برنامه‌های تربیتی و پرورشی مدارس پیش از این نیز در معرض انتقادات بسیاری قرار داشت اما با اتفاقات اخیر در برخی مدارس کشور، یکبار دیگر موضوع ناکارآمدی برخی برنامه‌های پرورشی متناسب با نیازهای جدید دانش‌آموزان دهه 80 و 90 به سرزبان‌ها افتاد.
البته این موضوع که کار فرهنگی فقط وظیفه آموزشوپرورش نیست و اتفاقات امروز جامعه ناشی از رخوت و ضعف تمام دستگاه‌های فرهنگی کشور است، کاملاَ مورد تایید است اما آیا آموزشوپرورش به اندازه وظایف خود توانسته موفق عمل کند؟ آیا برنامه‌های پرورشی که البته تعداد آنها کم هم نیست واقعاً با نیازهای نسل امروز متناسب است و در این رابطه نیازسنجی می‌شود؟! یا صرف گزارش به مسئولان بالادستی برای اینکه اعلام شود این تعداد برنامه‌های اردویی، فرهنگی، قرآنی و تربیتی اجرا شد بدون توجه به تأثیرگذاری این برنامه‌ها کفایت می‌کند؟
اگر به اقتضائات و نیازهای دانش‌آموزان دهه 80 و 90 توجه داریم و براین اساس شادی و نشاط یکی از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر در مدارس است اما آیا تعریفی از فعالیت‌های نشاط آفرین در مدارس داریم، آیا برای شادی‌های سالم کاری انجام شده است؟ اگر مصوب شد دو ساعت از حجم ساعت آموزشی کاهش یابد و با هدف اجرای برنامه "بوم" برای طراحی فوق برنامه متناسب با نیازهای دانش‌آموز به مدارس واگذار شود اما آیا امکانات کافی در اختیار مدارس قرار دارد تا اگر برنامه‌ای طراحی شد بتوانند برای اجرای آن اقدام کنند و اساساً مدارس با فعالیت‌های نشاط آفرین و شادی‌های متناسب با سن کودک و محیط مدرسه آشنا هستند؟
در همین رابطه، علیرضا کاظمی؛ معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزشوپرورش درباره دیده‌بانی مسائل پرورشی و تربیتی مدارس توسط خانواده‌ها برای اینکه اعتماد جامعه به آموزشوپرورش خدشه‌دار نشود، اظهار کرد: انجمن اولیا و مربیان در تدوین، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌هایی که در ساختار مدرسه اتفاق می افتد مشارکت دارد و هر برنامه مدرسه با کمک اولیا و مربیان شکل می‌گیرد و انجمن‌های اولیا و مربیان بخش مهمی هستند که در تصمیم‌گیری‌های مدرسه دخالت دارند.
وی تأکید کرد: آموزشوپرورش بخش‌های مختلفی برای نظارت دارد که برنامه‌های مدارس را ارزیابی، رصد و کنترل می‌کنند.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزشوپرورش درباره آشنایی معلمان با ضوابط و دغدغه‌های آموزشوپرورش و رعایت آن در کف مدارس گفت: مگر می‌شود معلمی صلاحیت‌های معلمی را نداشته باشد، اشکالاتی در سیستم آموزشی وجود دارد که کمتر به آن پرداخته می‌شود و برخی آسیب‌ها که در بخش‌های مختلف آموزشوپرورش خود را نشان می‌دهد حتی در حوزه‌های ایمنی دانش آموزان و مسائل فرهنگی از محیط بیرونی به آموزش وپرورش تحمیل می‌شود.
تحول بنیادین با این شرایط؟
کاظمی با اشاره به اینکه اگر قرار است سند تحول بنیادین اجرا شود نیاز به فضای استاندارد در مدارس داریم، افزود: هم‌اکنون کلاس‌های متراکم 40 تا 50 نفری، مدارس دو شیفته که هیچ فضایی برای فعالیت آزاد و راحت دانش‌آموزان ندارند را شاهد هستیم همچنین آموزشوپرورش همیشه از کمبود منابع انسانی کمی و کیفی رنج می‌برد، تا چند سال آینده 300 هزار معلم بازنشسته می‌شوند و برای ورود نیرو حمایت لازم انجام نمیشود از سوی دیگر بنابر اقتضائات سیاسی و اجتماعی ده‌ها هزار نفر بدون گذراندن دوره‌های آموزش معلمی و خارج از اختیارات آموزشوپرورش، به عنوان معلم جذب می‌شوند و هم‌اکنون هم این فرایندها ادامه دارد.
وی ادامه داد: منابعی که بتوانیم حدود یک میلیون معلم را در حیطه‌های مختلف به‌روز‌رسانی کنیم، وجود ندارد و این اشکالات در آموزش و پرورش وجود دارد، اگر قرار است تحول ایجاد شود باید برنامه درسی ملی را کاملاً تغییر دهیم، فضای مدارس باید مشارکتی شود و دانش‌آموزان از کنار هم بودن لذت ببرند و در فعالیت گروهی جامعه‌پذیری و مهارت‌ها را تمرین کنند، تأثیری که فضای فرهنگ عمومی به ویژه فضای مجازی بر اذهان دانش‌آموزان می‌گذارد نباید به حساب آموزش وپرورش گذاشته شود.
