گردشگری یک پدیده انسانی است و به فاخور اینکه هر چیزی انسانی‌تر باشد پیچیده‌تر و غیرقاعده پذیرتر نیز هست، یعنی به نوعی به وسیله ایجاد سازوکار‌های قانونی و رسمی کمتر می‌توان آن را کنترل کرد، به همین خاطر است که گردشگری همواره حائز شرایط و مختصاتی است که به نوعی می‌توان گفت نمی‌توان آن را تحریم پذیر دانست، در این نوشتار سعی داریم تا به برخی مختصات گردشگری بپردازیم که این صنعت را غیرقابل تحریم می‌کند.
اخبار اجتماعی-شاید بتوان گردشگری را در چارچوب کلان‌تر دیپلماسی عمومی تعریف کرد، دیپلماسی عمومی شامل برنامه‌های فرهنگی و آموزشی و تبادل شهروندان سایر کشور‌ها می‌باشد. دیپلماسی عمومی می‌تواند از طریق کانال‌های رسمی یا خصوصی و نیز توسط مؤسسات یا افراد صورت بگیرد، می‌توان تعامل گروه‌های خصوصی و منفعتی یک کشور با نظایرشان در کشور‌های دیگر را در این چارچوب تعریف کرد، به عنوان مثال سازوکاری در آمریکا وجود دارد که بر اساس آن حتی فرزندان یک خانواده از یک کشور دیگر در خانواده‌های آمریکایی طی یک دوره مشخص زندگی می‌کنند، همین باعث می شود تا در بلندمدت آمریکا نمایندگان فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خود را در کشور مدنظر داشته باشد. همین نکات است که گردشگری را نه تنها به عنوان یک ابزار غیرقابل تحریم می‌کند که آن را تبدیل به ابزاری ضدتحریم می‌کند، شاید بتوان یکی از زیرساخت‌های کنونی برای پیشبرد اقدامات بانک مرکزی در کشوری مانند عراق را به همین مهم نسبت داد.
با گردشگری پایگاه‌های اجتماعی اعمال فشار بر کشور سست‌تر خواهد شد. در مورد ایران به خصوص گردشگری مذهبی یا به عبارت دقیق‌تر زیارت خود یکی از ابزار‌های مثمرثمر در امر دیپلماسی عمومی و تحریم شکنی است
سازوکار‌های مالی غیرقابل تحریم گردشگری
به صورت کلی دو نوع تحریم بر علیه ایران وضع شده است، اولین نوع تحریم، تحریم‌های مالی است که به نوعی می‌توان، آن را قلب تحریم‌های کنونی قلمداد کرد و تحریم‌های لجستیکی به عنوان شاخ و برگ‌های تحریم هستند، تحریم‌های لجستیکی مانند تحریم تجاری و کشتیرانی و تا حدی تحریم علمی قابل دور زدن هستند، ولی حذف از رویه‌های مالی جهانی و انسداد دارایی‌های خارجی تبعات سنگین‌تری دارد. اما ویژگی‌های ممتازی که صنعت گردشگری دارد این است که توریست همراه با خود جریان سرمایه‌ای خود را نیز می‌آورد، به نوعی با گردشگری سازوکاری را تعریف کرده‌اید که تولید شما (در اینجا خدمات) یک تولید بین المللی است، ولی نیازی به نقل و انتقال مالی ندارید.
نهاده‌های درونزا برای تولید
یکی از بزرگترین چالش‌های تولیدی در کشور این است که میزان وابستگی به کالا‌های واسطه‌ای در صنعت کشور بالا است، ولی عنصری که باعث می شود گردشگری را به عنوان یک کالای بین الملل برای ایران غیرقابل تحریم کند عنصر درونزا بودن نهاده‌های تولیدی برای تولید این خدمت است، به زبان ساده برای تولید خدمت گردشگری نیازی به نهاده‌های خارجی وجود ندارد، نمی‌توان آن را تحریم کرد، تولید گردشگری تماما به وسیله عوامل انسانی صورت می‌گیرد.
