مسمومیت بیماری‌ای است که اغلب به صورت تصادفی و ندانسته اتفاق می‌افتد. افراد بسیاری ممکن است در اثر مسمومیت‌های مختلف دچار آسیب‌های شدید شوند یا فوت کنند. مسمومیت یکی از شایع‌ترین ناراحتی‌هاست که افراد بسیاری به دلایل مختلف دچار آن می‌شوند. در این میان کودکان خصوصا در سال‌های اولیه بشدت آسیب‌پذیر هستند و ممکن است مواد مختلفی مانند مواد شوینده، آرایشی و برخی از قرص‌های رنگی را به اشتباه بخورند و دچار مسمومیت شوند. سم به ماده‌ای گفته می‌شود که اگر بیش از حد توسط بدن جذب شود، سلامتی را مختل می‌کند و می‌تواند آسیب‌های موقتی یا دایمی را در بدن ایجاد کند.
مسمومیت‌ها انواع مختلفی دارند، مسمومیت غذایی که در نتیجه خوردن غذاهای فاسد و آلوده به میکروب یا مواد شیمیایی در بدن ایجاد می‌شود، مسمومیت ناشی از خوردن اشتباه دارو یا استفاده بیش‌ازحد از داروهای مفید، همچنین تزریق موادمخدر، استنشاق و لمس مواد شیمیایی و گازهای سمی، همگی باعث ایجاد بیماری در فرد می‌شود. علایم و نشانه‌های مسمومیت با توجه به نوع سم و راه ورود آن متفاوتند و به سرعت یا طی چند روز، بروز می‌کنند. بنابراین، رعایت نکات ایمنی جهت پیشگیری از بروز مسمومیت را باید جدی گرفت. در این‌جا قصد داریم شما را با انواع مسمومیت، علایم و نشانه‌ها و روش‌های درمان آنها آشنا سازیم.
گام به گام همراه با فرد مسموم
سم ماده‌ای است که مصرف مقداری از آن باعث آسیب گذرا یا همیشگی به بدن می‌شود. سم ممکن است با خوردن، تنفس، تزریق و جذب از راه پوست یا پاشیدن به چشم، وارد بدن شود. اثر آن براساس نوع ماده سمی و راه ورود به بدن متفاوت است. هرچه زودتر از بیمار هوشیار بپرسید: «چه خورده، به چه میزان و چه زمانی؟» در بیمار بیهوش این پرسش‌ها را از اطرافیانش بپرسید.
ارزیابی هوشیاری
براساس ماده سمی و نوع آن، بیمار ممکن است بیهوش باشد یا هر لحظه بیهوش شود.
جست‌وجوی آثار سوختگی در اطراف دهان
اگر ماده سوزاننده‌ای خورده شود، ممکن است اطراف لب سوخته یا دردناک باشد.
بررسی تنفس
بررسی کنید تنفس بیمار صدادار، سخت یا طبیعی است.
معده ناراحت
در صورت خوردن ماده سمی، بیمار ممکن است استفراغ کند یا در مرحله بعد اسهال شود.
گرفتن شرح حال
از بیمار بپرسید که چه چیزی خورده است و نشانه‌های اطراف او مانند ظرف ماده سمی را شناسایی کنید.
آرامش دادن
به مصدوم اطمینان خاطر دهید و او را بی‌حرکت نگه دارید.
هشدار
اگر بیمار بیهوش شد، در صورت نیاز آماده احیا شوید.
هنگام تنفس دادن، اگر مواد شیمیایی در اطراف دهان بیمار وجود دارد، پس از پاک کردن آن، از محافظ صورت یا تنفس دهان به بینی استفاده کنید.
آن‌چه باید انجام دهید
اهداف شما
١ - تشخیص سن
٢- ارزیابی بیمار
٣- انتقال فوری به بیمارستان
مهم:
مواظب باشید تا ماده شیمیایی با شما تماس نداشته باشد، در صورت تماس به سرعت آن را با آب فراوان بشویید، اگر پودر است ابتدا آن را با کاغذ برداشته و سپس بشویید.
بیمار را تنها نگذارید مگر برای تماس با اورژانس.
