رودخانه زاینده‌رود که رگ حیات‌بخش اصفهان به شمار می‌رود و در سال‌های اخیر به دنبال کاهش بارندگی بارها طعم خشکسالی را چشیده، این روزها پر آب شده و حال و هوای شهر و مناطق اطراف را عوض کرده است.
خشکسالی‌های ۱۰ سال اخیر و کاهش نزولات آسمانی، جریان دائمی آب در زاینده‌رود را با چالش مواجه کرد؛ امری که کشاورزی در این خطه را هم با تنش جدی روبه رو ساخت و این شرایط در نهایت از سال ۸۷ موجب قطعی جریان آب در بستر رودخانه شد.
سد زاینده‌رود دارای گنجایشی افزون بر یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب در سال‌های پر بارش است، اما کاهش بارش‌ها در سال‌های گذشته موجب شد که زاینده‌رود از یک جریان آبی دائمی به رودخانه فصلی بدل شود.
با این وجود طی روزهای اخیر با بارش‌های بهاری میزان آب در رودخانه زاینده‌رود افزایش یافته و حجم آب سد به ۲۸۹ میلیون مترمکعب رسیده، اما نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
احداث تعداد زیادی سد در سرشاخه‌ها، مسیر کارون و دز علت کم‌آبی در خوزستان است که هدف اصلی آنها تولید برق است
این میزان ورودی به سد تا حدی نگرانی‌ها را برای تأمین آب کشاورزان شرق اصفهان کاهش داده، اما این موضوع به معنای خروج از شرایط بحرانی کمبود آب و خشکسالی‌های متوالی در استان اصفهان نیست.
ورودی ۲۴ ساعته آب به سد دز به اندازه ورودی یک سال زاینده‌رود!
رئیس انجمن خبرگان کشاورزی اصفهان ، با تاکید بر اینکه بارندگی‌های اخیر اثبات کرد سر و صداهای کمبود آب استان خوزستان به دلیل کم‌آبی نیست، گفت: طی روزهای اخیر هشت هزار مترمکعب آب در ثانیه ورودی سد دز بوده است.
اسفندیار امینی ادامه داد: این حجم آب در ۲۴ ساعت ۶۹۲ میلیون مترمکعب برآورد می‌شود که طی دو روز با چنین حجمی فقط یک میلیارد و ۳۸۴ میلیون مترمکعب آب وارد سد دز شده، یعنی معادل کل حجم آورد آبی که سال گذشته با یک‌هزار و ۶۱۰ میلی‌متر بارندگی وارد سد زاینده‌رود شد.
«اصفهان» علت کم‌آبی در خوزستان نیست
وی با بیان اینکه شهروندان خوزستان باید بدانند با بارش‌های مناسب، دلیل کم‌آبی برخی نقاط استان آنها، استان اصفهان و دیگر استان‌ها نیست، اظهار کرد: احداث تعداد زیادی سد در سرشاخه‌ها، مسیر کارون و دز علت کم‌آبی در خوزستان است که هدف اصلی آنها تولید برق است.
رئیس انجمن خبرگان کشاورزی اصفهان اضافه کرد: هنگامی که اکثر اوقات در طول سال آب را در استان خوزستان برای تولید برق رها می‌کنند که نیاز بخش کشاورزی نیست.
وی تاکید کرد: امیدواریم که مسئولان و تمام آحاد جامعه بدانند که حجم تونل بهشت‌آباد در مقایسه با معدل آبی که نه در سال‌های ترسالی بلکه در سال‌های معمولی وارد خوزستان می‌شود عدد بزرگی نیست، اما با انتقال بین حوزه‌ای موافق نیستیم.
امینی در ادامه افزود: در شرایط حاد که جامعه‌ای مثل استان اصفهان با یک و نیم میلیون جمعیت مهاجر مواجه است و از طرفی بخش از آب حوزه‌ای زاینده‌رود هم خارج می‌شود باید جراحی اساسی برای کم‌آبی استان اجرایی شود.
براساس مصوبات چنانچه تونل بهشت‌آباد و تونل سوم هم راه‌اندازی شود ۶۰۰ میلیون مترمکعب کمبود آب وجود دارد
وی با اشاره به خروج بخش زیادی از آب حوضه زاینده‌رود به خارج از استان اصفهان، بیان داشت: اکنون ۲۰۷ میلیون مترمکعب آب برای چهارمحال و بختیاری، ۹۸ میلیون مترمکعب برای استان یزد و مناطق دیگر فرستاده می‌شود.
