سنجد تلخ یا خولان گیاهی است که در مناطق جنوب خراسان، قهستان و اقلید به صورت انبوده می‌روید.برگ، گل، دانه و میوه‌های گیاه استفاده دارویی دارند. از برگ و گل این گیاه برای درمان آرتروز، زخمهای گوارشی، تقرس و دانه‌های روی پوست که بوسیله بیماریهای عفونی همچون سرخک ایجاد شده باشد، به کار می‌رود. از چای حاوی برگهای سنجد تلخ به عنوان منبع ویتامینها، آنتی اکیسدانها، واحدهای سازنده پروتئین (اسیدهای آمینه)، اسیدهای چرب و مواد معدنی برای بهبود فشار خون و کاهش کلسترول، پیشگیری و کنترل بیماری عروق خون و تقویت سیستم ایمنی استفاده می‌شود.
از میوه این گیاه برای پیشگیری از عفونت، بهبود بینایی و کاهش فرایند پیری استفاده می‌شود. دانه یا روغن میوه آن به عنوان یک اکسپکتورانت برای کاهش خلط؛ به منظور درمان آسم، اختلالات قلبی از جمله درد قفسه سینه (آنژین) و کلسترول بالا به منظور پیشگیری از بیماری عروق خونی و به عنوان یک آنتی اکسیدان استفاده می‌شود. روغن سنجد تلخ نیز برای کاهش زوال مهارتهای تفکر به دلیل افزایش سن، کاهش بیماری ناشی از سرطان و همچنین محدود کردن سمیت درمان شیمیایی سرطان، تعادل سیستم ایمنی، درمان معده و بیماریهای روده‌ای از جمله زخمها و ریفلاکس مری (ترش کردن)، درمان شب کوری و خشکی چشم و به عنوان یک مکمل ویتامین C، A، E، بتاکاروتن، مواد معدنی، اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب استفاده می‌شود.
بعضی از افراد از میوه سنجد تلخ، کنستانتره میوه و روغن بذر یا میوه برای درمان صدمه ناشی از پرتو اشعه ایکس و آفتاب سوختگی و بریدگیها، برای آکنه، بیماری پوستی، خشکی پوست، اگزما، زخمهای پوستی و تغییر رنگ پوست پس از تولد و برای حفاظت از اعضای مخاطی استفاده می‌کنند.
در صنعت غذایی، میوه سنجد تلخ برای درست کردن ژله، آب میوه، پوره و سس استفاده می‌شود. در صنعت، از سنجد تلخ در لوازم آرایشی و محصولات ضد پیری استفاده می‌شود.
اثرات ممکن برای مشکلات زیر
بیماری پوستی درماتیت آتوپیک (اگزما). تحقیقات ابتدایی نشان میدهد که مصرف روغن تفاله سنجد تلخ بصورت خوراکی برای ۴ ماه درماتیت آتوپیک را بهبود میدهد. البته روغن بذر سنجد تلخ که بصورت خوراکی مصرف شود این اثر را ندارد. همچنین استفاده از کرمی حاوی ۱۰% یا ۲۰% سنجد تلخ روی پوست به مدت ۴ هفته ظاهر علائم درماتیت آتوپیک خفیف تا متوسط را درمان می‌کند.
موارد زیر با مدارک ناکافی
پیری پوست: تحقیقات اولیه نشان میدهد که مصرف مکمل ترکیبی خاصی حاوی روغن میوه سنجد تلخ و مواد دیگر بصورت خوراکی ممکن است چروکها و آفتاب سوختگی را به هنگامی که همراه با یک کرم پوستی حاوی ۰/۱% تازاروتن مصرف شود، بهبود یابد.
بیماری قلبی: تحقیقات در حال توسعه در چین نشان میدهد که مصرف عصاره سنجد تلخ سه بار در روز بصورت خوراکی به مدت ۶ هفته کلسترول را پایین می‌آورد، درد قفسه سینه را کاهش میدهد و عملکرد قلبی را در افراد مبتلا به بیماری قلبی بهبود میدهد.
سرماخوردگی: تحقیقات اولیه نشان میدهد که مصرف میوه سنجد تلخ در یک پوره فریز شده به مدت ۹۰ روز از سرماخوردگی معمولی پیشگیری نمی‌کند یا علائم را سریعتر نمی‌کند.
عفونت گوارشی: تحقیقات اخیر نشان میدهد که مصرف سنجد تلخ در پوره فریز شده به مدت ۹۰ روز از عفونتهای گوارشی پیشگیری نمی‌کند.
خشکی چشم: بعضی از تحقیقات اولیه نشان میدهد که مصرف یک فراورده خاص سنجد تلخ بصورت خوراکی احساس خشکی چشم و سوزش را کاهش میدهد. در مورد یک نوع معده درد (سو هاضمه)، پژوهشهای ابتدایی نشان میدهد که به تنظیم اشتهای کودکان مبتلا به نقص آنزیم گوارشی کمک می‌کند. اما سنجد تلخ به نظر نمی‌آید که در بخشی که غذا از معده به روده خالی می‌شود، بهبودی ایجاد نمی‌کند.
