شروع اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی از دوران کودکی است. این اختلال یک اختلال رفتاری گسیخته است که در اوایل کودکی خود را نشان می دهد.
آزمون های تشخیص (ADHD)
اخبار اجتماعی - در کنار مصاحبه آزمون های مختلفی برای تشخیص اختلال نقص توجه- بیش فعالی وجود دارد. برای تشخیص ممکن است برخی از اقدامات زیر انجام شود:
-اجرای آزمون پزشکی به منظور رد کردن دیگر دلایل احتمالی این علایم.
-جمع آوری اطلاعاتی از قبیل مسایل پزشکی جاری، تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی و فرم‌های ثبت شده در مدرسه.
- اجرای مصاحبه‌ها یا پرسشنامه ها برای اعضای خانواده، معلمان کودک شما یا دیگر افرادی که کودک شما را به خوبی می شناسند، از قبیل پرستار یا مربی کودک.
- استفاده از ملاک‌های اختلال نقص توجه- بیش فعالی در راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا چاپ شده است.
- اجرای مقیاس‌های درجه بندی اختلال نقص توجه- بیش فعالی به منظور کمک برای جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات درباره کودکان(دادسون،2019).
مهمترین آزمون های تشخیص اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی (ADHD)
- نقشه مغزی QEEG
- آزمون ارزیابی توجه و تمرکز کوتاه مدت COG
- بسته ارزیابی اختلال بیش فعالی- نارسایی توجه/ بیش فعالی CANTAB
- آزمون ارزیابی توجه IVA (دادسون،2019).
مقایسه تصاویری از اسکن مغزی افراد دارای اختلال بیش فعالی و افراد عادی
مدل دکتر امن Amen
کلینیک امن، یک کلینیک بین رشته‌ای برای تشخیص و ارزیابی و درمان براساس شناخت بیماری‌ها بر پایه ی اسکن مغزی دارد. این مرکز بیش از 20 سال است که با استفاده از (SPECT) به اندازه‌گیری و اسکن پترن‌های عملکردی مغز و نیز جریان خون در مغز پرداخته است.اختلال بیش فعالی بر اساس مدل دکتر امن به هفت نوع تقسیم بندی شده‌است (گانس،2017).
مدل کلاسیک
آسان‌ترین نوع از ADD ) (است. نشانگان اولیه شامل: کم‌توجهی، عصبانیت (ناسازگاری) ، پر تحرکی، بی‌نظمی و تکانشی بودن می‌باشد. اسکن مغز در وضعیت استراحت عملکرد مغز را نرمال نشان می‌دهد. در حالی که فعالیت مغز خصوصاً کورتکس پری فرونتال (پیش پیشانی) هنگام انجام تکالیف تمرکزی کاهش نشان می‌دهد. افرادی که مبتلا به نوع کلاسیک (ADD) می‌باشند، جریان خون در لب پیش فرونتال مغز، مخچه و بازال گانگلیا کاهش نشان می‌دهد. همچنین تولید انتقال دهنده ی دوپامین در پایانه‌های عصبی کاهش نشان می‌دهد.
بی توجه
این نوع مانند کلاسیک در (DSM) جزء اختلالات جزیی مغز دسته‌بندی شده است. (ADD) کم توجهی، مرتبط با فعالیت کم لب پری فرونتال و کاهش سطح دوپامین همراه است. علایم شامل: کاهش فراخنای توجه، ناسازگاری (عصبانیت)، بی‌نظمی و به تعویق انداختن کارها. افراد این گروه بیش فعال و تکانشی نیستند. آنها می‌توانند درونگرا و خیال پرداز باشند. تعداد دختران در این نوع تا حد زیادی مشابه پسران هستند و یا حتی بعضی وقت ها بیش از پسران می‌باشند.
بیش از حد متمرکز
بیماران با این نوع ADD) ) همه علایم اصلی (ADD) را دارند. به علت مشکل زیادی در شیفت توجه آنها تفکرات و رفتارهای منفی گرایانه هم دارند. آنها دارای نقص در ترشح سرتونین و دوپامین در مغز می‌باشند. در اسکن مغزی فعالیت زیادی در شکنج قدامی سینگولیت دیده می‌شود که باعث شیفت بیشتر در فعالیت‌های مغزی می‌شود. این فعالیت بیشتر مغزی باعث پرش فکری و یا عدم تمرکز در انجام یک تکلیف (پرش از یک تکلیف به سمت تکلیف دیگر) می‌شود و این اتفاق باعث دردسر می‌شود(گانس،2017).
لوب گیجگاهی
این نوع از (ADD) نشانه‌های (ADD) اصلی را دارد. به انضمام اشکالاتی در لب تمپورال- اشکالاتی در حافظه، یادگیری و خُلق ثابت و پردازش بینایی از اشیاء . افراد دارای این نوع (ADD) دارای اشکالاتی در یادگیری، حافظه دارند. مشکلات رفتاری از قبیل زود عصبانی شدن، (تجاوز) و به صورت خفیف پارانویا هستند. در اسکن مغزی این افراد اختلالاتی در لب‌های تمپورال دیده می‌شود و فعالیت کورتکس پری فرونتال کاهش یافته‌است(گانس،2017).
