انجام سونوگرافی برای اغلب بارداران از آن رو بسیار هیجان‌انگیز است که تنها وسیله ارتباطی با جنین‌شان محسوب می‌شود. باردار می‌تواند به‌وسیله سونوگرافی از سلامت فرزند در حال رشدش مطمئن شود و نیز با اطمینان از جنسیت فرزندش، تصاویری واقعی از مادر شدن را در ذهن‌اش مرور کند.
شاید بتوان سونوگرافی را تنها دریچه ایجاد پیوند پیش از تولد بین مادر و فرزند دانست؛ البته نگاه‌های تردید‌آمیز زیادی نسبت به عوارض سونوگرافی به‌ویژه از نوع سه و چهاربعدی در بسیاری افراد وجود دارد که دکتر شهرام اخلاق‌پور، عضو انجمن رادیولوژی ایران در گفتگو با ما از صحت و سقم آن می‌گوید. خیلی‌ها در تایید نگرانی‌شان نسبت به عوارض سونوگرافی بارداری می‌گویند این روش تشخیصی با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا عمل می‌کند و می‌تواند جنین را گرم کند. چنین باوری شاید درباره سونوگرافی‌های سه و چهاربعدی طی بارداری، آن هم بیش از حد توصیه مصداق پیدا کند، اما هیچ نوع عارضه‌ای تاکنون درباره سونوگرافی دوبعدی به تایید نرسیده است. به همین دلیل، تاکید می‌شود سونوگرافی طی بارداری فقط در مقاطع مشخصی و برحسب ضرورت و با تایید پزشک متخصص باید انجام شود و افراط در انجام آن به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
تایید وجود جنین زنده و دارای قلب
الگوی انجام سونوگرافی طی بارداری، تابع راهنما‌های تشخیصی هر کشور است. آنچه کاملا استاندارد و ایمن محسوب می‌شود، انجام اولین نوبت سونوگرافی برای تشخیص ساک حاملگی و بررسی احتمال حاملگی خارج از رحم (مولار) است که در اوایل بارداری و معمولا دو یا سه هفته بعد از عقب افتادن عادت ماهانه انجام می‌شود. پزشک متخصص در این سونوگرافی، وضعیت شکل‌گیری ساک حاملگی، جنین و همچنین وجود ضربان قلب جنین را بررسی می‌کند.
رفع نگرانی از حیث سندرم داون
یکی از نگرانی‌های همه پدر و مادر‌ها خطر ابتلای فرزندشان به اختلالات کروموزومی به‌ویژه سندرم داون (مونگولیسم) است. خوشبختانه بررسی و تشخیص این مساله تا حد زیادی از طریق سونوگرافی طی سه ماهه اول بارداری ممکن است.
این سونوگرافی معمولا طی هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ بارداری و به‌عنوان بخشی از غربالگری‌های سه ماهه اول انجام شده و میزان مایع پشت گردن جنین و ضخامت آن و تشکیل تیغه بینی بررسی می‌شود و نتیجه آن احتمال ابتلا به اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون و تریزومی ۱۸ را تعیین می‌کند. البته سندرم داون تست‌های خونی تشخیصی نیز دارد.
وقتی مجوز سقط صادر می‌شود
البته سونوگرافی همه موارد داون را نمی‌تواند تشخیص دهد و حتی در موارد معدودی، اندازه‌گیری‌ها ممکن است طبیعی باشد، ولی فرزندی با داون متولد شود و برعکس.
با این‌حال، در صورت تشخیص بیماری‌هایی، چون سندرم داون در جنین تا ۱۹ هفتگی با اجازه پزشکی قانونی، مجوز سقط صادر می‌شود، اما بعد از آن اجازه سقط داده نمی‌شود، مگر این‌که اتفاق خاصی بیفتد که جان مادر در خطر باشد به گونه‌ای که خروج جنین ضرورت پیدا کند.
فرزندم سالم باشد، دختر یا پسرش فرقی نمی‌کند
سونوگرافی در سه ماهه دوم، یعنی بهترین مقطع بارداری و بین هفته‌های ۱۶تا۱۸ انجام می‌شود که هدف از انجام آن، یافتن هر نوع نقص ساختاری و مشکلات رشد جنین است. همچنین تعیین جنسیت جنین با همین سونوگرافی مشخص می‌شود.
طی این سونوگرافی، جنین از حیث هر نوع مشکل احتمالی در قلب، شکم، ستون فقرات، صورت و سایر بخش‌ها غربالگری می‌شود. همچنین وضعیت جفت و محل قرارگیری آن و بند ناف مورد بررسی قرار می‌گیرد و امکان تشخیص مشکلاتی مانند لب‌شکری یا کوتاهی اندام جنین از طریق سونوگرافی در ۱۸ تا ۲۲ هفتگی بارداری ممکن است.
ترس از سونوگرافی سه‌بعدی
مطالعات زیادی در مورد عوارض احتمالی سونوگرافی سه و چهاربعدی انجام گرفته و مشخص شده در صورتی که قوانین لازم در این زمینه رعایت شود و میزان انرژی صوتی وارده به جنین استاندارد باشد، ضرری به همراه نخواهد داشت.
در ضمن سونوگرافی سه و چهاربعدی در تشخیص ضایعاتی همچون لب شکری، کوتاهی اندام و ناهنجاری‌های سطح بدن می‌تواند مؤثر واقع شود.
تا به‌حال در هیچ مقاله‌ای ثابت نشده که سونوگرافی باعث اختلالی در جنین شود، ولی باید از سونوگرافی اضافه پرهیز شود و فقط وقتی ضرورت دارد انجام شود. مثلا گاهی سونوگرافی اکو کاردیو‌گرافی جنین برای بررسی مشکلی در قلب جنین توصیه می‌شود تا از آن جزئیات بیشتری بررسی شود.
ایستگاه آخر بارداری
بعد از هفته ۲۸ بارداری یک سونوگرافی دیگر برای بررسی میزان رشد و وزن جنین به نسبت سن، وضعیت چرخش جنین و آمادگی قبل از زایمان انجام می‌شود. در این مرحله، پزشک متخصص، طول استخوان‌های دور سر، ران و دور شکم و وزن جنین را تخمین می‌زند و آن را به نسبت وزن مناسب برای هفته بارداری مقایسه می‌کند.
به خاطر داشته باشید که سونوگرافی نمی‌تواند همه نقایص و ناهنجاری‌های کروموزومی را مشخص کند و در واقع، می‌تواند به بیمار و پزشک این اطمینان را بدهد که همه چیز در شرایط مناسب است و در صورتی که مشکلی وجود داشته باشد آن را نشان می‌دهد تا آزمایش‌های بیشتری انجام شود.