مرحله نخست تشخیص سم
در جست‌وجوی ماده‌ای باشید که بیمار از آن استفاده کرده است، مانند مواد خوراکی، شیشه دارویی یا قرص.
مرحله دوم تماس با اورژانس
با اورژانس تماس بگیرید، نوع و مقدار ماده سمی خورده شده را گزارش کنید، هر گونه شواهدی را برای پرسنل اورژانس نگه دارید، اگر بیمار استفراغ می‌کند، نمونه‌ای را برای ارایه به کارکنان اورژانس نگه‌دارید.
مرحله سوم درمان مسمومیت با اسید و باز
اگر لب‌های بیمار سوخته است، در صورت توصیه اورژانس به او آب یا شیر دهید تا سم رقیق شود، بیمار را وادار به استفراغ نکنید، چون این ماده یک بار هنگام ورود به معده باعث سوختگی شده و در صورت استفراغ دوباره مسیر را می‌سوزاند.
مرحله چهارم ارزیابی بیمار
علایم حیاتی بیمار مانند هوشیاری تنفس و نبض را پیوسته ارزیابی و ثبت کنید، مراقب هرگونه تغییر هوشیاری بیمار باشید، این اطلاعات را به کارکنان اورژانس اعلام کنید.
مسمومیت با الکل و دارو
مصرف زیاد الکل و دارو ممکن است توانایی جسمی و روحی فرد را بشدت کم کند و منجر به سقوط فرد و آسیب‌های بعدی برای او شود. استفراغ در بیماری که به طور کامل هشیار نیست، خطرناک است؛ چون مواد استفراغی هنگام دم وارد راه تنفسی می‌شود و الکل و بعضی از داروها با گشادکردن رگ‌های سطحی پوست باعث از دست‌دادن دمای بدن بیمار یا هیپوترمی می‌شود. اگر متوجه بوی الکل شدید، افزون بر مسمومیت با مصرف الکل مشکلات دیگری مانند سکته مغزی یا حمله قلبی را نیز بررسی کنید.
اهداف شما
١ - گرم نگه‌داشتن بیمار
٢- بررسی آسیب‌ها یا شواهد
٣- تماس با اورژانس
نیاز شما
١ - پتو یا کت
٢ - دفترچه یادداشت و خودکار
علایم و نشانه‌ها
بوی الکل
از دست‌دادن تعادل
گیجی
صورت برافروخته
تنفس عمیق و صدادار
در بیمار بیهوش
نبض ضعیف و تنفس سطحی
اقدامات لازم
١ - پوشاندن بیمار
به بیمار کمک کنید تا در جای گرم و راحت بنشیند یا دراز بکشد.
برای گرم نگه‌داشتن بیمار او را با پتو یا کت گرم کنید.
٢ - در جست‌وجوی علت
در جست‌وجوی دلیل و انگیزه فرد مسموم باشید.
به دنبال ظرف خالی ماده یا نوع الکلی باشید که بیمار آن را مصرف کرده است.
نمونه‌ای از استفراغ بیمار را نگه دارید که در صورت نیاز تجزیه و بررسی شود.
به آسیب‌های وارده رسیدگی کنید.
۳- ارزیابی بیمار
در صورت نیاز تقاضای کمک پزشکی کنید.
علایم حیاتی بیمار مانند هوشیاری تنفس و نبض را تا زمان رسیدگی اورژانس پیوسته ارزیابی و ثبت کنید.
دلایل مسمومیت دارویی
مصرف اشتباهی دارو به‌عنوان مواد خوراکی در کودکان
مصرف عمده بیش از حد دارو
استفاده نادرست از میزان و زمان مصرف دارو در کهنسالان
مسمومیت دارویی به دنبال مصرف داروهای تجویزشده به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای
هشدار:
بیماران را تحریک به استفراغ نکنید؛ در بیمار هوشیار راه هوایی را باز کنید و در صورت‌داشتن تنفس او را در وضع بهبود پهلوی چپ قرار دهید؛ آماده احیا باشید و با اورژانس تماس بگیرید.
