با توجه به اینکه شپش سر به راحتی منتقل می‌شود، وقتی یکی از اعضای خانه، مبتلا به آن شود، نگرانی گرفتار شدن مابقی اعضای خانه، فضای خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ برای یک دانش‌آموز، اوضاع به مراتب بدتر می‌شود چرا که اگر یک دانش‌آموز گرفتار شپش سر شود، امکان مبتلا شدن سایر دانش‌آموزان البته در صورت عدم رعایت بهداشت فردی و نکات ایمنی، خیلی زیاد است.
مشاهده می‌شود که وقتی یک کودک به شپش سر مبتلاست، حتی وقتی به خانه اقوام هم می‌رود موجب مبتلا شدن آنها نیز می‌شود؛ چرا که استفاده از یک بالش و روی هم قرار گرفتن لباس‌ها روی رخت‌آویز می‌تواند به انتقال شپش سر کمک کند.
چند سالی است که آموزش و پرورش دستورالعملی مبارزه با شپش سر را به مدارس صادر می‌کند و برنامه ویژه‌ای برای پیشگیری و درمان آن دارد.
اما فراموش نشود که شپش سر صرفا متعلق به دانش‌آموزان قشر ضعیف نیست و در هر منطقه و هر جایی که بهداشت فردی رعایت نشود، امکان بروز آن وجود دارد.
* شپش سر چیست؟
شپش سر انگلی خارجی است که می‌تواند افراد را در هر سن و جنسی و با هر سطح اجتماعی و اقتصادی آلوده سازد.
1.شپش‌ها، حشرات انگلی کوچک و معمولاً خاکستری رنگ هستند که در روی پوست سر انسان زندگی می‌کنند.
2.طول بدن شپشی که در روی سر زندگی می‌کند، حدود یک تا 3 میلی متر است و بال برای پرواز ندارد.
3.شپش دارای 6 پا است که توانایی چسبیدن به موی سر را دارد.
4.این حشرات امکان ورود به داخل پوست سر را ندارند.
5.شپش سر در بین کودکان و نوجوانان بین 4 تا 11 ساله شیوع بیشتری دارد.
6.شیوع شپش سر در بین دختران بیش از پسران دیده می‌شود.
7.زمان افزایش شپش سر در سنین مدرسه است.
8.شپش سر به نوعی واگیردار است و امکان انتقال از فردی به فرد دیگر وجود دارد.
9.حدود 30 ثانیه طول می‌کشد که یک شپش از یک سر به سر فردی دیگر انتقال یابد.
10.سرایت شپش از طریق کلاه، شانه و بالش امکان پذیر است.
11.علامت شیوع به شپش سر، خارش بسیار زیاد است تا حدی که زخم در سر و تا پشت گوش‌ها سرایت کند.
12. به علت کم توجهی خانواده‌ها و اطرافیان امکان انتقال به افراد دیگر وجود دارد.
13.شپش‌ها روزانه 8 تا 56 تخم روی سر و موی کودکان می‌گذارند.
شپش سر در چه جاهایی بیشتر است؟
حسن ضیاءالدینی مدیرکل دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش در این خصوص اظهار کرد: پدیکلوزیس شایع‌ترین آلودگی انگلی در سراسر دنیاست که افراد در محل‌های پرجمعیت به علت عدم توجه به بهداشت فردی و محیط به آن مبتلا می‌شوند و امکان ایجاد اپیدمی‌های بزرگ وجود دارد.
وی افزود: این آلودگی به دنبال تماس‌های نزدیک‌بین فردی یا هنگامی‌که افراد خانواده در فصل سرما برای تأمین گرما لباس زیاد می‌پوشند و به‌صورت دسته‌جمعی زندگی می‌کنند، به وجود می‌آید و این آلودگی از شخصی به شخص دیگر سرایت می‌کند.
مدیرکل دفتر سلامت و تندرستی آموزش و پرورش با بیان اینکه پیشگیری از این آلودگی با ارتقای بهداشت فردی تمامی افراد جامعه صورت می‌گیرد، خاطرنشان کرد: افزایش سطح آگاهی جامعه و رعایت اصول بهداشت فردی و محیطی توسط افراد و خانواده‌ها از مهم‌ترین راه‌های مقابله با این آلودگی است و استحمام سر و بدن و شستوشوی مناسب لباس‌ها و لوازم شخصی از بهترین راه‌های کنترل پدیکلوزیس است.
ضیاءالدینی تصریح کرد: وظیفه معاینه و بررسی دانش‌آموزان در خصوص آلودگی به پدیکلوزیس در مدارس بر عهده مربیان بهداشت و آموزگاران است و چون تمامی مدارس مربی بهداشت ندارند، معلمان با آموزش‌هایی که درباره بیماری‌های واگیردار و غیر واگیردار دیده‌اند؛ این اهتمام را در مدارس خواهند داشت و دانش آموزان مبتلا را در صورت نیاز به بهورزان خانه بهداشت معرفی می‌کنند.