یک و نیم میلیون مهاجر اصفهان در حاشیه زاینده‌رود ساکن شده‌اند
رئیس انجمن خبرگان کشاورزی اصفهان ادامه داد: البته لوله‌ای که برای یزد کشیده‌اند ۹۸ میلیون مترمکعب قابلیت انتقال دارد که تاکنون ۶۵ میلیون مترمکعب بیشتر انتقال نیافته است.
وی با بیان اینکه یک و نیم میلیون نفر مهاجر استان اصفهان بیشتر در حاشیه زاینده‌رود ساکن شده‌اند، تصریح کرد: اکثر این مهاجران از استان‌های خوزستان و چهارمحال بختیاری هستند که تمام نیازهای شرب، بهداشت، اشتغال، فضای سبز و محیط زیست را آورده‌اند، اما سهم آب خود را از نیاورده‌اند و باید برای آنها فکری کرد.
امینی پیرامون اینکه استان اصفهان با کمبود شدید آبی مواجه است، افزود: به رغم ساماندهی رودخانه، افزایش بهره‌وری، تحویل درصد کمتر آب به کشاورزان و کاهش حجم مصرف آب شرب با تعداد مشترکان بیشتر، بازهم باید اقدامات اساسی اجرایی شود.
با اجرای تونل‌های سوم و بهشت‌آباد بازهم کمبود آب داریم
وی به برگزاری سیزدهمین جلسه شورای عالی آب استان اصفهان اشاره کرد و گفت: براساس مصوبات جلسه چنانچه تونل بهشت‌آباد و تونل سوم هم راه‌اندازی شود ۶۰۰ میلیون مترمکعب کمبود آب وجود دارد.
رئیس انجمن خبرگان کشاورزی اصفهان تاکید کرد: اکنون حق‌آبه کشاورزان را گرفته‌اند و آنها به کمتر از این کوتاه نمی‌آیند و سوی دیگر صنعت و شهر را هم نمی‌توان تعطیل کرد برای عدم مواجه با تنش‌آبی باید فکرهای اساسی کرد، زیرا به مرور زمان تبعاتی دارد.
وی تاکید کرد: چنانچه بحث‌های مدیریتی آب حل شود و از مقوله سیاسی‌کاری هم بیرون بیاید با نگاهی کارشناسی و عملی می‌توان تدابیر منطقی را اجرایی کرد.
اعتقادی به انتقال آب از خوزستان به اصفهان نداریم
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در پاسخ به اینکه بارندگی‌های اخیر در استان خوزستان و سر ریز شدن سد دز چه تاثیری بر ادامه اجرای تونل بهشت‌آباد می‌تواند داشته باشد، گفت: بارش‌های خوزستان و حوضه سد دز هیچ ارتباطی با سد زاینده‌رود ندارد و به انتقال آب از دز معتقد نیستم.
علی بصیری در این زمینه ، با اشاره به اینکه کمبود آب در بخش کشاورزی نوسانات بسیاری در رودخانه زاینده‌رود ایجاد می‌کند، اظهار کرد: براساس آمار طی یکسال نرمال بارندگی باید ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد سد زاینده‌رود شود.
وی انتقال آب و جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز را دو راهکار اساسی برای جبران کم‌آبی در استان اصفهان دانست و افزود: با پمپاژ‌های غیرمجاز بیش از ظرفیت از رودخانه برداشت شده حتی در زمان‌های کم‌آبی که این برداشت‌ها باید در استان‌های اصفهان و چهارمحال ممنوع شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در پاسخ به اینکه برای انتقال آب به استان تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته، بیان داشت: با احداث تونل سوم آب با پمپ وارد می‌شود که برای بازگشت آب به تونل باید سد می‌ساختند که به دلیل عدم تامین اعتبارات این سد ساخته نشد و اکنون مقدار کمی آب می‌آید.
به گفته وی ساخت سد برای تونل سوم کوهرنگ بلاتکلیف مانده و زمان احداث آن مشخص نیست.