مسمومیت با موادمخدر
مسمومیت با موادمخدر در اثر استفاده از انواع مواد صنعتی یا سنتی ایجاد می‌شود. تاثیرات آن بستگی به شرایط روحی و جسمی مصرف‌کننده، نوع قدرت و چگونگی مصرف آن دارد. گروه‌های اصلی شامل توهم‌زا‌ها مانند مشتقات شاه‌دانه هندی، ال‌اس‌دی، محرک مانند آمفتامین‌ها، متامفتامین (شیشه)، اکستازی، کوکایین و موادمخدر مانند مشتقات خشخاش هرویین و مورفین است.
اهداف شما
پیشگیری از آسیب
برقراری گردش خون و تنفس
پیشگیری از افزایش دمای بدن
انتقال به بیمارستان.
اقدامات لازم
١ - راحتی بیمار
به بیمار کمک کنید تا در وضعیتی راحت قرار گیرد؛
از او بپرسید که چه چیزی مصرف کرده است و به او آرامش دهید.
٢- بررسی علایم و نشانه‌ها
سابقه او را بررسی کنید؛
در جست‌وجوی شواهدی از آن‌چه مصرف کرده است، باشید؛
هرچه را پیدا کردید، به کادر درمان تحویل دهید؛
در محرک‌ها برای پایین آوردن دمای بدن بیمار را در مکانی خنک قرار دهید.
٣- تماس با اورژانس
با اورژانس یا مرکز مسمومیت‌ها تماس بگیرید؛
علایم حیاتی مانند هوشیاری تنفس و نبض را تا رسیدن نیروهای کمکی پیوسته ارزیابی و ثبت کنید.
علایم و نشانه‌های محرک‌ها و توهم‌زا‌ها
١ – تحریک‌پذیری
۲- رفتار‌های پرتحرک و بی‌قراری
٣- تعریق
٤- لرزش دست
٥- مردمک‌های گشاد
٦- توهم شنیداری و دیداری
۷- افزایش ضربان قلب
۸- قرمزی چشم
٩- افزایش دمای بدن و علایم حمله گرمایی و حمله قلبی.
علایم و نشانه‌های مخدرها
سستی و بی‌حالی
مردمک‌های تنگ
گیجی و بیهوشی
تنفس آرام و سنتی با کاهش تعداد
علامت تزریق
مهم
بیمار را مجبور به استفراغ نکنید؛
اگر بیمار بیهوش تنفس دارد، او را در وضع بهبود قرار دهید، در غیراین صورت آماده احیا شوید.
هشدار:
پیش از ارایه کمک‌های اولیه از ایمنی خود مطمئن شوید. مطمئن باشید که اقدامات شما باعث آسیب‌های دیگر به فرد نمی‌شود.
مسمومیت با مونوکسید کربن
مونوکسیدکربن گازی است بی‌رنگ و بی‌بو که بر اثر سوختن ناقص یا بر اثر آتش‌سوزی‌ها ایجاد می‌شود. این گاز در اکسیژن‌رسانی توسط خون اختلال ایجاد می‌کند و می‌تواند باعث مرگ شود .
اهداف شما
تماس با اورژانس؛
کاهش جذب ؛
کاهش آسیب.
علایم و نشانه‌ها
سردرد؛
سرگیجه و سبکی سر؛
گیجی و منگی؛
پرخاشگری؛
تهوع، استفراغ؛
درد قفسه سینه؛
تنفس سخت و تند؛
کاهش سطح هوشیاری.
اقدامات لازم
١ - تماس با نیروهای امدادی
بی‌درنگ با اورژانس آتش‌نشانی تماس بگیرید؛
برای پیشگیری از مسمومیت خودتان به تنهایی اقدام نکنید.
٢- خروج فوری
در و پنجره‌ها را باز کنید؛
بیمار را به هوای آزاد منتقل کنید؛
لباس‌های تنگ بیمار را آزاد کنید؛
بیمار را تشویق کنید تا طبیعی تنفس بکشد.
٣- ارزیابی بیمار
علایم حیاتی مانند هوشیاری، تنفس و نبض را تا رسیدن نیروهای کمکی پیوسته ارزیابی و ثبت کنید.
