این روش، تا امروز برای طیف گسترده‌‌‌ای از فعالیت‌‌‌ها و با اهداف مختلف تامین مالی شده است؛ از سرمایه‌گذاری‌‌‌های انتفاعی شامل تامین مالی کارآفرینان گرفته تا پروژه‌‌‌های هنری و از حمایت‌های مالی غیر‌انتفاعی شامل هزینه‌‌‌های پزشکی و سفر تا پروژه‌‌‌های نوآوری اجتماعی و سایر موارد.
به طور کلی، می‌توان تامین مالی جمعی و انواع آن را با توجه به هدف طرف سرمایه‌گذار و تامین‌‌‌کننده منابع دسته‌‌‌بندی کرد. به همین طریق، تامین مالی جمعی دارای دو دسته کلی است: دسته اول مواردی هستند که در آنها تامینکنندگان با هدف کسب سود و نفع خاص، اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و دسته دوم، پروژه‌‌‌هایی هستند که نتیجه آنها به صورت نفع معنوی یا اخروی در اختیار تامینکنندگان قرار می‌گیرد. با وجود این، مرز دو دسته همیشه به‌طور دقیق مشخص نیست. یکی از این دسته‌‌‌بندی‌‌‌ها به قرار زیر است:
تامین مالی بر پایه اهدا: در این مدل از تامین مالی جمعی که در کشورمان نیز سابقه طولانی دارد، نیت اصلی افراد بر پایه اهدا یا انجام کار خیر است. در این مدل، برخلاف سایر مدل‌‌‌ها، اهداکنندگان و تامینکنندگان منابع مالی، با هدف کسب سود یا منفعت دنیوی، این کار را انجام نمی‌‌‌دهند. این مدل، یکی از محبوب‌‌‌ترین انواع تامین مالی است. در تامین مالی جمعی مبتنی بر اهدا، وجوه برای اهداف مذهبی، بهداشت، درمانی، اجتماعی یا اهداف دیگر جمع‌آوری می‌شود. جنبه اصلی تامین مالی جمعی مبتنی بر اهداکنندگان، این است که هیچ پاداشی برای اهدا وجود ندارد و بر مبنای نوع‌دوستی اهداکننده است.
تامین مالی جمعی بر پایه پاداش: در این مدل از تامین مالی، صاحبان ایده و پروژه، در ازای دریافت منابع مالی از سرمایه‌گذاران طرح، به آنان پیشنهاد نوعی پاداش می‌دهند. این نوع سرمایه‌گذاری برای اهداف و پروژه‌‌‌های مختلف مناسب است. به عنوان مثال، ضبط آلبوم موسیقی یک گروه پرطرفدار، تبلیغ فیلم، توسعه نرم‌‌‌افزار جدید، توسعه و تولید محصول جدید به‌واسطه مخترع آن، تحقیقات علمی، محصولات هنری و پروژه‌‌‌های مدنی. در این مدل، تامین مالی معمولا متکی به مخاطبان محصول نهایی است. به عنوان مثال، وقتی یک تولیدکننده، وسیله کمک‌حرکتی برای بیماران پارکینسون تولید می‌کند، از مشتریان آینده خود کمک می‌گیرد تا از طریق آن محصول به میزان کافی تولید کند و با قیمت نازل‌‌‌تر از مبلغ واقعی، به آنها تحویل دهد. به این طریق، هم صاحب ایده می‌تواند محصول خود را تولید و به بازار ارائه کند و هم کسانی که به این وسیله نیاز دارند، نیاز خود را رفع می‌کنند و می‌توانند با قیمت نازل‌‌‌تر آن را تهیه کنند. همچنین یک کارگردان فیلم‌های سینمایی را تصور کنید که با جمع‌آوری منابع از عموم مخاطبان خود، فیلمی را تولید می‌کند و در ازای سرمایه‌گذاری آنها، تامینکنندگان را به اکران خصوصی با بازیگران و دست‌‌‌اندر‌‌‌کاران فیلم دعوت کرده و در تیتراژ انتهایی فیلم نیز از آنها سپاسگزاری می‌کند.
