کاهش نگران کننده سن گرایش به استعمال سیگار

سردار سعید منتظرالمهدی سخنگو و معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری در یادداشتی به مناسبت روز جهانی مبارزه با دخانیات آورده است:

اخبار اجتماعی - آمارهای منتشره از سوی سازمان‌های جهانی، بویژه سازمان بهداشت جهانی،نشان از آن دارد که هر ساله چند میلیون نفر از شهروندان جوامع مختلف بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و شمار بسیار بیش تری گرفتار بیماری‌های مزمن قلبی - عروقی، تنفسی و ریوی، دهان و دندان و حتی اختلالات مغزی و عصبی می‌شوند.

شوربختانه، شمار زیادی از مرگ و میر ها و عوارض بدخیم و آزاردهنده جسمی و روانی ناشی از دخانیات دامنگیر شهروندان، بویژه جوانان جوامعی می‌شود که گام در راه توسعه نهاده‌اند و اصطلاحاً کشورهای در حال توسعه نام گرفته‌اند و لاجرم کشور ما نیز در شمار چنین ممالکی است.

نیازی به یاد آوری نیست که آثار نگران کننده و رنج آور استعمال دخانیات در سطح فرو شدن در دام بیماری‌ها وبدکارکردی های جسمی و کوتاه شدن سال‌های عمر محدود نمی‌ماند و خسارات مادی هنگفتی نیز بر جامعه و حتی نسل‌های بعد بر جا می‌گذارد و آهنگ و سرعت رشد و توسعه جوامعی همچون جامعه ما را فرو می‌کاهد.

گرچه گرایش به سیگار و دیگر شقوق دخانیات برای همه جوامع امروزی نگران کننده ودل آزار است اما متاسفانه این نگرانی در جامعه ما دو چندان است.

در جامعه ما اولاً در سالیان اخیر سن گرایش به سیگار و قلیان به صورت نگران کننده و رنجش آوری کاهش یافته است و شماری از نوجوانان کشورمان در دام این عامل مهلک فرو غلتیده‌اند.ثانیاً نرخ ارتکاب این رفتار غیر سالم (سیگار کشیدن) در بین قشر دانشجو فزونی یافته است و ثالثاً بر شمار دختران و بانوانی که خواسته و ناخواسته خود را در معرض عامل بیماری زا و نشاط زدا و زیبایی ستان نیکوتین قرار می‌دهند افزوده شده است.

 متاسفانه این سه قشر و گروه همانند دیگر افراد سیگاری نه تنها با استعمال دخانیات سلامت و شادابی و زیبایی خود را در معرض خطر و آسیب قرار می‌دهند بلکه با آلوده ساختن محیط پیرامون خویش دیگران، بخصوص کودکان معصوم و سالمندان آسیب پذیر  را نیز  قربانی رفتار غیر سالم خویش می‌سازند.

مطالعات و پژوهش‌های مختلف و تجارب بالینی و درمانی،نشان از آن دارد که چندین و چند عامل در گرایش به سیگار و نیکوتین سهم و نقش دارند.

یکی از آن عوامل پندارهای نادرست مربوط به سیگار است.

یکی از مهم‌ترین آن پندارها و باورهای نادرست مربوط به نقش تسکین بخشی سیگار است.

بسیاری چنین می‌پندارند که سیگار اضطراب را کاهش و استرس را تقلیل می‌دهد و ناراحتی را از میان می‌برد.این پندار نه تنها هیچ نشانی از واقعیت ندارد بلکه به کل نادرست است.

چه، دیر زمانی است که تحقیقات پزشکی نشان داده است که نه تنها سیگار کورتیزول هورمون استرس  را کم نمی‌کند بلکه میزان آن را در خون افزایش می‌دهد .همچنین این باور که سیگار آرامبخش است نیز به تمامی نادرست است .چون سیگار فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک (سیستم تحریک زا) را افزایش، و سطح فعالیت پاراسمپاتیک (سیستم آرام بخش) را کاهش می‌دهد و در نتیجه سطح بر انگیختگی و دلواپسی و اضطراب را فزونی می‌بخشد.