لیمبیک
این نوع از (ADD) ترکیبی از افسردگی خفیف و غمگین است. نشانه‌ها انرژی پایین، احساس ضعف، احساس گناه بیش از حد و عزت نفس پایین هستند.این نوع شامل علائم کلاسیک "سندرم نیمه خالی شیشه ای""glass-half-empty syndrome" می باشند. علت ایجاد این حالات افزایش زیاد کارکرد لیمبیک می‌باشد. (لیمبیک مرکز کنترل هیجانات) و فعالیت لب پری فرونتال کاهش پیدا می‌کند. چه در حالت استراحت و چه در حالت انجام تکلیف، فعالیت خود را در قشر جلوی مغز کاهش داده اند(گانس،2017).
حلقه آتش Ring of Fire ADD
بیماران در این نوع دچار ضعف فعالیت لب پری فرونتال مانند نوع کلاسیک و نوع کم توجه نیستند. برعکس مغز کاملاً بیش فعال است. فعالیت زیادی در لب مخچه و خیلی از قسمت‌های دیگر مغز دیده می‌شود. من (ایمن) این را عملکرد اضافی می دانم. نشانه‌ها شامل: حساسیت زیادی به صدا، نور و تمامی رفتارهای زننده و غیرقابل پیش بینی، سریع حرف زدن، اضطراب و ترس فراگیر می‌باشد. در اسکن مغزی به نظر می‌رسد که یک حلقه بیش فعالیت در سرتاسر مغز مشاهده می‌شود(گانس،2017).
اضطرابی
افراد در این نوع نشانه‌های (ADD) را دارند و آنها مضطربند. آنها نشانه‌های استرس جسمانی مانند سفتی عضلات، مشکلات گوارش، تحریک پذیری زیادی، خصوصاً در جاهایی که مورد قضاوت واقع شوند دارند. وقتی مغز این افراد اسکن می‌شود، در ناحیه ی پایه ای گانگلیا فعالیت زیاد دیده می‌شود و در بیشتر مناطق مغزی افزایش ترشح دوپامین دیده می‌شود. این نوع از (ADD) با خیلی از انواع آن که معمولاً با کاهش عملکرد مغزی در ناحیه ی خاصی همراه بود، متفاوت است(گانس،2017).
آزمون های تشخیص (ADHD)
اخبار اجتماعی - در کنار مصاحبه آزمون های مختلفی برای تشخیص اختلال نقص توجه- بیش فعالی وجود دارد. برای تشخیص ممکن است برخی از اقدامات زیر انجام شود:
-اجرای آزمون پزشکی به منظور رد کردن دیگر دلایل احتمالی این علایم.
-جمع آوری اطلاعاتی از قبیل مسایل پزشکی جاری، تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی و فرم‌های ثبت شده در مدرسه.
- اجرای مصاحبه‌ها یا پرسشنامه ها برای اعضای خانواده، معلمان کودک شما یا دیگر افرادی که کودک شما را به خوبی می شناسند، از قبیل پرستار یا مربی کودک.
- استفاده از ملاک‌های اختلال نقص توجه- بیش فعالی در راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا چاپ شده است.
- اجرای مقیاس‌های درجه بندی اختلال نقص توجه- بیش فعالی به منظور کمک برای جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات درباره کودکان(دادسون،2019).
مهمترین آزمون های تشخیص اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی (ADHD)
- نقشه مغزی QEEG
- آزمون ارزیابی توجه و تمرکز کوتاه مدت COG
- بسته ارزیابی اختلال بیش فعالی- نارسایی توجه/ بیش فعالی CANTAB
- آزمون ارزیابی توجه IVA (دادسون،2019).
مقایسه تصاویری از اسکن مغزی افراد دارای اختلال بیش فعالی و افراد عادی
مدل دکتر امن Amen
کلینیک امن، یک کلینیک بین رشته‌ای برای تشخیص و ارزیابی و درمان براساس شناخت بیماری‌ها بر پایه ی اسکن مغزی دارد. این مرکز بیش از 20 سال است که با استفاده از (SPECT) به اندازه‌گیری و اسکن پترن‌های عملکردی مغز و نیز جریان خون در مغز پرداخته است.اختلال بیش فعالی بر اساس مدل دکتر امن به هفت نوع تقسیم بندی شده‌است (گانس،2017).
مدل کلاسیک
آسان‌ترین نوع از ADD ) (است. نشانگان اولیه شامل: کم‌توجهی، عصبانیت (ناسازگاری) ، پر تحرکی، بی‌نظمی و تکانشی بودن می‌باشد. اسکن مغز در وضعیت استراحت عملکرد مغز را نرمال نشان می‌دهد. در حالی که فعالیت مغز خصوصاً کورتکس پری فرونتال (پیش پیشانی) هنگام انجام تکالیف تمرکزی کاهش نشان می‌دهد. افرادی که مبتلا به نوع کلاسیک (ADD) می‌باشند، جریان خون در لب پیش فرونتال مغز، مخچه و بازال گانگلیا کاهش نشان می‌دهد. همچنین تولید انتقال دهنده ی دوپامین در پایانه‌های عصبی کاهش نشان می‌دهد.
