نشست «جایگاه افغانستان و پاکستان در نقشه تجارت منطقه‌ای کشور» با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه در سازمان توسعه تجارت برگزار شد.
این نشست، پنجمین پیش نشست تخصصی از هفتمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در تاریخ ۲۹ بهمن سال جاری با موضوع «تجارت منطقه‌ای؛ اولویت راهبردی» برگزار خواهد شد. در این نشست ضمن تبیین جایگاه افغانستان و پاکستان در تجارت منطقه‌ای کشور، اقدامات انجام شده و مسیر پیش روی تجارت ایران با این دو کشور بررسی شد.
* اشتراکات فرهنگی در دیپلماسی اقتصادی فراموش شده است
در این نشست آقازاده رودسری رئیس کمیسیون اقتصادی اتاق بازرگانی ایران و پاکستان با اشاره به اشتراکات فرهنگی ایران با افغانستان و پاکستان گفت: ما اشتراکات فرهنگی را متاسفانه در دیپلماسی اقتصادی مان فراموش کرده‌ایم. دیپلماسی اقتصادی زیرساخت است زمانی که دیپلماسی فرهنگی داشته باشیم. اشتراکات فرهنگی باعث می‌شود که ورود ما به بازار پاکستان به مراتب راحتتر از دیگر کشورها باشد؛ ولی از این ظرفیت غافل شده ایم.
* واردات برنج و پنبه و صادرات دانش فنی؛ تجارت سودآور ایران با پاکستان
وی صادرات دانش فنی را یکی از مهمترین زمینه‌های همکاری ایران با پاکستان عنوان کرد و افزود: ایران باید در ازای صادرات دانش فنی به پاکستان از این کشور برج و پنبه و دیگر محصولات مورد نیاز خود را وارد کند و به این ترتیب یک تجارت سودآور متقابل با این کشور همسایه شکل دهد.
آقازاده رودسری ادامه داد: تا زمانی که زیرساخت تجارت در پاکستان ایجاد نشود، ما امکان حضور در آن جا نداریم. اگرچه اقداماتی دارد انجام می‌شود و چندین مرکز تجاری در پاکستان در حال راه اندازی است.
* بدون راهبرد تجاری حضور ایران در بازار افغانستان پایدار نخواهد بود
در این نشست محمدمهدی جوانمرد قصاب رایزن بازرگانی جمهوری اسلامی ایران در افغانستان گفت: ما از سال ۹۵ توانسته‌ایم اولین کشور صادرکننده به افغانستان باشیم. اما این قوی بودن برای همیشه نیست اگر استراتژی و راهبرد تجاری نداشته و قواعد بازی در یک کشور دیگر را ندانیم. به هر حال یک بازار رقابتی است و قرار نیست همیشه شرایط به نفع ما باشد.
وی ادامه داد: پاکستان دارد راه آهن خود را توسعه می دهد و به بنادر توسعه می‌یابد، در افغانستان همین طور، همسایگان ما در وضع فعلی نخواهند ماند. لذا باید قواعد این بازی را یاد بگیریم.
* لزوم قاعده گذاری صحیح برای رونق تجارت ایران با افغانستان
جوانمرد قصاب در پایان افزود: این که تجارت را به سمت سیاسی و دولتی سوق دهیم، نشدنی است. دولت باید تجارت را به سمتی سوق دهد و ریل‌گذاری‌های لازم را انجام دهد و بخش خصوصی به امر تجارت مبادرت کند. خیلی مواقع کسانی که سیاستگذاری می‌کنند یا با تجارت ناآشنا هستند یا تجارت یا اصلا منطقه را نمی‌شناسند. مثلا می‌گویند با افغانستان بازارچه تشکیل دهیم در حالی که افغانستان اصلا معتقد به بازارچه نیست.
* انسجام عمل و زیرساخت مناسب لازمه توسعه تجارت با همسایگان
در این نشست سید ابراهیم حسینی مشاور امور بازارچه‌های مرزی ریاست کل سازمان توسعه تجارت گفت: بحث برون مرزی سر جای خودش. ما درون مرزهای خودمان مشکلات پیش پا افتاده‌ای داریم که بسیاری از مشکلات ما در بیرون از مرزها ناشی از این مشکلات است. ما این همه مرز و ورودی و خروجی داریم اما انسجامی را در یکپارچه سازی آن‌ها نداریم و دستگاه‌های مختلف در امر تجارت با یکدیگر هماهنگ عمل نمی کنند.
وی ادامه داد: علاوه بر این ما در افغانستان و پاکستان با فقدان زیرساخت‌ها مواجهیم. ما بازارچه مشترک مرزی داریم اما تنها کاری که در آن انجام نمی‌گیرد کاری است که واقعا باید انجام شود. ما حداقل باید مدیریت واحدی بین دستگاه‌های خودمان داشته باشیم که حرف یک نفر را گوش کنند.
* تسهیل صادرات نیازمند بهبود زیرساخت‌های تجاری است
حسینی افزود: تسهیل صادرات نیازمند بهبود زیرساخت‌های تجاری با مدیریت واحد است. ما در حال حاضر برای رسیدن به اهداف خود باید تشریفات امور گمرکی را کاهش دهیم. مثلا حداقل برای برخی کالاهایی که ضرورت دارد باید بتوانیم حمل یکسره انجام دهیم. در پایانه‌های مرزی باید قوانین و مقررات اصلاح شود چون برخی مسائل تنها به دیپلماسی‌های خرد بین دو کشور ارتباط دارد و باید فکری برای آن کرد.
