نظر شما فعالیت در این زمینه در حد یک ستاد کافی است؟ تصریح کرد: ما در حال حاضر حدود ۱۷ سازمان نظارتی در کشور داریم. اگر قرار بود سازمان‌ها خودشان تک‌تک از پس این کار برآیند، پس ۱۷ سازمان کافی بود. این در حالی است که شما هم‌اکنون می‌بینید که اتفاق مثبتی نیفتاده است.
وی خاطرنشان کرد: حتما یک ستادی در شرایط فعلی کشور لازم است که کار هماهنگی میان نهادهای موجود را برعهده بگیرد.
مسوول تشکل مردم نهاد فعال در مبارزه با فساد ادامه داد: از ابتدای تشکیل ستاد در سال ۱۳۸۰ نیز قرار بود این ستاد به عنوان ستاد هماهنگی مبارزه با فساد باشد، بنابراین باید سه قوه و نهادهای زیرمجموعه آنها در این ستاد سیاست‌گذاری و هماهنگی مبارزه با فساد را انجام دهند و از تشتتی که در حال حاضر بین دستگاه‌های مبارزه‌کننده با فساد وجود دارد، جلوگیری کنند. و الا اگر ما یک دستگاه جدیدی هم به عنوان دستگاه هجدهم به این مجموعه اضافه کنیم، نه‌تنها هیچ اتفاق مثبتی نخواهد افتاد، بلکه موجب تشتت بیشتر این مجموعه خواهد شد.
عابدی‌جعفری تاکید کرد: ما باید کمک کنیم که ستاد، کار هماهنگی میان سه قوه را برای مبارزه با فساد در بین مجموعه نهادها انجام دهد، بخش خصوصی و بخش مردمی هم به کمک بیایند و با سرطان اجتماعی فساد که شایع شده است، آرام‌آرام مبارزه کند و از میزان حضور آن بکاهد.
آسیب‌های فساد اداری به کشور
استاد دانشگاه تهران درباره آسیب‌های فساد اداری به کشور نیز گفت: به‌هرحال چند مرحله بر فساد گذشته است. قبلا دانشمندان دنیا فکر می‌کردند که اگر توسعه بخواهد اتفاق بیفتد، حتما میزانی از فساد همراه آن خواهد بود و اجتناب‌ناپذیر و بلکه لازم است؛ چراکه چرخ‌های کند بروکراسی را روغن‌های فساد می‌تواند روغن‌کاری کند.
مسوول تشکل مردم نهاد فعال در مبارزه با فساد ادامه داد: این تصور بعد از یکی دو دهه غلط بودن معلوم بود و معلوم شد که حتی میزان اندک فساد هم موجب جلوگیری از تحقق توسعه خواهد بود، بنابراین دانشمند نظر خود را عوض کردند و به این باور رسیدند که ریشههای فساد را خشک کنند و اجازه ندهند که رشد کنند و وجود فساد مانع توسعه خواهد بود؛ مثل موریانهای که سقف خانه را میجود، سقف را بر سر صاحبخانه میریزد، جلوی توسعه و سرمایهگذاری را میگیرد، طرحها را عقیم میگذارد و پولها در حفرههایی صرف میشود که سودی برای کشور ندارد.