وی در ادامه گفت: بلافاصله بعد از مشاهده دانش‌آموز مبتلابه شپش سر، اقدامات مراقبتی از جمله توصیه‌های لازم و آموزش‌های خاص به دانش‌آموز و خانواده وی ارائه‌شده و برای پیگیری اقدامات درمانی، به شبکه بهداشت منطقه مربوطه معرفی می‌شود که در این مراکز نیز داروهای درمانی و نوع خاصی از شوینده‌های سر در اختیار دانش‌آموز مبتلا و خانواده وی قرار داده می‌شود.
مدیرکل دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه میزان شیوع در جهان در کودکان سنین 4 تا 12 سال است، اظهار کرد: میزان شیوع در کودکانی که در وضعیت اقتصادی و اجتماعی ضعیف‌تری قرار دارند، بیشتر است و مواردی همچون سطح پایین سواد والدین، موی بلند، عدم استفاده از متداول از شانه، فقدان حمام در منازل و دفعات کم استحمام می‌تواند از عوامل شیوع این آلودگی باشد.
* پای صحبت‌های یک مربی بهداشت و آموزش از بین بردن شپش سر
فریده امیری مربی بهداشت یکی از مدارس تهران به خبرنگار فارس گفت: معاینه پدیکلوز در مدرسه به طور مرتب انجام می‌شود و گاهی در یک کلاس، یک نفر، دو یا چند نفر دارای شپش سر دیده می‌شوند و در برخی کلاس‌ها هم موردی مشاهده نمی‌شود.
وی ادامه داد: اگر روی سر دانش‌آموزی، شپش سر مشاهده شود، به او آموزش بهداشت فردی داده می‌شود؛ البته خانواده را در جریان قرار می‌دهیم تا اقدامات لازم را برای درمان انجام دهند.
امیری با بیان اینکه استفاده از شامپو پرمترین برای دانش‌آموزان دارای شپش سر تجویز می‌شود، افزود: این شامپوها را از مرکز بهداشت می‌گیریم و به طور رایگان در اختیار دانش‌آموزان دارای شپش سر، قرار می‌گیرد.
وی به نحوه استفاده از این شامپو اشاره کرد و گفت: حداقل یک‌روز در میان از شامپو پرمترین باید استفاده شود؛ اگر موی سر دانش‌آموز کم‌پشت است، دوبار در هر استحمام از شامپو استفاده می‌کند و اگر موها پرپشت بود، باید ابتدا، موها شسته شود، سپس تمام موها آغشته به شامپو پرمترین شود و ۱۰ دقیقه در حالی که موها با حوله پوشانده شده است، بماند؛ پس از آن با شانه مخصوص، والدین موهای سر دانش‌آموز را شانه می‌کنند.
این مربی بهداشت ادامه داد: شستوشوی موی سر با سرکه نیز موجب می‌شود که لارو شپش ورم کرده و سست شود و به راحتی جدا شود؛ در این روش باید نیمی از ظرف آب و نیمی سرکه سفید باشد.
وی با بیان اینکه شپش سر در شست‌وشو با ماشین لباسشویی از بین می‌رود، گفت: اگر وسیله‌ای مانند عروسک با شستن در ماشین لباسشویی خراب می‌شود، باید در کیسه‌ای مانند کیسه زباله گذاشته شود و درِ آن به مدت ۳ هفته بسته بماند تا شپش از بین برود.
راه‌های پیشنهادی برای رفع مشکل پدیکلوز (شپش سر):
- شست‌وشو با سرکه انگور خانگی
- شست‌وشو با اب برگ چغندر
- مالیدن روغن زیتون و بستن آن با نایلون شب تا صبح
- شستشوی سر به طور مداوم با گل ختمی
- کوتاه کردن موها
- شستوشوی البسه، شانه و برس، رو متکایی و لباس‌هایی که با فرد مبتلا در تماس است با آب جوش و خیس کردن در سرکه و در معرض آفتاب قرار دادن.
- مقداری اسفند را پودر کرده و با اب مخلوط و به موها بمالید و نیم ساعت بعد بشویید.
به گزارش فارس، اگر بهداشت فردی در خانه و مدرسه رعایت شود، امکان ابتلای دانش‌آموزان به شپش سر وجود ندارد و این در صورتی است که خانواده به بهداشت فردی اعضای خانه توجه ویژه داشته و مدرسه نیز با هشدار در این خصوص و مراقبت‌های لازم، در کنار خانواده باشد.
