آسیب های روانی و شروع سبک زندگی کرونایی

در ارتباط با کرونا ما با پدیده ای مبهم، ابعاد بسیار گسترده و چند رشته ای(multidisciplinary) مواجه هستیم. بنابراین محققان رشته های مختلف باید در باره آن به تحقیق بپردازند. ظاهر این بیماری و منشاء آن هر چند پزشکی و زیستی است ولی تاثیر زیادی برابعاد روانی - اجتماعی زندگی انسان ها داشته است. آنچه اختلالات و شرایط دوران کرونا را مهم تر می‌کند، تداوم شرایط و مراقبت های مربوط به آن است. از سوی دیگر احتمال تکرار شرایط حاد بحران کرونا در فصل های سرد سال می رود، یا اگر به طور واقعی این بیماری صعودی در آینده نداشته باشد، ترس از آن در بسیاری از افراد دارای زمینه بیماری روانی(به خصوص وسواس) همراه با عملیات روانی، باعث استمرار یا ایجاد بیماری های روانی می شود.

آلودگی اطلاعات و عملیات روانی:

اخبار اجتماعی- یک بخش از این تنوع اطلاعات و نظرات طبیعی بوده، وابسته به پیچیدگی موضوع است و ما بایدبه تنوع نظرات احترام گذاشت. از سوی دیگر تشخیص تبحر و بررسی نظرات افراد اظهار کننده در رسانه های گوناگون (برنامه های تلویزیونی و ماهواره ای، کلیپ ها و شبکه های اجتماعی) کار دشواری است و باعث بروز آسیب اطلاعاتی ( information psychopathology) در برخی افراد می شود. ایجاد آشفتگی در اطلاعات افراد، بخشی از عملیات روانی ( corona psychological operation) ناشی از کووید-19 ویژه ایران می باشد. به این ترتیب بروز یک بیماری ویروسی عالمگیر، در ابتدا باعث به راه اندازی جنگ روانی علیه ایران شد.

عوامل پیشینه‌ای و زمینه‌ای Background and Contextual:

این عوامل شامل، اثرات خانواده، سطح فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی، درآمد، اشتغال یا بیکاری، سن، تحصیلات، جنسیت، شخصیت، سطح بهداشت روانی و نژاد می‌باشد. هر کدام از این عوامل بر پیچیدگی مسایل می‌افزایـد. به طور مثال افرادی که در از نظر مالی مرفه تر هستند، معمولا شرایط دشواری نظیر کرونا را بهتر تحمل می کنند، مگر اینکه از نظر شخصیتی و روانشناختی مشکلاتی داشته باشند. ویژگی های فردی نظیر شخصیت و بهداشت روانی ، عقاید و نگرش های ناکارآمد، نقش مهم و کلیدی در عملکرد فرد در شرایط کرونایی دارد. این موارد منجر به پالایش، پردازش و ارزیابی غلط یا صحیح وقایع و امور مربوط به کرونا می‌شوند و می تواند نارضایتی از وضعیت را تشدید می‌کنند. موارد اشاره شده مربوط به عوامل بالا، درکنار شرایط اجتماعی و فرهنگی مربوط به کرونا، عوامل خطر ساز و علت شناسی Etiology را تشکیل می دهند.

در اینجا چند واژه جدید از منظر آسیب شناسی روانی و جامعه شناسی که به واسطه کرونا ویروس توسط انسان تجربه و ادراک می شود، معرفی می کنیم.

دوران فرامدرن کرونایی (Corona postmodern period):

دوره تجدد یا مدرنیته (Modernity)، دوران تاریخی است که پس از رنسانس فرهنگی در اروپا پس از قرون میانی آغاز شد. با گذشت زمان در نیمه قرن بیستم و بروز تغییرات در دوره مدرن، به نظر متفکران علوم اجتماعی دوره مدرنیته جدید یا فرامدرن آغاز شد. با توجه به بروز ناگهانی بیماری کرونا، تغییراتی در عرصه نظام فرامدرن ایجاد شده، عناصر این دوره با مشکلات و مسایل کرونا تلفیق شده است. فشار روانی کرونایی، ترس از کرونا، افسردگی وابسته به کرونا، احساس تنهایی ، انزوا و عصر اطلاعات ودنیای ارتباطات ورسانه های جدید فرامدرن ، با مسایل کرونا همراه شده است.