بصیری یادآور شد: در طرح بهشت‌آباد هم تونل تبدیل شد به لوله، که در ظاهر برای استان اصفهان است، اما آب از طریق این لوله به استان‌های یزد و کرمان منتقل می‌شود.
به رغم کم‌آبی در استان اصفهان و کاهش حجم سد زاینده‌رود طی سال‌های گذشته، فکر می‌کنم برای تامین آب شرب امسال مشکلی نداریم
وی ادامه داد: مقرر شده بود که ابتدا از طریق لوله بهشت‌آباد ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب برای اصفهان تامین شود که از ۵۸۲ میلیون هم اکنون به ۱۵۲ میلیون مترمکعب رسیده که اجرای طرح تونل هفت تا هشت سال طول می‌کشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در پاسخ به اینکه چه اقدامات اساسی برای مقابله با تنش آبی استان اصفهان، باید اجرایی شود، گفت: میزان برداشت‌های غیرمجاز در بالادست و چاه‌های حریمی باید نصف شود، زیرا آب‌های برداشتی به رودخانه بازنمی‌گردد و بیش از ظرفیت زاینده‌رود است.
آب شرب و کشاورزی کم شده اما انتقال آب به یزد هنوز ادامه دارد
وی پیرامون اینکه این اقدامات بارها از سوی مسوولان برای کم‌آبی استان در رسانه‌ها گفته شده و آیا راهکار کارشناسانه و علمی اجرایی خواهد شد، اظهار کرد: اکنون آب برای کشاورزی درصدی کاهش یافته و مقرر شده ۱۰ درصد هم از آب شرب کاهش دهند، اما انتقال آب به استان یزد همچنان باقی است و عملا اقدام خاصی انجام نداده‌اند.
بصیری با بیان اینکه یکبار برداشت در بالاست مساوی با دو بار مصرف آب در پایین دست است، افزود: طبق برگزاری جلساتی طی سال‌های گذشته مقرر شده بود که پمپ‌ها و چاه‌های بالاست را مجهز به کنتورهای هوشمند کنند که تاکنون این طرح کامل اجرایی نشده است.
وی تاکید کرد: به رغم کم‌آبی در استان اصفهان و کاهش حجم سد زاینده‌رود طی سال‌های گذشته، فکر می‌کنم برای تامین آب شرب امسال مشکلی نداریم.
پرونده مصوبه ۹ ماده‌ای زاینده رود در بالادست زاینده رود خاک می‌خورد
هرچند که صحبت های کارشناسان آب در استان اصفهان از فراهم شدن شرایط برای تامین آب در بخش شرب حکایت دارد اما استاندار اصفهان چند روز پیش از اجرای طرح‌های اضطراری در بخش‌های مختلف اعم از شرب، کشاورزی و صنعت، برای کاهش مصرف به دلیل عدم توانایی تامین آب خبر داده بود.
رسول زرگرپور همچنین در خصوص جریان آب در زاینده رود نیز گفت: با جریان موقت آب در رودخانه مردم باور نمی‌کنند که با کم‌آبی مواجه شده‌ایم و شرکت آب منطقه‌ای باید اطلاع‌رسانی کافی را در این زمینه داشته باشد.
استاندار اصفهان به گزارش پیش‌بینی بارش‌ها در سال زراعی جاری اشاره کرد و اظهار داشت: کاهش بارش در استان نسبت به سال گذشته حدود ۹ درصد و نسبت به وضعیت نرمال ۲۵ درصد است.
اجرای کامل مصوبات ۹ ماده ای حوضه آبریز زاینده رود را در شرایط کنونی یکی از بهترین راه‌کارها برای کاهش تنش آبی در استان اصفهان می‌توان دانست اما این مصوبات همان‌گونه که ناظر به رعایت الگوی کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف در استان اصفهان است، استان‌های بالادست مانند چهارمحال و بختیاری را نیز ملزم به رعایت مفادی کرده که به گفته مسئولان استانی تاکنون هیچ‌یک از آنها اجرایی نشده است.
حاکم بودن نگاه سیاسی و ارزش‌گذاری مسائل قومیتی به جای مصلحت عمومی در برخی استان‌ها سبب شده تا زاینده رود همچنان قربانی بخشی‌نگری شود و وساطت معاون اول رئیس جمهور به عنوان رئیس شورای عالی آب کشور در مسئله زاینده رود نیز کارگر نیفتد.
