در میز اقتصاد امروز موضوع آخرین وضعیت نهضت ملی مسکن مورد بررسی قرار گرفت و آقای فرهاد بیضایی کارشناس حوزه مسکن، آقای محمد منان رئیسی کارشناس اقتصادی و آقای اقبال شاکری نماینده مجلس به سوالاتی پاسخ دادند.
سوال: ما در کشور مشکل زمین داریم؟
بیضایی: در حال حاضر بله. چند سالی است زمین‌های ذخیره شهری ما برای ساخت مناطق مسکونی رو به اتمام است. این باعث می‌شود نرخ تخریب واحد‌های مسکونی افزایش پیدا کند. در تهران ساختمان‌های ۲ یا ۳ طبقه که نسبتا قدیمی هستند را تخریب می‌کنند. این باعث هدر رفت منابع می‌شود و در نهایت به جای اینکه منابع برای ساختمان‌های جدید صرف شود، تخریب انجام می‌دهیم. کمبود مسکن روی قیمت این بازار تاثیر گذاشته و کمبود زمین نیز تاثیر خود را گذاشته است. سهم زمین در قیمت تمام شده مسکن از ۵۰ درصد به ۷۰ درصد رسیده است. راهکار این است که زمین‌های ذخیره شهری را شارژ کنیم و زمین جدید تخصیص دهیم.
سوال: این موضوع در خصوص کلانشهر هاست. شهر‌های دیگری مثل یزد هم همین مشکل را دارند؟
بیضایی: در یزد زمین کافی برای ساخت و ساز وجود دارد و به توسعه افقی نیازی نیست. در کشور ما امکان تامین زمین وجود دارد، اما چند مسئله وجود دارد و به سمت تداخلات سیاستی پیش رفته است. دولت تعریف نادرستی از توسعه افقی شهر داشته و این توسعه را مصادف با ویلایی سازی عنوان کرده است. در توسعه افقی همه زمین‌هایی که در مسیر توسعه شهر قرار دارند به شهر‌ها الحاق می‌شوند که می‌تواند خصوصی یا نظامی باشد. به دلیل تاکید دولت در استفاده از زمین‌های دولتی دچار کمبود زمین شده است.
سوال: در کشور دچار کمبود زمین هستیم یا مشکلات دیگری وجود دارد؟
شاکری: مصوبه‌ای وجود ندارد که نهضت ملی را به صورت درصدی، به ساخت و ساز ساختمان و خانه‌های ویلایی تقسیم کرده باشیم. رویکرد جدیدی در وزارت راه و شهرسازی رخ داده که در کمیسیون عمران حمایت شده است. در این رویکرد ما باید به سمت گسترش افقی برویم. این گسترش افقی می‌تواند به شکل الحاق زمین به محدوده شهر‌ها باشد و یا می‌تواند استفاده از زمین دیگر دستگاه‌های اجرایی باشد. ما اگر به این سمت برویم که از زمین‌هایی که می‌توانیم به مردم واگذار کنیم، آسیب‌های معمول نخواهیم داشت و تسهیلات را به مردم اختصاص می‌دهیم. در انبوه سازی و قرارداد‌های رسمی و یا مواردی که به صورت مشارکت در ساخت، مسکن سازی می‌شود، متاسفانه، تجربه نشان می‌دهد که مدت تکمیل آن طولانی می‌شود.
سوال: در این باره راهکار جدیدی می‌توان ارائه کرد؟
شاکری: جلساتی که با وزیر راه و شهرسازی داشتیم، رویکرد جدیدی که پیش گرفته شده، مورد توافق است و هنوز هم وزارت راه و شهرسازی اعلام نکرده که در مناطقی با کمبود زمین مواجه هستیم و چه اقداماتی باید برای آن انجام شود. در کلانشهر‌ها زمین‌هایی که در دست دستگاه‌های دیگر هستند و همینطور املاک خود مالک و بافت فرسوده، می‌تواند تا ۷۰ درصد مجموع نیاز را در بر بگیرد.
سوال: در بررسی‌های میدانی مردم به سمت آپارتمان سازی می‌روند و یا خانه‌های یک طبقه؟
مرزبند: خانه‌های ویلایی متقاضی بیشتری دارند و ترجیح این است که در خانه‌های ویلایی ساکن باشند. سرعت ساخت در خانه‌های ویلایی بیشتر است و سریع‌تر ساخته می‌شود. تجربه نشان می‌دهد که ۶ ماه زودتر از خانه‌های آپارتمان، خانه‌های ویلایی ساخته می‌شود.
سوال: دولت فکری به حال متقاضیان ساخت خانه‌های ویلایی کرده است؟
منان رئیسی: وضعیت فعلی با وعده و با الگویی که اعلام شده بود فاصله دارد. ۱۲۰۰ شهر به لحاظ عددی، چند برابر ۲۰۰ یا ۳۰۰ شهری است که قرار است آپارتمانی ساخته شود، اما به لحاظ جمعیت، این موارد فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد متقاضیان را پوشش می‌دهد. در واقع ۸۵ تا ۹۰ درصد جمعیت کشور را با الگوی آپارتمانی جلو میبریم. مسکن مهر دولت اسبق هنوز تحویل داده نشده است. به لحاظ اقتصادی، مسکن آپارتمانی برای مردم گران‌تر خواهد بود. یک مسکن با احتساب وامی که دولت تخصیص می‌دهد، بیش از یک میلیارد تومان در حالت ویلایی هزینه خواهد داشت. اما همین متراژ در آپارتمان ۷۰۰ میلیون تومان هزینه بیشتری خواهد داشت.
سوال: نهاد‌های مختلف چه وظایفی در این زمینه دارند؟
شاکری: دولت، وزیر و مجلس همه توافق داریم که مسیر واگذاری زمین به مردم زود بازده و نزدیک‌ترین مسیر است. مجلس پیگیر است که تا مسیر اشتباهیی که تاکنون رفتیم ادامه پیدا نکند و موانع مسیر جدید برداشته است.
بیضایی: وزارت راه به این نتیجه رسیده که تصدی گری دولت و بلندمرتبه سازی اشتباه بوده است. اما مورد اشتباهی که هنوز روی آن پافشاری می‌کنند، زمین رایگان است.
