شستشوی گوش روشی رایج برای خارج کردن جرمِ (wax) اضافی و مواد خارجی از گوش است. گوش به‌طور طبیعی برای حفاظت و چرب کردن خود، جرم ترشح می‌کند تا مواد اضافی از گوش خارج شوند و مانع از رشد باکتری‌ها شود.
در شرایط طبیعی میزان ترشح جرم گوش تحت کنترل است. تولید بیشازحد جرم یا سفت شدن آن می‌تواند سبب مسدود شدن گوش شود و درنتیجه گوش‌درد، زنگ زدن گوش یا کاهش شنوایی را به‌همراه داشته باشد. در این مطلب نکاتی در رابطه با شستشوی گوش و روش‌های انجام آن آورده شده است.
هدف از شستشوی گوش
گوش به‌ویژه در قسمت مجرا و پرده‌ی گوش (پرده‌ی صماخ)، بسیار حساس است. تولید بیشازحد جرم، در طول زمان، می‌تواند سبب آسیب به این قسمت‌ها شود و ممکن است روی شنوایی شما تأثیر بگذارد. خارج کردن جرمِ اضافی بااستفاده از شستشوی گوش می‌تواند خطر آسیب‌های ناشی از جرم را کم کند. همچنین بعضی‌مواقع مواد خارجی مثل غذا، حشرات و سنگ‌های کوچک می‌تواند وارد گوش شود. در این مواقع باید قبل از اینکه این مواد به بخش‌های عمیق‌تر گوش وارد شوند یا به کانال شنوایی آسیب بزنند، بدون خطر و سریع خارج شوند. تولید جرم می‌تواند به خروج مواد خارجی از گوش کمک کند، اما سریع‌ترین روش، شستشوی گوش است. شستشوی گوش باید توسط پزشک یا در خانه و با استفاده از وسایل مخصوصِ شستشو انجام شود.
روند شستشوی گوش
پزشک قبل از انجام شستشوی گوش، درون گوش شما را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که علائم تشخیصی، به‌دلیل تولید جرمِ اضافی یا وجود مواد خارجی ایجاد شده است و مسئله‌ی جدی‌تری وجود ندارد.
پزشک با وارد کردن دستگاه مخصوصی به‌نام اتوسکوپ (otoscope) به‌درون گوش شما می‌تواند وجود جرمِ اضافی را تشخیص دهد. اتوسکوپ نوری را داخل گوش می‌تاباند و تصویر را بزرگ‌نمایی می‌کند.
اگر مشکل، تجمع جرم باشد، پزشک در مطب خود با ابزاری شبیه به سرنگ گوش‌تان را شستشو می‌دهد. این وسیله آب یا ترکیبی از آب و نمک را با فشار وارد گوش می‌کند تا جرم خارج شود. شاید از ورود آب به داخل گوش‌تان یا قرار دادن گوش در نزدیکی ظرف مخصوص احساس ناراحتی کنید.
برای شستشو در خانه باید وسایل را خریداری کنید تا بتوانید بدون خطر گوش‌تان را تمیز کنید. متداول‌ترین روش استفاده از قطره‌چکان برای ریختن روغن بچه، روغن معدنی یا دارو‌های مخصوص به درون گوش است تا جرم نرم شود. روند انجام این کار به‌صورت زیر است:
دو یا سه بار در روز، چند قطره از داروی موردنظر را داخل گوش بریزید و این کار را تا چند روز ادامه دهید.
بعد از اینکه جرم نرم شد، توسط سرنگ، آب (دمای اتاق یا کمی گرم‌تر) یا محلول آب و نمک را با فشار به گوش وارد کنید تا جرم خارج شود.
هشدار: بهتر است این کار توسط پزشک مجرب و در مطب انجام شود. فراموش نکنیم که گوش یکی از اعضای حساس و مهم بدن است و باید در نگهداری و تمیز کردن آن احتیاط کرد.
خطرات شستشوی گوش
اگر پرده‌ی گوش یا مجرای گوش‌تان آسیب دیده است یا بیماریِ مربوط به ضعف دستگاه ایمنی دارید، بهتر است از شستشوی گوش (چه در خانه و چه توسط پزشک در مطب) خودداری کنید. همچنین اگر در مجرای گوش‌تان عفونت فعالی دارید، نباید گوش‌تان را شستشو دهید. هرچند شستشوی گوش روشی رایج است، اما خطراتی به‌همراه دارد که در زیر ذکر شده است:
عفونت گوش
عفونت گوش خارجی و مجرای شنوایی یکی از عوارض رایج شستشوی گوش است. عارضه‌ی احتمالی دیگر، عفونت گوش میانی است که این التهاب هم می‌تواند به‌وسیله‌ی عفونت در بخش میانی گوش به‌وجود بیاید.