سبک زندگی کرونایی(corona life style ):

مردم مناطقی از جهان که ویروس کرونا در آنها شیوع پیدا کرده است، در حال تجربه شیوه جدیدی از زندگی هستند و تغییرات مختلف و ناخواسته ای که پیش آمده است، شیوه زندگی و برنامه ریزی امور زندگی را در جهت منفی و دشوار کرده است. در این راستا افراد عادی، با هوش متوسط به بالا و با مشاغل مختلف نظیر وکیل، محقق، پزشک مربی و... این مورد را ادراک می کنند.

علل این شیوه جدید موارد زیر هستند:

- استفاده از ماسک و دستکش در بیرون از منزل

- شیوه جدید تعاملات شامل حفظ فاصله اجتماعی و پرهیز از دست دادن،روبوسی و بغل کردن

- شیوه جدید برگزاری مراسم های ختم و سوگواری که برای بازماندگان و خانواده های داغدار غریبانه،ناراحت کننده و غیر متداول است.

- شیوه جدیدی از خرید ارزاق گوناگون

- شیوه  جدیدی از برگزاری دورهمی ها و مهمانی ها(تعداد کم و با رعایت فاصله بین افراد)

- تعطیلی مراکز آموزشی، مدارس و دانشگاه ها و استفاده جایگزین از آموزش آنلاین و کلاس مجازی و مدیریت درسی کودکان با آموزش از راه دور

- قرنطینه و ماندن نوجوانان و دانشجویان در منزل که باعث آشفتگی زمان مطالعه می شد

-تعطیلی یا اختلال در مشاغل مختلف سنتی

- انتقال امور و کارهای اداری و دفتری به خانه (دور کاری)

- آمیختن ساعت های کار و استراحت و برهم خوردن ساعت فیزیولوژیکی بدن

- نامشخص بودن کنترل یا رفع مشکلات مربوط به ویروس که اضطراب زا است

- مشکلات نگهداری و مراقبت از افراد آسیب پذیر نظیر معلولان، افراد مسن خانواده

- مراقبت های بهداشتی و پزشکی مربوط به ویروس کرونا

- عدم پیش بینی مسایل کاری این تغییرات در کنش های اجتماعی، ارتباطات اجتماعی و تمایل به انزوای افراد

- هر چند ارتباطات آنلاین مجازی و شبکه های اجتماعی تاحدی کمبود ارتباطات حضوری را جبران کرده است اما در درازمدت باعث بروز برخی مشکلات و کاهش مهارت های ارتباطی واقعی و نقص هوش اجتماعی به ویژه کودکان و نوجوانان می شود.

برخی مردم مناطقی از جهان، که کرونا ویروس در آنها اپیدمی شده است، نوع جدیدی از فشار روانی به نام فشار روانی کرونایی ( (corona stress ) را تجربه می کنند که توسط این ویروس به وجود آمده است. علل این فشار روانی،ارتباط تنگاتنگی دارد با آنچه در باره تغییر در شیوه یا سبک زندگی در بالا اشاره نمودیم. به عبارت دیگر، این دو مفهوم در کنار یکدیگر قرار گرفته، با یکدیگر کنش و واکنش داشته و به یکدیگر موجودیت می دهند.

شماری از افراد عادی با هوش متوسط به بالا و با مشاغل مختلف نظیر وکیل، محقق، مربی و...ممکن است فشار روانی کرونا را ادراک می کنند. ولی افراد با مشاغل درگیر و مرتبط با درمان و مدیریت ویروس کرونا مثل پزشکان و پرستاران، پلیس و افراد با مشاغل اجتماعی که درتماس با مردم هستند، به نحو شدیدتری استرس و فشار روانی کرونا را تجربه می کنند.

اختلالات و بیماری های روانی و کرونا

با این شرایط توصیف شده ناشی از کرونا، جنگ روانی و عوامل پیشینه ای و زمینه ای که شرح می دادیم، ممکن است برخی بیماری های روانی ایجاد یا تشدید شده، به حالتی پایدار در افراد تبدیل ‌شود. از بین بیماری های روانی ما فقط چند مورد که از نظرکرونا مهم تر وشایع تر بود، ذکر می کنیم ولی تمام بیماری های روانی تحت تاثیر کرونا افزایش یافته وضعیت نامناسب تری به خود می گیرند و سلامت روانی افراد را تحت تاثیر خود قرار می دهند.