کاظمی با اشاره به این موضوع که اصلاح فضای فرهنگی به تنهایی از دست آموزشوپرورش ساخته نیست و ابزار آن را هم ندارد بلکه نیاز به یک همراهی ملی است، بیان کرد: با وجود همه مشکلاتی که آموزشوپرورش از درون و بیرون دارد می‌پذیریم که باید برنامه‌های خوبی را متناسب با ذائقه دانش‌آموزان و شرایط روز جامعه برنامه‌ریزی و اجرا کنیم که به این حوزه نیز وارد شده‌ایم و در این باره اقدامات سلبی برای حذف فشار روانی بر دانش‌آموزان طراحی شده است از جمله حذف آزمون‌ها، کتاب‌های کمک درسی، مشق و طراحی برنامه "بوم" برای حذف دو ساعت از زمان آموزش در مدارس.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزشوپرورش گفت: اقدامات ایجابی هم برای ایجاد نشاط و شادی در مدارس داریم و مجموع فعالیت‌های مختلف در حوزه تربیت بدنی و پرورشی انجام شده است از جمله تقویت گروه‌های تئاتر، سرود و برنامه‌های اردویی و گروهی.
غفلت مدیران مدارس و اعتماد به عناصر خارج از مدرسه در ماجرای کلیپ‌های جنجالی
وی افزود: در تحلیل مسائلی که در فضای مجازی ایجاد شد، روشن است که دشمن از این روزنه‌ها، نفوذ ایجاد می‌کند و تعدادی از مدیران و معلمان با غفلت و اعتمادی که به عناصر فرهنگی خارج از مدرسه کردند باعث ورود آنها با محیط مدرسه شدند و برنامه‌هایی را اجرا کردند که مطلوب فضای آموزشی نبود و این اقدام را محکوم می‌کنیم که باید به آن رسیدگی شود.
پخش کلیپ جنجالی در 7 مدرسه؛ بیشتر در دوره ابتدایی و مدارس دخترانه
کاظمی با اشاره به بررسی موضوع پخش کلیپ در مدارس گفت: در مجموع 12 تا 13 کلیپ پخش شده که 7 کلیپ در فضای مدرسه است البته ابهام وجود دارد که در کلاس‌های درس آموزشوپرورش باشد و تعدادی از آن ممکن است مربوط به بخش‌های دیگر باشد، کلیپ‌ها بیشتر مربوط به دوره ابتدایی و مدارس دخترانه است و در تمام موارد عناصر فرهنگی از بیرون وارد مدرسه شده‌اند و مدیر مدرسه به آنها اعتماد کرده است.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش وپرورش افزود: چارچوبی برای اجرای برنامه‌های فرهنگی در مدارس داریم که باید حتماً کنترل شده و مجوز گرفته باشند؛ در مدارسی که این اتفاق افتاده است مدیر و انجمن اولیا و مربیان اعتماد و غفلت کرده‌اند، در یکی از کلیپ‌ها مدیر به فردی که می‌خواند اعتراض می‌کند و می‌گوید که این آهنگ را قطع کند اما آن فرد می‌گوید "کارم فرهنگی است و گوجه فرنگی نیست" البته این اقدامات حتی اگر یک مورد هم باشد برای ما قابل قبول نیست اما در فضای 110 هزار مدرسه کشور ممکن است از اعتماد مدیران سوءاستفاده هم بشود.
حرکت دشمن برای سلب اعتماد مردم به آموزشوپرورش
وی گفت: امیدوارم متوجه حرکتی که دشمن برای سلب اعتماد مردم به آموزشوپرورش طراحی کرده است، باشیم.
تکرار در تکرار برنامه‌های تربیتی مدارس
همچنین محمدابراهیم محمدی؛ مدیرکل سابق فرهنگی و هنری وزارت آموزشوپرورش نیز با اشاره به اینکه در بحث هویت‌سازی و تعمیق مسائل اجتماعی ضعف‌های فاحشی داریم، اظهار کرد: البته این بدین معنا نیست کارهایی را انجام نداده‌ایم اما انتظار این است به دانش‌آموز تراز برسیم و در این قسمت مشکل داریم که ناشی از چند واقعیت است.
وی افزود: مسئله نخست تغییر ذائقه مردم است و ذائقه آنها از تربیت به آموزش تغییر یافته است وقتی تمرکز بر آموزش باشد هویت کمرنگ می‌شود همچنین در بحث تئوری‌سازی تربیتی دچار فقر فاحش هستیم و باید در راس امور تربیتی یک انسان اسلام شناس حضور یابد بعد از شهید باهنر در راس امور تربیتی، شخصیت فکری و اسلام شناس نداشتیم و بیشتر مدیران اجرایی بودند به همین دلیل بحث‌های تربیتی تکرار مکررات است و دریغ از نوآوری و نیازشناسی!