وی در پایان گفت: در مجموع دو مساله اصلی عدم کیفیت زیرساخت‌ها و عدم تسهیل مسائل لجستیکی مانع استفاده ما از ظرفیت منطقه می‌شود که باید برای آن‌ها چاره‌ای اندیشید.
* ظرفیت ۱۶ میلیارد دلاری صادرات ایران به پاکستان
سیدرضا سیدآقازاده مدیرکل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت با بیان این که ظرفیت اقتصادی پاکستان خیلی بیشتر است، گفت: بر اساس مطالعاتی که از سوی سازمان توسعه تجارت صورت گرفته، ظرفیت تبادلات تجاری با پاکستان خیلی بیشتر از میزان فعلی است. پاکستان واردات ۶۰ میلیارد دلاری دارد و ایران ظرفیت صادرات ۱۶ میلیارد دلاری به این کشور دارد.
* مذاکره با افغانستان و پاکستان برای انعقاد توافق تجاری
وی ادامه داد: ما برای تجارت متقابل ۵ قلم را در چند سال پیش به افغانستان امتیاز یک طرفه دادیم و الآن هم مجوز موافقت نامه تجارت ترجیحی را در مهرماه از دولت اخذ کردیم. یک دور مذاکره مقدماتی را هم در دی ماه انجام دادیم با هیئت افغانی و الآن منتظر این هستیم که متن پیشنهادی که ما دادیم آن ها نظرشان را بگویند تا بتوانیم وارد مذاکره شویم.
سید آقازاده افزود: مابا پاکستان هم از سال ۸۵ موافقت نامه بازرگانی داریم، تجارت ترجیحی داریم. از سال ۹۶ موافقت نامه تجارت آزاد را هم شروع کردیم حتی متون و الحاقاتش هم نهایی شده‌است. یعنی دو طرف توافق کرده اند و فقط بحث تبادل کالایی است که آن را هم ما پیش قدم شدیم و فهرست کالایی مان را اعلام کرده‌ایم و منتظریم که طرف پاکستانی هم فهرست را بفرستند تا مذاکرات را شروع کنیم. اگر این اتفاق بیفتد حدود ۸۰ درصد کالاهایی که در کتاب تعرفه وجود دارد شامل خواهد شد و دو طرف می توانند از تسهیلات یکدیگر استفاده کنند.
* عقب ماندگی بخش تجارت و اقتصاد ایران در ورود به افغانستان و پاکستان
در این نشست ابوالفضل ظهره وند سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در افغانستان گفت: منطقه، فرصت تمدنی ماست. باید از این فرصت استفاده کنیم. هزینه فرصت حضور ما در جای جای منطقه خیلی بیشتر از آمریکا است. ما مساله امنیت ملی را دنبال کرده‌ایم اما پیوست تجاری آن را نداشته‌ایم بنابراین زحمات شهدای مدافع حرم نیز می‌توانست نتیجه‌ای به صورت GDP داشته باشد که متاسفانه نداشته‌است.
وی افزود: وقتی شهید سلیمانی رفته و راه را باز کرده است، باید تاجر ما کالاهای ما را ببرد آن جا. او وظیفه خود را انجام داده‌است اما ما در حوزه تجارت کاری نکرده‌ایم.
* وابستگی متقابل تجاری ایران فقط با کشورهای همسایه سودآور است
وی ادامه داد: ما باید به جای وابستگی یک طرفه و ارباب و نوکری با آمریکا وابستگی متقابل تجاری به همسایگان پیرامون خود داشته‌باشیم. وابستگی ما با کشورهای منطقه باید دوطرفه باشد. غیر از این معنا ندارد. هرچقدر سفره ما بزرگ شود سفره آن‌ها هم بزرگ می‌شود و برعکس.
ظهره وند تصریح کرد: ما با کشورهای همسایه هویت مشترک داریم. حوزه تمدنی ماست. برای همین است که آمریکا اینقدر دست و پا می زند. اما ما از این فرصت‌ها استفاده نمی‌کنیم.
* لزوم تعیین اولویت‌ها و توجه به پیوست فرهنگی در تجارت خارجی
سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در افغانستان ادامه داد: ما باید اولویت‌هایمان را تعیین کنیم. می‌گوییم تجارت منطقه‌ای با همسایگان اما سر از اروپا در می‌آوریم.
وی با اشاره به لزوم توجه به فرهنگ و پیوست فرهنگی در تعیین استراتژی اقتصادی و تجاری گفت: منشور دیپلماسی ایران و منشور فرهنگی ایران باید در کنار هم قرار گیرد تا بتوان اراده استراتژیک ایران در نحوه بودن در منطقه و نحوه بازی در فضای منطقه و روابط متقابل ایران با همسایگان را تعیین نمود.
* افغانستان، حلقه اتصال ایران به آسیای میانه
وی با انتقاد از کسانی که معتقدند سطح روابط تجاری ایران با افغانستان ایده آل است، ادامه داد: ۳ یا ۴ میلیارد دلار، برای تجارت ایران با افغانستان پول خرد است. افغانستان ظرفیت کار برای آسیای میانه است. از طریق افغانستان می‌توان به جاهای مختلف وصل شد.
وی در پایان گفت: کار، جهانی است. ما باید استانداردهای خود را تعریف و ارائه کنیم و طرف مقابل طبق استانداردهای ما عمل کند. با این به هم ریختگی که ما داریم نمی‌توان تجارت کرد. حتی در بسیاری از موارد مرز در طرف مقابل بسیار وضعیت بهتری دارد.