دیالیز: تحقیقات اولیه نشان میدهد که مصرف روزانه روغن سنجد تلخ به مدت ۸ هفته به از بین بردن مواد زائد از خون یا پیشگیری از خشکی دهان در بیماران تحت درمان دیالیز کمکی نمی‌کند.
فشار خون بالا: تحقیقات اولیه نشان میدهد که مصرف سنجد تلخ بصورت خوراکی به مدت حداکثر ۸ ماه ممکن است فشار خون بالا را در عملکردی مشابه با داروهای فشار خون کاهش دهد.
بیماری کبد (سیروز): بعضی از شواهد نشان میدهد که مصرف عصاره سنجد تلخ ممکن است آنزیمهای کبدی و سایر مواد شیمیایی در خون را که مشکلات کبدی را نشان میدهد، کاهش دهد.
بیماری کلیه به نام سندرم نفروتیک: پژوهشهای ابتدایی نشان میدهد که مصرف سنجد تلخ بصورت خوراکی علاوه بر مراقبتهای استاندار به کاهش تورم، بهبود اشتها و کاهش مقدار پروتئین در ادرار در افراد مبتلا به سندرم نفروتیک کمک می‌کند. مشخص نیست که آیا این درمانها با مراقبت استاندارد بهتر به دست می‌آید یا به تنهایی. در مورد نازک شدن واژن تحقیقات ابتدایی نشان میدهد که مصرف روغن خولان به صورت روزانه علائم نازک شدن واژن در زنان یائسه را بهبود نمی‌دهد.
کاهش وزن: شواهد اولیه نشان میدهد که مصرف میوه سنجد تلخ، روغن میوه یا عصاره آن بصورت خوراکی، باعث کاهش وزن در زنان چاق یا دارای اضافه وزن نمی‌شود.
عوارض جانبی و ایمنی
میوه سنجد تلخ برای مصرف به عنوان غذا احتمالا بی خطر است. میوه خولان در مربا، پای، نوشیدنی و غذاهای دیگر استفاده می‌شود. میوه خولان دریایی به هنگام مصرف خوراکی یا به عنوان دارو روی پوست حتی الامکان بدون اشکال است. در تحقیقات علمی حداکثر تا ۹۰ روز بدون خطر استفاده شده است. البته هنوز در مورد امنیت استفاده از برگ سنجد تلخ یا عصاره آن اطلاعات کافی وجود ندارد.
موارد احتیاط و هشدار
بارداری و شیردهی: اطلاعات قابل اتکایی در مورد امنیت مصرف سنجد تلخ در زمان بارداری یا شیردهی وجود ندارد. در این وضعیت بهتر است که برای ایمنی بیشتر از مصرف آن اجتناب کنید.
اختلال خونریزی: سنجد تلخ احتمالا لخته شدن خون را به هنگام استفاده دارویی، کُند می‌کند. بنابراین در مورد افراد مبتلا به اختلالات خونریزی این نگرانی وجود دارد که خطر کبودی و خونریزی را افزایش دهد.
فشار خون پایین: خولان ممکن است فشار خون را به هنگام استفاده دارویی کاهش دهد. طبق نظریه‌ای، مصرف سنجد تلخ ممکن است فشار خون را در افراد مبتلا به فشار خون پایین، خیلی پایین بیاورد.
جراحی: سنجد تلخ ممکن است لخته شدن خورن را به هنگام مصرف به عنوان دارو، کند نماید. بنابراین استفاده از آن قبل و بعد از جراحی ممکن است موجب خونریزی زیاد شود. حداقل دو هفته قبل از جراحی استفاده از این ماده را قطع کنید.
تداخلات دارویی
داروهایی که لخته شدن خون را کند می‌کند (داروهای ضد انعقادی یا ضد پلاکت) با سنجد تلخ تداخل دارند: سنجد تلخ ممکن است لخته شدن خون را کند کند. مصرف سنجد تلخ همراه با داروهایی که لخته خون را هم کند می‌کند ممکن است احتمال کبودی و خونریزی را افزایش دهند. بعضی از داروهایی که لخته شدن خون را کند می‌کنند عبارتند از: آسپرین، کلوپیدوگرل (پلاویکس)، دیکلوفناک (ولتارن)، ایبوپروفن (ادویل، موترین)، ناپروکسن، دالتپارین، انوکساپارین، هپارین، وارفارین و سایرین.
میزان مصرف
مقدار مجاز مصرف سنجد تلخ بستگی به هفت فاکتور از جمله سن فرد، وضعیت سلامتی و شرایط دیگر دارد. در این برهه از زمان، اطلاعات کافی برای تعیین میزان مناسب مصرف خولان وجود ندارد. بخاطر داشته باشید که ترکیبات طبیعی همیشه بی خطر نیستند و مقدار مصرف هم مهم است. بنابراین مطئن شوید که دستورات روی برچسبها را دنبال کنید و با داروساز یا پزشک و یا سایر کارشناسان درمانی قبل از استفاده از آن، مشورت کنید.
