امروزه بیشتر محققان این حوزه بر این امر توافق نظر دارند که واژه ها و کلمات عمدتا برای انتقال اطلاعات هستند در حالی که زبان بدن برای ارایه نگرش های شخصی، تعارضات و هیجان های درونی است که در برخی موارد نیز از آن به عنوان جانشین پیام های شفاهی و کلامی استفاده می شود. به عنوان مثال یک زن می تواند با نفوذ نگاهش نگاهی به مرد بیاندازد که او را قبض روح کند. در ارتباط استفاده از زبان بدن و و ارتباطات غیرکلامی دکتر علیرضا ملازاده در یادداشتی چنین می‌نویسد:
اخبار اجتماعی- یادگیری تکنیک‌های زبان بدن باعث می شود که ما در ارتباطات غیر کلامی خود که بخش عمده‌ای از ارتباطات ما را تشکیل می‌دهند، توانمندتر شویم و با استفاده بهینه از این تکنیک های زبان بدن می توانیم در ارتباطات و مذاکرات خود بهتر بدرخشیم. اگر برای لحظه ای سکوت کنید و با صبر و حوصله به حالات و حرکات مربوط به زبان بدن در تعاملات اجتماعی توجه کنید،درک خواهید کرد که ما انسان ها در بیشتر از کلام با زبان بدن پیام های خود را منتقل می کنیم. با اندکی دقت می توان نشانه هایی در حرکات بدن پیدا کرد که بیانگر فکر و احساس افراد هستند.
تعریف زبان بدن
قطع ارتباط غیر کلامی برای ما غیرممکن است. همه ما به جایی تکیه می زنیم، به چیزی اشاره می کنیم و به اطراف می نگریم. از حرکات دست خود برای تاکید روی حرف مان بهره می بریم. ما اخم می کنیم ، لبخند می زنیم ، بازوهای مان را خم می کنیم و به سمت افراد یا اشیاء متمایل گشته و سپس از آنها دور می شویم. به نحوه ایستادن، راه رفتن، غذا خوردن و ژست‌های زیادی که چیزهایی را درباره شخصیت ما به دیگران نشان می دهد "زبان بدن" گفته می شود.
زبان بدن وسیله مهمی است که از طریق آن افراد می توانند با یکدیگر ارتباط برقرارکنند. به عبارتی زبان بدن به الگوهای حرکات صورت و بدن اشاره دارد که افراد برای بیان احساسات خود در ارتباطات از آنها استفاده می کنند.
"زبان بدن" همچنین به عنوان ارتباط غیر کلامی یا شیوه های برقراری ارتباط توسط بدن نیز تعریف می شود که آن را کینزیک یا اشاره شناسی نیز می‌نامند. این بخشی از روش برقرای ارتباط است. "زبان بدن" مانند زبان کلامی ما نیز جزیی از فرهنگ ما می باشد. زبان بدن یا تن گفت به مجموعه رفتارهای غیرکلامی و فیزیکی اطلاق می شود که در آن فرد بدون صحبت کردن قادر به انتقال پیام و برقراری ارتباط با دیگران است.
انتقال پیام به صورت ناهشیار
هنگامی که فردی را ملاقات می کنید، بعد از گذشت چند ثانیه با توجه به حالات چهره و حرکات بدنش می توانید بگویید که احتمالا چه هیحاناتی را دارد. آن فرد چه از این مساله آگاه باشد چه نباشد از طریق حرکات و اشارات و اعمالش پیام هایی را منتقل می کند. وقتی به اتاقی پر از افراد ناآشنا وارد می شوید، از طرز ایستادن و حرکات و حالات آنها پیام هایی درباره عواطف و حس و حال و دیدگاه ها و احساسات شان دریافت می کنید. در این اتاق، زن جوانی در میان عده ای از هم دوره ای هایش ایستاده است. او وقتی می خندد سرش را به عقب می افکند، دست هایش آشکارا و آزادانه حرکت می کنند و پاهای او به اندازه عرض شانه اش از هم فاصله دارند. این زن تصویری از اعتماد به نفس و شوق زندگی را القا می کند که باعث می شود مردم به سوی او جذب شوند. (کونکه، ترجمه تنومند، 1398)
در زندگی بارها و بارها ممکن است بخواهیم افکار و احساسات مان را مخفی کنیم؛ بنابراین به شیوه ای رفتار می کنیم که باور داریم ذهنیات ما را مخفی می کند. با این همه نمی دانیم که حرکت یا اشاره جزیی و افشا کننده ای از سوی ما به سرعت نمایان می شود. البته اغلب اوقات چشمی که آموزش ندیده است آن را نمی بیند. اما در هر صورت این پیام را می دهد که آنچه به نظر می رسد، همه چیز نیست. این حرکات و حالات و اشارات ریز زود گذر، به این معنا نیست که قدرتمند نیستند.
آیا ما با اندام ها مان هم حرف می زنیم؟
اگرچه ممکن است شما چیزی بگویید، اما حرکات بدن شما منظوری کاملاً متفاوت را در طرف مقابل القا کند. تمام اندام ها و چیزهایی که بدون بیان کلمات بیانگر معنی و پیام خاصی باشند به عنوان زبان غیر کلامی تعریف می شوند. این نوع بیان بدون کلام بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. وقتی با دیگران مکالمه می کنیم با چیزی بیشتر از کلمات ارتباط برقرار می کنیم. با بیان، حالات و حرکات بدن همچون لبخند و یا یک دست دراز شده به سمت دیگری برای دست دادن نشان می دهیم که از فرد نزدیک مان استقبال می کنیم. با اخم نارضایتی خود را ابراز می کنیم. با بالا و پایین تکان دادن سرمان توافق مان را نشان می دهیم. ژست مخصوص خداحافظی کشیدن دست و باز بودن پنجه و تکان دادنش در هواست و حتی تکیه دادن به پشت صندلی و خمیازه کشیدن در یک سخنرانی نشان‌دهنده عدم علاقه و کسالت ماست.
