دستورالعمل اجرایی بازار متشکل معاملات ارزی که در 15 بهمن 1397 به تصویب شورای پول و اعتبار رسید و اصلاحات آن در 21 بهمن ماه 98 در هیات عامل بانک مرکزی تصویب شد و اصلاحاتی در 4 تیر، 29 مرداد و 23 مهر ماه در متن آن انجام شده، دارای 23 ماده و 14 تبصره است.
متن کامل این دستورالعمل به شرح زیر است:
فصل اول: تعاریف و اصطلاحات
ماده 1 -اصطلاحات و واژه‌هایی که در دستورالعمل اجرایی بازار متشکل معاملات ارزی مصوب 11/11/1930 و اصلاحات آن مصوب 01/11 /1931 هیئت عامل بانک مرکزی تعریف شده‌اند، در این دستورالعمل نیز به همان معانی به‌کار رفته‌اند.
سایر اصطلاحات دارای معانی زیر می‌باشند:
1)ایستگاه معاملاتی: سامانه ای الکترونیکی است که پس از اخذ مجوز و نصب نرم‌افزارهای الزم، در اختیار کارگزاری عضو قرار داده میشود. این سیستم مستقیماً به سامانه معاملات متصل است و کارگزار از طریق آن به انجام معامله مبادرت می‌ورزد.
2)تیک قیمتی: حداقل دامنه تغییر قیمتی سفارش و یا به عبارتی عددی است که قیمت سفارشهای ثبت شده در سامانه معاملاتی باید مضربی از آن باشد.
3)حجم مبنا: تعداد ارزی است که برای تأثیر در قیمت پایانی هر روز باید در نماد معاملاتی مربوط مورد دادوستد قرار گیرد.
4)حداقل حجم سفارش: حداقل تعداد ارزی است که طی یک سفارش می‌بایست وارد سامانه معاملاتی گردد.
5)دامنه نوسان: دامنه نوسان روزانه قیمت نماد معاملاتی قابل معامله در بازار متشکل ارز ایران است که نسبت به قیمت پایانی تعیین میشود و ورود سفارشها در هر روز صرفاً در این دامنه قیمت مجاز است.
6)قیمت پایانی: قیمت هر نماد معاملاتی است که در پایان هر جلسه رسمی معاملاتی بر اساس نرخ میانگین موزون معاملات و حجم مبنا محاسبه و مبنای اعمال دامنه نوسان روزانه قیمت قرار میگیرد
7)قیمت نظری گشایش: قیمتی است که در مرحله گشایش، بر اساس سفارش های ثبت شده با استفاده از سازوکار حراج توسط سامانه معاملاتی محاسبه و معاملات مرحله گشایش با آن قیمت انجام میشود.
8)کیف پول: منظور حساب ویژه‌ای است که برای هر کارگزار در دفاتر مالی "مدیریت بازار" تعریف میشود.
9 )محدودیت حجمی: حداکثر میزان ارزی است که طی یک سفارش قابلیت ورود در سامانه معاملات را دارد.
10)مشتری: شخصی است که متقاضی خرید یا فروش ارز است.
11)معامله‌گر: شخصی است که پس از اخذ مجوز معامله‌گری از مدیریت بازار میتواند به نمایندگی از کارگزار به سامانه معاملاتی دسترسی داشته باشد و اقدام به انجام معامله به نام و حساب کارگزار نماید.
12)واحد پایه سفارش: عددی است که مبلغ سفارش باید مضربی از آن باشد.
13)وضعیت باز ارزی: حاصل جمع جبری خالص معاملات محقق شده (اعم از خرید و فروش) با سفارشهای خرید یک کارگزار در یک نماد معاملاتی در هر لحظه است.
فصل دوم: ضوابط کلی حاکم بر معاملات
ماده 2 -کلیه معاملات در بازار متشکل ارز ایران باید با رعایت ضوابط این دستورالعمل، به‌صورت الکترونیکی و از طریق سامانه معاملات انجام شود.