اثرات ضدتحریمی گردشگری بر روی حساب سرمایه ارزی کشور
یکی از عواملی که تحریم بیشتر را موجه خواهد کرد این است که فشار تحریمی باعث شود تا کشور مورد هدف، دچار شوک ارزی شده و در جنگ ارزی قافیه را ببازد، یک مورد جالب در بحران ارزی سال ۱۳۹۷ این بود که در ایام عید نوروز ایرانیان زیادی به خارج از کشور سفر کردند، برخی آمار‌ها تا ۱۲ میلیارد دلار خسارت ارزی را برای کشور عنوان کرده اند، همین اتفاق به علاوه خوش خیالی مسئولین به دارایی‌های ارزی و تحولات آتی سیاست خارجی باعث شد تا حساب سرمایه کشور منفی شده و شوک ارزی بزرگ سال ۹۷ رخ دهد، تحولات میزان ورودی گردشگر به ترکیه باعث بروز شوک ارزی در ترکیه و کاهش ارزش لیر شد. پس گردشگری می‌تواند به عنوان یک متغیر موثر بر ترکیب حساب جاری کشور شده و آن را پایین و بالا کند، افزایش میزان گردشگری به مقصد هر کشوری یک جریان نقد به سمت آن کشور سرازیر خواهد کرد و این سرازیر شدن دقیقا بر خلاف خواسته کشور‌های تحریم کننده است، چرا که با بزرگترین تحول مدنظر کشور تحریم کننده رقم نخواهد خورد.
فرصت‌های نو برای بازاریابی و جذب سرمایه‌گذاری
گردشگری مانند چیدن اجناس در ویترین مغازه است، شما می‌توانید کالا در ویترین بچینید، می‌توانید فرصت سرمایه‌گذاری در ویترین قرار دهید، به عبارتی گردشگری بازاریابی برای جا انداختن کالا‌های ایرانی در بازار کشور‌های دیگر و همچنین بازاریابی برای جذب سرمایه گزار در اقتصاد است، ایجاد ارتباط انسانی میان افراد کشور‌ها زیرساخت این بازاریابی جهانی است. جذابیت‌های بکر درون سرزمینی در کشور می‌توانند خود مبنایی برای جذب سرمایه‌گذار برای تامین بسیاری زیرساخت‌های ارتباطی و زیرساختی باشد. توریسم صنعت یا توریسم کشاورزی می‌توانند در این زمینه کمک‌های شایانی را برای اقتصاد به همراه آورند.
توریسم تخصصی و ایجاد زنجیره‌های ارزش
بر اساس خدمات گردشگری می‌توان زنجیره‌های ارزش فراوانی را در کشور در کشور ایجاد نمود، به عنوان مثال در زنجیره ارزشی که از قبل توریسم درمانی ایجاد می‌گردد، بسیاری از خدمات بهداشتی و تولید دارو و تجهیزات پزشکی را شامل می‌شود یا به عنوان توریسم آموزش سرمایه‌های خوبی را به سمت بخش‌های علمی کشور سرازیر می‌کند یا در توریسم کشاورزی میزان مزیتی که برای روستا و کشاورز ایجاد می‌کند، خود از محرکه‌های کشاورزی است.
نکته آخر
همانطور که ذکر شد ابزار گردشگری خود یک ابزار غیرقابل تحریم است و حتی می‌توان از این ابزار برای تحریم شکنی استفاده نمود، اما نکته قابل توجه این است که خدمات گردشگری بخش پایداری نیست و بر اساس اتفاقات بالا و پایین می‌شود. می‌توان نقشی اساسی به آن در اقتصاد داد، ولی باید توجه داشت که توجه به آن مستلزم داشتن وضعیت سیاسی باثبات‌تر و ایجاد الگو‌های بومی از گردشگری در کشور است.