برنامه‌های تربیتی متمرکز بر نیازهای مدرسه نیست
محمدی ادامه داد: در برنامه‌های تربیتی بیشتر به دنبال جریان سازی تبلیغاتی و رسانه‌ای شده‌ایم و در مدرسه متمرکز نیستیم تا نیازها را بر اساس اقلیم‌هایی که وجود دارد رصد و درمان کنیم، مسابقات قران و جشنواره‌های فرهنگی کار کلان ملی است و این لزوماً تربیت نیست بلکه یک جریان سازی فرهنگی است، معتقدم نباید کار تربیتی را با این اقدامات خلط کنیم.
مدیرکل سابق فرهنگی و هنری وزارت آموزشوپرورش با اشاره به اینکه برنامه‌های تربیتی جاری با برنامه‌های دهه 60 و 70 فرقی ندارد، متذکر شد: جسارت نداشتیم از دل مبانی دینی نیازهای دانش‌آموز دهه 90 را استخراج کنیم تا هویت‌شناسی متناسب با نیاز باشد مشکل اصلی در آموزشوپرورش نگرش سیاسی است، مدیران امور تربیتی باید دغدغه‌مند و بیطرف باشند و اگر اینگونه نباشد، وضع همین است.
وی ادامه داد: معلم براساس سند تحول باید مرجعیت اجتماعی پیدا کند، سند تحول را داریم اما برای اجرای آن مانع وجود دارد نخست اینکه تئوریسین نداریم، برای تنظیم مانفیست آموزشی و تربیتی مطابق با سند تحول چه اقداماتی باید انجام شود؟ نیاز به بازگشت به دین و ظرفیت‌های آن را داریم مشروط به اینکه کارشناسان دینی و اصحاب اندیشه این توان را داشته باشند متناسب با اقتضائات زمان از این ظرفیت برداشت کنند، در کشورهای مختلف بحث اجتماعی شدن، مهارت و کارافرینی به عنوان کار تربیتی انجام می‌شود اما چرا ما نمی‌توانیم آن را انجام دهیم؟ چون ضعف تئوری‌پردازی داریم.
محمدی با تذکر اینکه شاد بودن، حق دانش‌آموز است اما چرا دانش‌آموز از رفتن به مدرسه اکراه دارد؟ افزود: ما مکلفیم مدرسه شاد برای دانش‌آموزان ایجاد کنیم.
وی در ادامه درباره اینکه آیا قابل قبول است مدرسه تحت تاثیر القائات بیرونی باشد و معلم بر خلاف چارچوب‌های تعریف شده برای آموزشوپرورش متأثر از القائات بیرونی باشد؟ افزود: این به ضعف و قوت مدرسه برمی‌گردد اگر مدرسه کانون فرهنگی و تربیتی باشد، تاثیر نمی‌پذیرد، وقتی مدارس رقابت دارند که کدام گروه سرود می‌تواند رتبه اول را کسب کند و مدیر مدرسه از بیرون مربی می‌آورد که این مربی متناسب با فضای مدرسه نیست شاهد خواهیم بود که در بحث تئاتر و سرود این مشکلات پیش می‌آید.
محمدی با تأکید بر اینکه برای مردم که دغدغه مسائل تربیتی دارند برخی توجیهات قابل قبول نیست، عنوان کرد: البته خدماتی که معاونت پرورشی انجام می‌دهد را منکر نمی‌شویم اما جای تاسف دارد که بعد از 40 سال نتوانسته‌ایم گفتمان تربیت اسلامی را ایجاد کنیم و هنوز در فقر به سر می‌بریم و بحث فنلاند و کره را پیش می‌کشیم.
چرا معاونان آموزشوپرورش از واقعیت‌های کف مدارس آگاه نیستند؟
وی ادامه داد: باید مدرسه را جدی بگیریم و برنامه‌ریزی متناسب با خواست دانش‌آموزان باشد که این سه مولفه دارد، مدیران آموزشوپرورش باید آگاه باشد تا وقتی مدیران و معاونان از واقعیت‌های کف مدرسه خبر ندارد نمی توانند کاری انجام دهند پس حتی اگر ممکن است در هر ماه دو ساعت به مدارس بروند تا وقتی که پای آنها به مدرسه باز نشود آگاهی حاصل نمیشود.
مدیرکل سابق فرهنگی و هنری وزارت آموزشوپرورش بیان کرد: باورمندی بدنه به سند تحول بنیادین یک نیاز است هنوز برخی به سند تحول باور ندارند و در این شرایط هر چه شعار بدهیم فایده‌ای ندارد بنابراین باید مدیرانی سرکار بیایند که بتوانند تحول ایجاد کنند.