ماده 3-کلیه معاملات بر مبنای اعلام سفارش از طرف کارگزار در جلسه رسمی معاملاتی صورت می‌پذیرد.
تبصره 1 -دریافت سفارش خرید و فروش، تطبیق سفارشها، انجام معاملات و تسویه آنها، صرفاً از طریق سامانه معاملات صورت می‌پذیرد.
تبصره 2 -هر کارگزار میتواند از طریق ایستگاه معاملاتی، سفارش خرید و فروش خود را به همراه قیمت و حجم موردنظر وارد سامانه معاملاتی نماید.
ماده 4 -روزهای معاملاتی بازار متشکل ارز ایران، روزهای کاری شنبه لغایت پنجشنبه می‌باشد. جلسات معاملاتی روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 9:00 آغاز و در ساعت 15:30 خاتمه می‌یابد. همچنین جلسه معاملاتی روز پنجشنبه از ساعت 9:00 آغاز و در ساعت 12:30 خاتمه می‌یابد.
تبصره 1 -تغییر ساعت و روزهای انجام معامله و جلسات معاملاتی با تصویب مدیریت بازار امکان‌پذیر خواهد بود. این تغییر باید حداقل سه روز کاری قبل از اعمال، توسط مدیریت بازار به اطلاع عموم برسد.
تبصره 2 -مدیریت بازار میتواند ساعات شروع و خاتمه و طول جلسات معاملاتی را در صورت بروز اشکالات فنی در سامانه معاملاتی تغییر دهد. این تغییر باید بلافاصله و به نحو مقتضی به اطلاع عموم برسد.
فصل سوم- شرایط حاکم بر معاملات
ماده 5 -دامنه نوسان هر نماد معاملاتی، به میزان سه درصد نسبت به قیمت پایانی است.
تبصره- مدیریت بازار میتواند در صورت بروز شرایط خاص، دامنه نوسان را تغییر دهد. در این صورت، مراتب می‌بایست به نحو مقتضی به اطلاع عموم برسد.
ماده 6 -حجم مبنا برای تمامی نمادهای معاملاتی، دو میلیون(2،000،000) واحد است.
تبصره 1 -در صورتی که حجم معاملات طی یک روز به حجم مبنا نرسد، قیمت پایانی بر مبنای فرمول اعلامی مدیریت بازار اعلام خواهد شد.
تبصره 2 -مدیریت بازار میتواند نسبت به تغییر حجم مبنا اقدام نماید. در این صورت، مراتب می‌بایست پیش از اعمال به اطلاع عموم برسد.
ماده 7 -کارگزار خریدار ملزم است ارز خریداری شده از بازار متشکل ارز ایران را ظرف مدت حداکثر سه (3)روز کاری از تاریخ خرید، صرفاً در قالب مصارف خاص تعیین شده در مقررات و بخشنامه‌های بانک مرکزی بفروشد یا در بازار متشکل ارز ایران عرضه نماید؛ به نحوی که وضعیت باز ارزی کارگزار در روز جاری نباید بیشتر از مجموع خریدهای کارگزار از بازار متشکل ارز ایران طی 9 روز کاری گذشته باشد.
تبصره- کارگزار میتواند ارز خریداری شده از بازار متشکل ارز ایران را حداکثر یک (1)درصد بالاتر از قیمت پایانی که پس از آغاز مرحله معاملات پیوسته در بازه‌های 11 دقیقه‌ای در سامانه معاملات منتشر میشود، در بازار خرده فروشی عرضه نماید.
ماده 8 -حداقل حجم سفارش خرید هر نماد معاملاتی، دوهزار (2000) واحد بوده و محدودیت حجمی سفارش خرید به تشخیص مدیریت بازار برای هر نماد معاملاتی با رعایت سقف سیصدهزار (300،000) واحد تعیین می‌گردد. حداقل حجم سفارش فروش هر نماد معاملاتی، دوهزار (2000) واحد و بدون محدودیت حجمی می‌باشد.