در این میان چند استثنا وجود دارد که کمتر تحت تاثیرکرونا قرار می گیرند:افراد درونگرای شدید، اختلال شخصیت اسکیزویید و اسکیزوتایپال.

-اختلال وسواسی– اجباری (OCD) Obsessive- compulsive – وسواس کرونایی

- مشکلات سازگاری Adjustment disorder

-افسردگی Depression (D)- افسردگی کرونایی

-اضطراب Anxiety

- خصومت Hostility، همسرآزاری

-مشکلات زوجین و مشکل در خانواده

-ترس مرضی کرونایی Corona Phobia

-خودبیمارانگاری یا هیپوکندریا

-پارانوئید Paranoid ideas

-انواع روانپریشی ها Psychotic disorder

- جسمانی کردن Somatization

- اختلال استرس پس از سانحه روانی (PTSD)

- اختلالات کودکان به دلیل تعامل زیاد آنها با والدین، تحت تاثیر مشکلات و اختلالات والدین آنها می باشد. در همین راستا کودکانی که به دلیل عقب ماندگی ذهنی چندان مسایل کرونا را درک نمی کنند، به واسطه والدین خود وضعیت نامناسب روانی پیدا می کنند. کودکان مبتلا به اتیسم نیز هر چند تعاملات اجتماعی اندک دارند و مستقیما از انزوای حاصل از کرونا اثر نمی پذیرند، مثل آنچه در مورد کودکان عقب مانده گفتیم، به واسطه والدین خود از کرونا اثر می پذیرند.

نتیجه گیری

تجربه‌هایی مانند از دست دادن شغل، کاهش و تغییر در تعاملات اجتماعی متداول ،احساس تنهایی،گوشه گیری، از دست دادن عزیزان و مشاهده مداوم تجربه بیماری و فقدان در بستگان و انتشار اخبار منفی، جامعه و کل دنیا که همگی ناشی از اپیدمی کروناست. تداوم نامعلوم شرایط حاصل ویروس و احتمال تکرار شرایط حاد بحران کرونا در فصل پاییز،شرایط تشدید یا ایجاد بیماری های روانی را مهیا کرده است. حتی اگر به طور واقعی کرونا صعودی در آینده نداشته باشد، ترس و اضطراب ناشی از آن در بسیاری از بیماران به ویژه افراد دچار ترس مرضی و وسواس باعث تشدید یا استمرار حالات مرضی آنها می شود.

از سوی دیگر ویروس کرونا، ایران را در یک شرایط عملیات روانی گسترده قرار داده است. برخی افراد هم دچار ترس ناشی از این شرایط و تبلیغات شبکه های اجتماعی، کلیپ ها و شایعه سازی ها شده اند. دراین شرایط آشفته باید مراقب سلامت روان و حفظ شرایط روانی خود و اطرافیان و خانواده مان باشیم . هر خبر جعلی و هر مطلبی را به افرادی که شرایط و آمادگی روانی مناسب ندارند بویژه کودکان و نوجوان ارایه ندهیم. بهرحال آنچه مسلم است به مرور زمان علم پزشکی با ساخت دارو و واکسن از گسترش این ویروس ممانعت خواهد کرد اما تا آن زمان باید بسیار هوشمندانه عمل کنیم. یکی از دلایل انقراض دایناسورها عدم توانایی تطبیق با شرایط اقلیمی عصر یخبندان بود و در این دوران هر انسانی نتواند با خودمراقبتی و با راهکارهای هوشمندانه با این بحران ویروسی مقابله کند،احتمال بروز خطر بیماری در او بیشتر است.

انسان در طول تاریخ در شرایط سخت روحی و گرفتاری های طبیعی محتاج معنویت بوده است. به نظر می رسد در عصر جدید فراکرونایی نیز یکی از حیطه های مهم و کمک کننده به انسان امروزی،  رشد معنویت در کنار کسب دانش روز است.