بنابر این احساس آرامش بعد از استعمال دخانیات را تنها می‌توان نوعی ادراک نادرست تعبیر کرد. سر انجام این باور نادرست نیز وجود دارد که سیگار روشی برای بهبود روابط اجتماعی است.

باید گفت که این پندار نیز پر بیراه است.چه،همه می دانیم که بوی مشمئزکننده از حاصل از سیگار ، زردی رنگ رخساره و بد شکلی پدید آمده در دندان‌ها بر اثر کشیدن سیگار و قلیان و نیز آزاردهندگی دود سیگار،نه تنها جذابیت لازم برای ارتباط اجتماعی را از بین می‌برند بلکه اعتماد به نفس مورد نیاز برای استمرار رابطه را فرو می‌کاهند.

پس،هر آنکه به سلامت و طول عمر و نشاط و ارتباط سودمند می‌اندیشد ناگزیر باید از استعمال دخانیات در هر شکل و نوع و میزان آن بپرهیزد.

افزون بر پندارهای نادرست ،چند عامل دیگر روانی می‌توان فهرست کرد که نقش مهمی در گرایش به دخانیات دارند (آگاهی از این عوامل به تعبیر دانشمندان اقتصاد رفتاری می‌تواند همچون تلنگری باشد که به پیش گیری از مصرف دخانیات یاری رساند).

نخستین آن عوامل فشار هنجاری است.منظور از این عبارت آن است که اغلب آدم‌ها،بویژه آن‌هایی که کم سن و سال و کم تجربه‌اند در برابر فشار دیگران برای انجام یک رفتار به زودی مقاومت خود را از دست می‌دهند و تسلیم فشار جمعیت می‌شوند.از همین روی وقتی دانشجویی در جمع چند همکلاسی سیگاری قرار می‌گیرد به زودی خود را با آنان تطبیق می‌دهد و به جرگه سیگاری ها می‌پیوندد.

دو راهکار مهم برای پرهیز از تسلیم شدن دربرابر فشار جمع ، یکی توانایی نه گفتن است و دیگری ترک جمع سیگاری‌ها.

دومین عامل مؤثر در گرایش به سیگار اغراق در توانایی کنترل خویشتن است.

بسیاری چنین فکر می‌کنند که اگر چندباری از سر کنجکاوی پُکی بر سیگار بزنند سیگاری نخواهند شد چون هرگاه اراده کنند می‌توانند آن را کنار بگذارند روانشناسان،  نشان داده‌اند که چنین تصور نادرستی  گمراه کننده است چون وقتی آدم‌ها در دام عادت بویژه عادت به سیگار گرفتار شوند به سادگی قادر به رها از شر آن نخواهند بود.از همین روی هیچگاه نباید خود را به سبب این تصور توهم آلود ، گرفتار باتلاق دخانیات نمود.سومین عامل مؤثر در گرایش به دخانیات همانند سازی با مدل‌ها  و دیگرانی است که فرد آن‌ها را مهم می‌پندارد و مهم شدن خود را در تقلید رفتار و افعال آنان می‌جوید. اما  نباید از این واقعیت غافل شویم که اغلب آنچه در رفتارهای سلبریتی ها و مدل‌ها به ما می‌نمایاند نوعی تبلیغات فریب آمیز است که شرکت‌های تجاری برای پرکردن جیب خود بدان مبادرت می‌ورزند.البته این نکته را نیز نباید ناگفته گذاشت که والدین و اساتید و پزشکان نیز نباید از تأثیر غیر مستقیم و پنهان رفتار خویش بر دیگران،بویژه نوجوانان و جوانان غفلت ورزند.چه بسیار کسانی که به سبب همانند سازی با این الگوها در دام دخانیات گرفتار شده‌اند.

سر انجام در پایان این نوشتار یاد آوری چند نکته ضروری است.نکته نخست آنکه شماری از شواهد مطالعاتی نشان داده‌اند که اعتیاد و عادت به هم پیوسته‌اند و گاهی وابستگی به دخانیات سر از بیراهه  اعتیاد در می‌آورد.دوم آنکه نه به دخانیات مستلزم احساس مسئولیت همگانی است.ناگفته پیداست که هر یک از ما باید در این پیکار سترگ نقش بی بدیل خود را به خوبی ایفا کنیم.