تامین مالی جمعی بر پایه سهام (Equity): در این مدل، سرمایه‌گذاران با سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکار ایجادشده از سوی کارآفرینان، در منافع اقتصادی آن شریک میشوند. کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکار باید تامینکنندگان منابع مالی را در کار خود سهیم کنند و برای این امر، عموما باید شرکت داشته باشند و در ازای سرمایه‌گذاری، از سهام آن شرکت به سرمایه‌گذاران سهمی اعطا کنند. سرمایه‌گذاری در این نوع از تامین مالی جمعی، عموما با هدف کسب سود و منفعت مالی در طولانی‌مدت است.
تامین مالی جمعی بر پایه مشارکت در درآمد: نوع دیگری از تامین مالی، بر پایه مشارکت است که بحث آن در سال اخیر هم در کشورمان داغ بوده است. این روش، مدلی است که در آن، سهام انتقال پیدا نمی‌‌‌کند، اما طبق قرارداد، سرمایه‌گذاران در پروژه خاصی با افراد شروع‌‌‌کننده شریک میشوند. سرمایه در این حالت، بیشتر از جنس سرمایه در گردش برای یک پروژه کوتاه‌مدت است. در دو مدل اخیر، سرمایه‌گذار نیز مانند طرف اول دچار ریسک است؛ بنابراین سود به‌دست‌آمده نیز باید از سرمایه‌گذاری‌‌‌های کم‌ریسک‌‌‌تر بیشتر باشد.
تامین مالی جمعی بر پایه ژتون (Token): این روش، یکی از مدل‌‌‌های جدید تامین مالی جمعی و ترکیبی از تامین مالی بر پایه مشارکت و پاداش است که به دلیل استقبال زیاد در سال‌های اخیر و گسترش بازار رمزارزها، به‌عنوان مدلی مجزا معرفی می‌شود. تامین مالی در این مدل به این ترتیب است که یک مجموعه، وقتی می‌‌‌خواهد کوین خود را به بازار عرضه کند، ابتدا در یک رویداد به صورت محدود آن ارز را به عده خاصی از فعالان حوزه رمزارز ارائه می‌دهد (ICO Initial Coin Offering). به این صورت سرمایه جمع‌‌‌شده به گسترش آن ارز کمک می‌کند و از طرف دیگر، ارزش ارز افزایش می‌‌‌یابد.
تامین مالی بر پایه بدهی: این مدل که به وام‌‌‌دهی P۲P (نظیر به نظیر) مشهور است، به این صورت انجام می‌شود که مجموعه‌‌‌ای از افراد، مبالغ کوچکی را در اختیار واسط قرار می‌دهند و واسط آن را به صورت وام، به افراد صاحب پروژه می‌دهد. تفاوت این مدل با مدل مشارکت، این است که فرد دریافت‌‌‌کننده وام، موظف به بازپرداخت وجه طبق قرار قبلی است و سرمایه‌گذاران در ریسک طرح شریک نمی‌‌‌شوند. این مدل، در حال حاضر، با توجه به محدودیت بانک مرکزی ایران، در کشورمان ربوی و غیر‌قانونی است؛ هرچند تلاش‌هایی برای سامان‌‌‌بخشی این مدل در حال انجام است.
تامین مالی جمعی بر پایه مشارکت در دعاوی حقوقی: در این مدل، طرفین یک پرونده حقوقی برای تامین مالی به‌منظور رسیدگی به پرونده خود، از تامین مالی جمعی بهره می‌‌‌برند. از این طریق سرمایه‌گذاران نیز امکان سهیم‌شدن در پرونده را دارند و در صورت برنده شدن طرف مورد حمایت می‌توانند قسمتی از غرامت‌‌‌های دریافت‌‌‌شده را تصاحب کنند. این مدل تامین مالی فقط در نظام قانونی چند کشور مثل بریتانیا و ایالات‌متحده آمریکا تعریف شده است.
علی عمیدی فعال حوزه تامین مالی