بی توجه
این نوع مانند کلاسیک در (DSM) جزء اختلالات جزیی مغز دسته‌بندی شده است. (ADD) کم توجهی، مرتبط با فعالیت کم لب پری فرونتال و کاهش سطح دوپامین همراه است. علایم شامل: کاهش فراخنای توجه، ناسازگاری (عصبانیت)، بی‌نظمی و به تعویق انداختن کارها. افراد این گروه بیش فعال و تکانشی نیستند. آنها می‌توانند درونگرا و خیال پرداز باشند. تعداد دختران در این نوع تا حد زیادی مشابه پسران هستند و یا حتی بعضی وقت ها بیش از پسران می‌باشند.
بیش از حد متمرکز
بیماران با این نوع ADD) ) همه علایم اصلی (ADD) را دارند. به علت مشکل زیادی در شیفت توجه آنها تفکرات و رفتارهای منفی گرایانه هم دارند. آنها دارای نقص در ترشح سرتونین و دوپامین در مغز می‌باشند. در اسکن مغزی فعالیت زیادی در شکنج قدامی سینگولیت دیده می‌شود که باعث شیفت بیشتر در فعالیت‌های مغزی می‌شود. این فعالیت بیشتر مغزی باعث پرش فکری و یا عدم تمرکز در انجام یک تکلیف (پرش از یک تکلیف به سمت تکلیف دیگر) می‌شود و این اتفاق باعث دردسر می‌شود(گانس،2017).
لوب گیجگاهی
این نوع از (ADD) نشانه‌های (ADD) اصلی را دارد. به انضمام اشکالاتی در لب تمپورال- اشکالاتی در حافظه، یادگیری و خُلق ثابت و پردازش بینایی از اشیاء . افراد دارای این نوع (ADD) دارای اشکالاتی در یادگیری، حافظه دارند. مشکلات رفتاری از قبیل زود عصبانی شدن، (تجاوز) و به صورت خفیف پارانویا هستند. در اسکن مغزی این افراد اختلالاتی در لب‌های تمپورال دیده می‌شود و فعالیت کورتکس پری فرونتال کاهش یافته‌است(گانس،2017).
لیمبیک
این نوع از (ADD) ترکیبی از افسردگی خفیف و غمگین است. نشانه‌ها انرژی پایین، احساس ضعف، احساس گناه بیش از حد و عزت نفس پایین هستند.این نوع شامل علائم کلاسیک "سندرم نیمه خالی شیشه ای""glass-half-empty syndrome" می باشند. علت ایجاد این حالات افزایش زیاد کارکرد لیمبیک می‌باشد. (لیمبیک مرکز کنترل هیجانات) و فعالیت لب پری فرونتال کاهش پیدا می‌کند. چه در حالت استراحت و چه در حالت انجام تکلیف، فعالیت خود را در قشر جلوی مغز کاهش داده اند(گانس،2017).
حلقه آتش Ring of Fire ADD
بیماران در این نوع دچار ضعف فعالیت لب پری فرونتال مانند نوع کلاسیک و نوع کم توجه نیستند. برعکس مغز کاملاً بیش فعال است. فعالیت زیادی در لب مخچه و خیلی از قسمت‌های دیگر مغز دیده می‌شود. من (ایمن) این را عملکرد اضافی می دانم. نشانه‌ها شامل: حساسیت زیادی به صدا، نور و تمامی رفتارهای زننده و غیرقابل پیش بینی، سریع حرف زدن، اضطراب و ترس فراگیر می‌باشد. در اسکن مغزی به نظر می‌رسد که یک حلقه بیش فعالیت در سرتاسر مغز مشاهده می‌شود(گانس،2017).
اضطرابی
افراد در این نوع نشانه‌های (ADD) را دارند و آنها مضطربند. آنها نشانه‌های استرس جسمانی مانند سفتی عضلات، مشکلات گوارش، تحریک پذیری زیادی، خصوصاً در جاهایی که مورد قضاوت واقع شوند دارند. وقتی مغز این افراد اسکن می‌شود، در ناحیه ی پایه ای گانگلیا فعالیت زیاد دیده می‌شود و در بیشتر مناطق مغزی افزایش ترشح دوپامین دیده می‌شود. این نوع از (ADD) با خیلی از انواع آن که معمولاً با کاهش عملکرد مغزی در ناحیه ی خاصی همراه بود، متفاوت است(گانس،2017).
*فرزانه امیری، کارشناس ارشد روانشاسی شخصیت
*دکتر علیرضا ملازاده ، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، نویسنده و روان درمانگر مسایل گودکان و نوجوانان
alimollazade@yahoo.com