ماده 9 -وضعیت باز ارزی کارگزار در هر لحظه نمیتواند مجموعاً بیش از معادل پانصد هزار (500،000) یورو از ارزهای مختلف باشد.
تبصره 1 -در محاسبه لحظه‌ای وضعیت باز ارزی کارگزار، تفاضل خرید و فروش‌های کارگزار صرفاً در بازار متشکل ارز ایران در روز جاری، با وضعیت باز ارزی روز قبل کارگزار جمع می‌گردد.(عملکرد روز جاری کارگزار در سامانه سنا، در محاسبه وضعیت باز ارزی لحظه ای کارگزار لحاظ نمی‌گردد.)
تبصره 2 -وضعیت باز ارزی کارگزار در هر روز به روش زیر محاسبه میشود: مجموع فروش‌های کارگزار در بازار متشکل ارز ایران (در روز مورد نظر) و فروش‌های ثبت شده کارگزار از منبع خرید از بازار متشکل ارز ایران در سامانه سنا (در روز مورد نظر) از مجموع خریدهای کارگزار در بازار متشکل ارز ایران (در روز مورد نظر) کسر می‌گردد. نتیجه این محاسبه، با وضعیت باز ارزی روز قبل کارگزار از این محل که با همین روش محاسبه شده است، جمع می‌گردد. چنانچه وضعیت باز ارزی محاسبه شده منفی شود، وضعیت باز ارزی کارگزار در روز مورد محاسبه صفر در نظر گرفته میشود.
ماده 10 -تیک قیمتی هر نماد معاملاتی، 10 ریال و واحد پایه سفارش هر نماد معاملاتی، 100 واحد ارزی است.
ماده 11 -سفارش خرید/فروش فقط تا پایان جلسه معاملاتی اعتبار داشته و به‌صورت خودکار در پایان جلسه، از سامانه معاملات حذف می‌شوند.
ماده 12 -مدیریت بازار میتواند درصورتیکه شرایط بازار متشکل ارز ایران ایجاب نماید، نسبت به توقف یک یا چند نماد معاملاتی اقدام نماید. در این صورت، مراتب بلافاصله باید به عموم اطلاع داده شود.
فصل چهارم: مراحل انجام معاملات
ماده 13 -مراحل انجام معاملات در بازار متشکل ارز ایران به شرح زیر است:
1)مرحله پیش‌گشایش: این مرحله از ساعت 9:00 شروع و در ساعت 10:00 خاتمه می‌یابد. در این مرحله، امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش کارگزاران وجود دارد؛ لیکن معامله‌ای صورت نمی‌پذیرد.
2)مرحله گشایش: رأس ساعت 10:00 ،با اجرای سفارشهای موجود در سامانه معاملات و بر اساس سازوکار حراج انجام میشود.
3)مرحله حراج پیوسته: مرحله‌ای است که پس از انجام مرحله گشایش در ساعت 10:00 آغاز و در ساعت 15:30 (روزهای پنجشنبه، ساعت 94:10 ) خاتمه می‌یابد و طی آن معاملات بر اساس سازوکار حراج پیوسته انجام میشود. تبصره- در مرحله پیش‌گشایش، سفارشهای موجود در سامانه معاملاتی برای کارگزاران قابل مشاهده نخواهد بود.
فصل پنجم: تسویه وجوه
ماده 14 -کارگزار باید با رعایت ضوابط اعلامی مدیریت بازار، تدبیری اتخاذ نماید که وجوه ارزی و یا ریالی موردنیاز برای سفارشی که قصد ارسال آن طی جلسه معاملاتی جاری را دارد، قبل از ارسال سفارش در کیف پول کارگزار نزد بازار متشکل ارز ایران موجود باشد.