سوراخ شدن پرده‌ی گوش
سوراخ شدن پرده‌ی گوش از عوارض احتمالی دیگر شستشوی گوش است. در بعضی مواقع شستشوی گوش می‌تواند برعکس عمل کند و جرم را بیشتر فشرده کند. این کار خارج کردن جرم را سخت‌تر می‌کند و بیشتر به پرده‌ی گوش فشار وارد می‌شود و خطر سوراخ شدن پرده را افزایش می‌دهد. در بعضی‌مواقع مایع درون مجرای گوش به دام می‌ا‌فتد و فشار را به‌حدی بالا می‌برد که می‌تواند سبب پارگی پرده‌ی گوش شود.
مشکلات دیگر
در موادر نادری، عوارض دیگری رخ می‌دهد، مانند:
سرگیجه، در این حالت احساس می‌کنید که اتاق دور شما می‌چرخد (این حالت معمولا موقت است).
ناشنوایی، که می‌تواند موقت یا دائمی باشد.
ازآنجایی‌که تجمع جرم در درازمدت مضر است یا می‌تواند درنتیجه‌ی بیماری‌های دیگر ایجاد شود، اگر بعد از درمان‌های خانگی علائم برطرف نشد، به پزشک مراجعه کنید. شاید باید از روش‌های دیگری برای درمان استفاده شود یا به یک متخصص گوش مراجعه کنید. اگر گوش‌تان مستعد تولید جرم باشد، متخصص برای‌تان سمعک تجویز می‌کند. به‌یاد داشته باشید که برای خارج کردن جرم گوش نباید از گوش‌پاک‌کن استفاده کنید؛ زیرا این وسیله، جرم را بیشتر در خلاف جهت و به سمت مجرا و پرده‌ی گوش فرو می‌برد.
اثرات جانبی
بسیاری از افراد عوارض جانبی شستشوی گوش را تجربه می‌کنند. این عوارض مانند عوارض اصلیِ ذکرشده در بالا جدی نیستند، اما می‌توانند سبب ناراحتی شوند. این عوارض شامل موارد زیر است:
سرگیجه‌ی موقت
ناراحتی یا درد در مجرای گوش
زنگ زدن یا وزوز گوش
این عوارض جانبی کوتاه‌مدت هستند و معمولا بعد از چند روز برطرف می‌شوند. اگر به‌جای بهتر شدن احساس درد یا ناراحتی به‌مرور بیشتر شد یا علائم دیگری داشتید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. اگر درد شدیدی را تجربه کردید، سریعا به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است این درد به‌دلیل سوراخ شدن پرده‌ی گوش یا آسیب‌های دیگر گوش ایجاد شده باشد.
درمان‌های جایگزین
چندین درمان جایگزین وجود دارد که می‌توان به‌جای شستشوی گوش از آن‌ها استفاده کرد. اگر هر یک از عوامل خطرساز ذکر شده در بالا را در خودتان می‌بینید، هیچ‌کدام از این روش‌ها را امتحان نکنید.
روغن‌های طبیعی
روغن زیتون، روغن بچه و روغن معدنی به‌عنوان رایج‌ترین درمان‌های جایگزین به‌جای شستشوی گوش استفاده می‌شود. چند قطره روغن را درون مجرای گوش بریزید تا جرم نرم شود. این روغن‌ها معمولا تحریک‌کننده نیستند. بعداز اینکه روغن چند دقیقه در محل باقی ماند و گوش را خیس کرد، می‌توانید دراز بکشید و گوش‌تان را روی پارچه‌ای نرم قرار دهید تا روغن خارج شود.
آب‌نمک
آب‌نمک هم می‌تواند به‌عنوان قطره‌ی گوش برای نرم کردن و ازبین‌بردن جرم گوش استفاده شود. قبل از اینکه دراز بکشید تا آب‌نمک خارج شود، اجازه دهید تا آب‌نمک به‌مدت ۳ تا ۵ دقیقه درون گوش باقی بماند. گوش و هر نوع جرمی را که در مجرای گوش خارجی وجود دارد، با پارچه‌ای نرم پاک کنید.
ترکیب‌ها و محلول‌ها
استفاده از اکسیژن پراکسید و مخلوطی از سرکه و الکل درمان جایگزینی است که می‌تواند برای ازبین‌بردن جرم گوش استفاده شود. این مواد می‌تواند جرم گوش را نرم کند. این مواد معمولا به‌عنوان درمان ایمن و مؤثر استفاده می‌شوند، ولی با اینکه در این روش پرده‌ی گوش سالم می‌ماند، اما ممکن است برای بعضی از افراد تحریک‌کننده باشد.
هشدار
به‌یاد داشته باشید که این نوع از درمان توصیه نمی‌شود. در گذشته از شمع برای شستشوی گوش استفاده می‌کردند. در این روش، فردی یک جسم توخالی را به‌همراه شمعِ روشن به درون مجرای گوش وارد می‌کرد. از نظر تئوری، حرارت شعله یک فضای خلأ را ایجاد می‌کند و سبب می‌شود تا جرم گوش به شمع بچسبد. این روش مؤثر خطرناک است و می‌تواند سبب آسیب‌های بیشتر مثل انسداد مجرای گوش و سوراخ شدن پرده‌ی آن شود. همچنین خطر سوختگی را به‌همراه دارد.