بسیاری گمان می کنند که برای مذاکره موفقیت آمیز، مذاکره کنندگان باید بر مهارت زبان مذاکره و چانه زنی تسلط داشته باشند. تا حدی حق با آنهاست ولی حقیقت امر چیزی بیشتر از این است. در حقیقت، بسیاری از مذاکره کنندگان آگاه نیستند که بی کلام هم ارتباط برقرار می کنند.
بیشتر ارتباطات غیر کلامی، ناخواسته و غریزی هستند. یقیناً زبان کلامی در مذاکرات نقش مهمی را ایفا می کند ، اما تنها وسیله ای نیست که مذاکره کنندگان می توانند به وسیله آن تبادل اندیشه کنند. به عنوان مثال، حین مذاکره، مذاکره کنندگان افکار و احساسات خود را نه تنها با کلمات ، بلکه از طریق چهره، تن صدا و حرکات بدن بیان می کنند. حتی پوشش و نظافت نیز ممکن است یک نوع یا نوع دیگری از پیام را برای دیگران ارسال کند. برخی از کارشناسان بر این باورند که فقط 30 درصد از ارتباطات ناشی از صحبت کردن است. برخی مطالعات نشان می دهد که تا ۹۰ درصد از ارتباطات انسان ها غیر کلامی است. حرکات و سایر اقدامات غیر کلامی شما نیز مهم هستند. به قول یک جمله قدیمی که می گوید: ”اعمال شیواتر از کلمات منظور را میرساند" این سخن نیز تاییدی بر گفته کارشناسان ارتباط است.
ضرورت و اهمیت یادگیری زبان بدن
همه ما به طور غریزی با حرکات بدن و صورت خود، افکار درونی مان را نمایان می کنیم. این مساله در مغز ما پایدار گشته و خاستگاه آن به غارهای انسان های نخستین برمی گردد، زمانی که حرکات صورت و بدن تنها وسیله برای برقراری ارتباط بود. این ابزارهای ارتباطی مانند آهنگ های روی یک CD، در مغز ما نگاشته شده اند. زبان بدن ما جزیی از گفتگوهای مان گشته است که سیگنال هایی را از ما به دیگران می فرستد. با اندکی تمرین می شود خود را متکی به نفس و مقتدر نمایان کنید. کافیست صاف بایستید، شانه ها را عقب داده و چانه تان را بالا نگه دارید. هنگامی که چانه به سمت سینه تان پایین برود، دیگر صدای تان واضح به نظر نمی رسد. دست ها را آزاد و رها کنار بدن نگه دارید و از پشت یا جلو انگشت هایتان را در هم گره نکنید. آرامش را به تصویر بکشید. از حرکات و تیک های عصبی مانند ضربه زدن با پا یا بازی با سکه هایی که در جیبتان جرنگ جرنگ می کنند یا بازی با خودکار خودداری کنید. دست های خود را از صورت خود دور نگه دارید و هرگز در بینی نکنید. طرز قدم زدن و نحوه صحبت کردن درباره مرتبه اجتماعی مان چیزی می گوید. این حرکات به طور کلی حداقل برای چینی ها و آمریکایی ها نمایانگر اعتماد به نفس و اقتدار است. زبان بدن ابزاری بسیار قدرتمند است که می تواند از جهات مختلف زندگی ما را بهبود ببخشد. با صبر، پشتکار و تمرین می توانیم از الگوهای رفتاری غیر کلامی استفاده کنیم تا راحت تر حقیقت را از دروغ تشخیص دهیم. با اعتماد به نفس بیشتر، تصویر مقتدرتری را از خود به نمایش بگذاریم، دیگران را ترغیب کنیم، روی آنها تأثیر بگذاریم و فروش بهتری داشته باشیم، خیال مردم را راحت کنیم، احساس اطمینان ایجاد کنیم و پیوند دوستی برقرار سازیم. این امر به ویژه در مذاکرات تجاری نیز حائز اهمیت است. اگر فقط از پیام کلامی مذاکره کننده آگاه باشید، احتمالاً بخش عمده ای از ارتباط را از دست خواهید داد. آگاهی از پیام های کلامی وغیر کلامی، نکته مهمی را به شما گوشزد می کند. برقراری ارتباطات چیزی فراتر از حد کلامی است.
مذاکره کنندگان خوب ابتدا باید در برقراری ارتباط توانا باشند. متأسفانه، بسیاری از مذاکره کنندگان ارتباط را محدود به مراودات کلامی یا کتبی میکنند. اما کلمات تنها سهم کوچکی از پیام هایی را که مردم ارسال و دریافت می کنند را به خود اختصاص می دهند. تحقیقات نشان داده که بین ۷۰ تا ۹۰ درصد کل طیف برقراری ارتباطات، ارتباط غیر کلامی است. در نتیجه، شما باید از شیوه های مختلف ارتباطات غیر کلامی که احتمالاً هنگام کنفرانس های مذاکره با آنها دست و پنجه نرم خواهید کرد آگاه باشید.
