ایران، منطقه‌ای در نزدیکی مدیترانه با اقلیم نیمه مرطوب خزر، خانه یک تنوع زیستی غنی و پیچیده است، تنوع زیستی که شامل آخرین باقی‌مانده‌های یوزپلنگ آسیایی است و حالا با تاثیر ده‌ها سالی که آمریکا ایران را تحریم کرده، تلاش‌ها برای محافظت از این تنوع زیستی با مشکل روبرو شده.
هنگامی که بعد از ۳۶ سال تحریم‌های ایران، توسط باراک اوباما رییس جمهور پیشین آمریکا لغو شد، فعالان محیط‌زیست ایران امیدوار بودند که بالاخره با حمایت و همکاری بین‌المللی نیازهای چند ساله آنها برطرف شود.
حالا ۳ سال از این ماجرا گذشته و دانشمندان هشدار داده‌اند که خروج آمریکا از برجام به احتمال زیاد پیامدهای زیادی در حوزه حفاظت از تنوع زیستی ایران دارد. منزوی شدن دوباره ایران باعث شده تا دانشمندان ایرانی درخواست مستنثنی شدن این کشور از برخی تحریم‌ها را داشته باشند تا نیازهای لازم برای حفاظت از گونه‌های روبه انقراض موجود در ای کشور تامین شود.
شیرین حکیم، محقق دکترای دانشگاه امپریال کالج لندن که در حال مطالعه تاثیرهای تحریم بر محیط‌زیست ایران است، در این رابطه گفت: «چیزی که معمولا در حوزه تحریم‌ها درباره آن بحث نمی‌شود تاثیر تحریم‌ها روی محیط‌زیست کشور است. دانشگاهیانی که این موضوع را بررسی کردند تاکید دارند که تحریم‌ها عامل اولیه مشکلات زیست‌محیطی ایران نیست و به صورت مستقیم هم منجر به تخریب محیط‌زیست این کشور نمی‌شود. اما آنها چالش‌هایی که به عنوان کاتالیست مشکلات زیست‌محیطی عمل می‌کنند را تشدید می‌کند.»
از زمان شروع تحریم‌ها ممکن است، ایران با مشکلات اقتصادی روبرو شود، به طوری که در سال ۲۰۱۸ ریال به عنوان واحد پول ایران، ۷۰درصد ارزش خود را از دست داد و این مشکلات اقتصادی دقیقا چیزی است که به عنوان تشدیدکننده عوامل کاتالیست تحریم‌ها شناخته شده.
حکیم در این باره توضیح داد: «با کاهش فرصت‌ها برای همکاری با بازار جهانی، بخش خصوصی ضعیف‌تر شده در نتیجه بخش عمومی باید مسئولیت‌های بیشتری را برعهده بگیرد تا کشور تقویت شود.»
در واقع تحریم‌ها چالش‌هایی را ایجاد می‌کند، چالش‌هایی که کمتر به ایران اجازه نمی‌دهد تا درباره برخی مسائلش برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشد.
تحریم تنوع زیستی تا انقراض
تحریم‌ها حمایت مالی انجام شده برای حفاظت از تنوع زیستی را کاهش می‌دهد و باعث شده تا همکاری بین‌المللی و تبادل دانش و مهارت که موضوعی کلیدی در امر حفاظت از تنوع زیستی است با محدودیت روبرو شود.
در سال ۲۰۱۴ آمریکا ۷.۶میلیون دلار حمایت مالی موسسه جهانی محیط زیست برای ایران را بلوکه کرد. یکی از پروژه‌هایی که قرار بود به کمک این حمایت مالی اجرایی شود، در رابطه با حفاظت از تنوع زیستی ایران بین سال‌ها ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ بود.
پیش از این هم این موسسه در پروژه‌های حفاظت از تنوع زیستی ایران را ۴میلیون دلار حمایت مالی کرد، این شامل پروژه‌های حفاظت از یوزپلنگ ایرانی بود.
لیلا خلعتبری دانشجوی دکترا دانشگاه پورتو پرتغال که در حال مطالعه موضوع حفاظت یوزپلنگ آسیایی است در این رابطه گفت: «تحریم‌ها روی بودجه حفاظت از تنوع زیستی تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود مسئولان و متخصصان این حوزه بودجه کمتری داشته باشند.»
از سویی گفته می‌شود که بحث «ممنوعیت سفر» دولت دونالد ترامپ هم باعث شده تا برخی از متخصصان کشورهای دیگر ایران سفر نکنند.
رقابت برای جلوگیری از انقراض
ایران دارای بیشترین تنوع زیستی در غرب آسیا است؛ اکوسیستم این کشور شامل ۱۹۲ گونه پستاندار، بیش از ۸هزار گونه گیاه، بیش از هزار گونه ماهی و بیش از ۵۰۰ پرنده است. از این تعداد ۱۱۱ گونه حیوانی و ۱۶۵ گونه گیاهی این کشور در لیست قرمز انجمن بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارند.
در میان این‌ها هیچ گونه‌ای به اندازه یوزپلنگ آسیایی در خطر نیست. متخصصان تخمین زده‌اند که تنها ۵۰ مورد از این گونه روبه انقراض در ایران وجود دارد.
خلعتبری در این رابطه توضیح داد: «بسیاری از برنامه‌هایی که برای محافظت از این گونه حیوانی وجود دارد به دلیل نبود منابع مالی داخلی و کمک‌های مالی خارجی قابل اجرا نیستند. دانشمندان می‌ترسند که به دلیل تحریم‌های مجدد یوزپلنگ آسیایی به سرعت وارد مسیر انقراض شود.»
به همین دلیل برای جلوگیری از انقراض این گونه دانشمندان ایرای و خارجی خواهان ایجاد استثنا در تحریم‌ها هستند. آنها می‌خواهند اقداماتی انجام شود تا از تنوع زیستی هنگام تحریم و جنگ حفاظت شود.
