چند سالی است که بحران آب بر سر سفره‌های زیرزمینی سایه انداخته است و مردم و کشاورزان برای تأمین آب موردنیاز استفاده خود و باغات، بهترین راه‌حل را حفر چاه می‌دانند.
ماجرا از آنجا شروع شد که اواسط دهه 80 چاه‌هایی برای تأمین آب کشاورزی توسط بهره‌برداران حفرشده بود، اما به علت بی‌اطلاعی از پیگیری روند دریافت مجوزهای قانونی عده‌ای که حق استفاده از آب رادارند به علت کوتاهی و بی‌توجهی به قانون، دچار مشکل شدند که برای حل این موضوع نمایندگان مجلس با مصوبه‌ای درصدد ساماندهی فعالیت چاه‌های کشاورزی برآمدند.
صدور مجوز برای چاه‌های غیرمجاز پیش از سال ۸۵
بر اساس این مصوبه کلیه کسانی که در سال‌های قبل از 85 مبادرت به حفر چاه کرده‌اند، اما به عللی پروانه بهره‌برداری دریافت نکرده‌اند، فرصت داشتند ظرف مدت دو سال با تشکیل پرونده و بررسی درخواست توسط کارشناسان شرکت آب، با در نظر گرفتن ظرفیت آبی هر منطقه نسبت به دریافت مجوز قانونی اقدام کنند.
در استان بوشهر هم به خاطر داشتن موقعیت جغرافیایی گرم و خشک، چاه‌های حفرشده غیرقانونی فراوانی وجود داشت که شامل این مصوبه شدند و به‌صورت قانونی از سفره‌های زیرزمینی استفاده کردند.
اما با شدت گرفتن خشکسالی و کم‌آبی بخصوص در سفره‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر، مسؤولان استان به این فکر افتادند که بهترین راه‌حل برون‌رفت از این مشکل، مسدود کردن چاه‌هایی بوده که در این سال‌ها و در سایه عدم نظارت مناسب، حفرشده بودند و دستگاه‌های مربوطه برخورد مناسبی با صاحبان چاه‌های غیرمجاز نکرده بودند.
چاه‌های غیرمجاز استان بوشهر مسدود می‌شوند
27 دی‌ماه 96 بود که عبدالکریم گراوند در نشست شورای حفاظت از منابع آب استان بوشهر گفته بود که «با توجه به ممنوعیت حفر چاه در استان بوشهر علاوه بر جلوگیری از صدور مجوز برای حفر چاه جدید نیاز است نسبت به اجرای احکام قضایی در حوزه مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز اقدام شود».
این صحبت‌ها و اتمامِ‌حجت آقای استاندار باعث شد که متولیان امر حوزه آب استان بوشهر به‌صورت جدی‌تر با معضل حفر چاه‌های غیرمجاز مقابله کنند اما باگذشت دو سال از آن صحبت‌ها، امروزه آمار قابل‌تأمل و فراوانی از حفر چاه‌های غیرمجاز در استان بوشهر وجود دارد که تاکنون دستگاه‌های متولی هم چاره مناسبی برای رفع این معضل نیندیشیده‌اند.
وجود 6500 حلقه چاه غیرمجاز در بوشهر
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای بوشهر اظهار داشت: حدود ۱۳ هزار و ۶۰۰ حلقه چاه مجاز و غیرمجاز کشاورزی در استان بوشهر وجود دارد که از این آمار حدود 6 هزار و ۵۰۰ حلقه غیرمجاز است که حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب در سال آب برداشت می‌کنند.
فقط 4500 چاه کنتور دارند
تعداد کل چاه‌های کنتور دار حدود ۴۵۰۰ حلقه می‌باشد که شامل انواع کنتور حجمی، کنتور هوشمند آب و برق، کنتور حجمی هوشمند می باشند که بزرگترین چالش در مسیر نصب کنتورهای هوشمند، گران بودن و در نتیجه عدم استقبال کشاورزان از آن است.
فقط 15 درصد روان آب‌ها ذخیره می‌شود!
غلامرضا منتظری مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر 22 مهرماه در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفت: میانگین بارندگی در استان بوشهر ۲۵۰ میلی‌متر است که در صورت تحقق این میزان بارندگی، مجموع روان آب‌های ناشی از بارش‌های استان و استان‌های همجوار در مجموع بیش از چهار میلیارد مترمکعب است و با همه تلاشی که از سوی وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی انجام شده، تاکنون فقط بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از این حجم روان‌آب مهار و ۸۵تا ۹۰ درصد از آنها بدون استفاده در خلیج فارس تخلیه می‌شود.