ماده 15 -مدیریت بازار پس از دریافت سفارش، از طریق سامانه معاملاتی وجوه ارزی/ریالی مربوط به معامله را به میزان مجموع مبلغ سفارش و حسب مورد هزینههای مربوط، در کیف پول کارگزار نزد بازار متشکل ارز ایران مسدود می‌نماید.
ماده 16 -در صورتی که برخی از سفارشها منجر به انعقاد معامله نشود یا معامله انجام شده تأیید نگردد، سامانه معاملاتی حداکثر تا پیش از ساعت 9:00 روز کاری بعد، نسبت به رفع مسدودی وجوه مذکور و یا عودت آن به حساب کارگزار حسب مورد اقدام می‌نماید.
ماده 17 -تسویه وجوه ارزی/ریالی مربوط به معاملات، در همان روز و حداکثر تا پیش از ساعت 9:00 روز بعد صورت می‌پذیرد.
ماده 18 -مدیریت بازار هیچ مسئولیتی در قبال هرگونه خسارت مستقیم، غیرمستقیم و یا تصادفی که خارج از کنترل مدیریت بازار باشد، عدم موفقیت در هر یک از فرآیند سفارش‌گیری، انجام معامله و تسویه وجوه ارزی/ریالی، اختلالات ناشی از سرویس‌های نرم‌افزاری و یا سخت‌افزاری مرتبط با شبکه بانکی و یا زیرساخت‌های ارتباطاتی و سایر موارد مربوط ندارد.
فصل ششم: حدود مسئولیت، شرایط فعالیت و تعهدات کارگزاران
ماده 19 -انجام معامله در بازار متشکل ارز ایران به معنای اعلام آگاهی کارگزار خریدار/فروشنده از مقررات، شرایط و خطرات حاکم بر بازار یاد شده و سلب و اسقاط حق طرح هرگونه دعوی به طرفیت مدیریت بازار است.
ماده 20 -دسترسی به سامانه معاملات جهت ارسال سفارش خرید و فروش صرفاً در اختیار کارگزاران بوده و هر کارگزار، مسئولیت کامل تمامی اقدامات صورت گرفته از طریق دسترسی مذکور را بر عهده دارد.
ماده 21 - مواردی که در این دستورالعمل پیش‌بینی نشده است تابع قوانین و مقررات جاری کشور از جمله قانون پولی و بانکی کشور، قانون تجارت و لایحه اصلاحی آن، قانون تنظیم بازار غیرمتشکل پولی و آیین‌نامه‌های آن، قانون مبارزه با پولشویی، آیین‌نامه اجرایی و دستورالعمل‌های مرتبط با آن، سایر قوانین و مقررات ذیربط و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوطه و همچنین مصوبات شورای پول و اعتبار و دستورات و بخشنامه‌های بانک مرکزی می‌باشد.
فصل هفتم: کارمزدها
ماده 22 -کارمزدهای مربوط به معاملات بازار متشکل ارز ایران، به شرح ذیل می‌باشد:
1)کارمزد انعقاد معاملات، معادل یک در هزار مبلغ ریالی معامله است.
2)کارمزد تسویه معاملات، معادل یک در هزار مبلغ ریالی معامله است.
تبصره 1 -کارمزدهای مذکور از هر یک از طرفین معامله (خریدار و فروشنده) به‌صورت جداگانه اخذ میشود.
تبصره 2 -مدیریت بازار میتواند به کارگزاران دارای حجم معاملات بالا مطابق ضوابط مصوب خود، تخفیف در کارمزد اعطا نماید.
تبصره 3 -مدیریت بازار باید در ابتدای هر سال نسبت به تعدیل و اعلام مبلغ کارمزد یادشده اقدام نماید.
ماده 23 -کارمزد دسترسی به داده‌های بازار با حفظ محرمانگی برای اشخاص غیرکارگزار، به ازای هر سلول داده مبلغ یکصد (100) ریال می‌باشد.