جابر مظفری زاده مدیرمحیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر نیز گفته است: کسری مخزن سالانه کل استان بوشهر 30 میلیون مترمکعب است و در حال حاضر سالانه 15 میلیون مترمکعب از پساب با هدایت الکتریکی 3هزار در تصفیه خانه بوشهر آماده بهره برداری می‌باشد که این حجم از پساب معادل نیمی از آن می‌باشد.
وی ارزش اقتصادی پساب های شهر بوشهر را سالانه 1100 میلیارد تومان برآورد کرد و اظهار داشت: با سرمایه‌گذاری قریب به 100 میلیارد تومان می‌توان به این منبع آب پایدار، جهت استفاده در مصارف صنعت، کشاورزی، فضای سبز و تغذیه آبخوان استفاده کرد.
موانع قانونی در برخورد با متخلفان
علی محمدی با اشاره به موانع قانونی و اجرایی در برخورد با صاحبان چاه‌های غیرمجاز اظهار کرد: برای گرفتن حکم انسداد چاه‌های غیرمجاز مشکلاتی همچون زمان و پیچیدگی‌های حقوقی، تنش‌های اجتماعی و درگیری‌های فیزیکی، خسارت زدن به اموال دولتی و حتی ضرب و شتم مامورین و همچنین عدم همکاری متقاضی و مراجع مربوطه گریبانگیر آب منطقه‌ای است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای بوشهر با اشاره به نحوه کنترل و نظارت بر چاه‌ها و راه‌های دستکاری کنتورها گفت: احتمال دستکاری در کنتورها و ابزار اندازه گیری وجود دارد اما سعی شده با نظارت از طریق کارشناسان منابع آب و گروه‌های گشت و بازرسی حداقل سالی دو بار صورت گیرد. همچنین گزارشات مردمی تخلفات و بازدیدهای سرزده از دیگر راه‌های کنترل و نظارت می‌باشد.
استفاده از چاه برای کشاورزی یا خوش‌گذرانی
از طرفی با توجه به شرایط اقلیمی و گرم و خشک استان بوشهر، در کنار اقدام کشاورزان به حفر چاه‌های مجاز و حتی غیرمجاز از سر ناچاری، تعداد 4 هزار خانه باغ در مناطق مختلف استان بوشهر وجود دارد که طبق قانون بسیاری از این باغ ویلاها به‌صورت غیرقانونی بناشده و صاحبان اکثر این باغ‌ها برای تعطیلات پایان هفته و برای پر کردن استخرهای چند هزار لیتری، آبیاری چمن‌زار و مرکبات خانه باغ خود، اقدام به حفر چاه کرده‌اند!
زلزله خاموش در اثر خالی شدن سفره زیرزمینی
مدیر محیط‌زیست و کیفیت منابع آب شرکت سهامی آب منطقه‌ای بوشهر با تشبیه فرو چاله به زلزله‌ای خاموش و بی‌صدا تأکید کرد: در استان بوشهر نیز فرو چاله‌هایی در محدوده طلحه-فاریاب شناسایی‌شده است که خطر زلزله را افزایش می‌دهد.
مظفری زاده افزود: با برداشت بیش‌ازحد آب از این مناطق، منافذ زیرزمینی از آب خالی‌شده، فشرده می‌شوند و در سطح زمین فاجعه‌ای به نام فرو چاله یا فرونشست رخ می‌دهد که استان بوشهر نیز در معرض این خطر است.
تقویت آبخیزداری، کلید حل مشکل کم‌آبی
بر اساس تحقیقات علمی کارشناسان حوزه آب، عملیات آبخیزداری علاوه بر اینکه تأمین‌کننده سفره‌های آب زیرزمینی و تقویت آبخوان ها باعث تأمین آب چاه‌های مورداستفاده در بخش کشاورزی می‌شود. با توجه به شرایط اقلیمی استان‌های جنوبی در میان‌مدت باید به سمت فعالیت‌های آبخیزداری رفت تا بتوان از آب‌های سطحی و سیل آب‌ها، آبخوان‌ها را تقویت کرده و از تبخیر آب جلوگیری شود.
بدیهی است در این شرایط، اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری علاوه بر اینکه بخش زیادی از این روان‌آب‌ها را کنترل می‌کند، این اقدام‌ها از فرسایش و تخریب خاک جلوگیری کرده و باعث تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی خواهد شد؛ در کنار این اقدام می‌توان از آب‌های نامتعارف نیز برای استفاده در برخی بخش‌ها استفاده کرد تا جبران برداشت از سفره زیرزمینی را داشته باشد.
