آیا گیاهان دارویی کاهش‌دهنده قند خون را می‌شناسید، نکته مهم این که این گیاهان دارویی نباید جایگزین دارو‌های ضددیابت یا انسولین در بیماران دیابتی شود.
یازده گیاه دارویی که سبب پایین آمدن قند خون می‌شوند را بشناسید.
۱- پیاز و سیر
سیر از سبزی‌هایی است که تاریخی بسیار کهن دارد. این گیاه حداقل ۳ هزار سال در طب چین کاربرد داشته است. پیاز نیز یکی از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی است که از هزاران سال قبل به عنوان طعم دهنده غذا‌ها و همچنین دارو از آن استفاده می‌شود.
ترکیبات فعال گوگردی مانند آلیل پروپیل دی سولفید موجود در پیاز و اکسیدآلیل دی سولفید موجود در سیر نقش اصلی را در کاهش قندخون دارند. پیاز و سیر سبب افزایش میزان انسولین در خون می‌شوند. هر چقدر مصرف این مواد بیشتر باشد، قند خون بیشتر کاهش می‌یابد. مصرف قرص‌های سیر به میزان ۲۴۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۳ ماه، قند خون را مختصرا کاهش می‌دهد. گیاهان دارویی توسط بیماران دیابتی تحت هیچ شرایطی نباید بدون نظر تیم پزشکی مصرف شوند.
۲- خیار تلخ
این میوه شبیه کدوی زگیل دار است و در نواحی گرمسیر مانند آمازون، آفریقای شرقی و آسیا رشد می‌کند و در آمریکای جنوبی به عنوان غذا و دارو کشت می‌شود. میوه تازه آن به رنگ سبز است که با رسیدن به رنگ نارنجی- زرد تبدیل می‌شود. تمام قسمت‌های این میوه بسیار تلخ است. میوه خیار تلخ حاوی ماده‌ای شبیه انسولین است و مصرف روزانه حدود ۶۰ گرم شیره این گیاه به کاهش مختصر قندخون منجر می‌شود.
۳- شنبلیله
این گیاه بومی ایران است و در بیشتر نواحی ایران می‌روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته شده و مصرف می‌شود. تجویز ۱۵ تا ۵۰ گرم پودر دانه شنبلیله خیسانده در آب سبب کاهش قندخون ناشتا و بعد از غذا می‌شود. پودر دانه شنبلیله علاوه بر کاهش مختصر قندخون سبب کاهش چربی‌های خون نیز می‌شود.
۴- سیاه گیله
در ایران تنها یک گونه از قره قات وجود دارد که آن هم در جنگل‌های تالش و نواحی مرطوب رشد می‌کند که در زبان محلی به آن سیاه گیله می‌گویند. میوه آن را می‌توان هم به صورت تازه و هم خشک شده مصرف کرد یا در تهیه انواع مربا‌ها و دسر‌ها به کار برد. برگ‌های این گیاه در طب سنتی در درمان بیماری دیابت استفاده می‌شود. اثر ضددیابت یک بار مصرف عصاره این گیاه که اثری مشابه انسولین دارد، تا چند هفته در بدن باقی می‌ماند. به علاوه این گیاه دارویی در پیشگیری از عوارض بلندمدت دیابت مانند عوارض قلبی- عروقی، عصبی، کلیوی و چشمی تا حدی موثر است. عصاره آن به مقدار ۸۰ تا ۱۶۰ میلی گرم ۳ بار در روز برای بیماران مبتلا به دیابت پیشنهاد می‌شود.
۵- خار مریم
خار مریم اصالتا بومی منطقه مدیترانه است. این گیاه امروزه در سراسر نقاط دنیا از اروپا تا آسیا و از آفریقا تا آمریکای شمالی گسترده شده است.
این گیاه دارویی سبب افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش قندخون می‌شود. ماده موثر آن سیلی مارین نام دارد که تجویز آن به مقدار ۲۰۰ میلی گرم ۳ بار در روز سبب کاهش مختصر قندخون ناشتا و هموگلوبین HbA۱C و چربی‌های خون می‌شود.
۶- هندوانه ابوجهل
هندوانه ابوجهل یا خربزه روباه یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده خیار‌ها و کدو‌ها است. این گیاه بومی ایران بوده و در نواحی جنوبی کشور و مناطقی مانند جنوب استان خراسان یافت می‌شود. میوه این گیاه دارای گلوکوزید قابل تبلوری با طعم بسیارتلخ به نام کولوسنتین است. این گلوکوزید که به حالت متبلور و خالص به رنگ زرد است، در آب به نسبت ۲۰ درصد حل می‌شود و اگر هیدرولیز شود، گلوکز و ماده‌ای به نام کولوسنتتین می‌دهد. در طب سنتی بسیاری از کشور‌ها از جمله ایران تجویز میوه این گیاه جهت کاهش قند خون متداول است. میوه این گیاه بسیار سمی است و مصرف مقدار بسیار آن سبب اسهال خونی و درنهایت مرگ می‌شود. تجویز مقدار ۱۰۰ میلی گرم ۳ بار در روز ماده موثر هندوانه ابوجهل به مدت ۲ ماه در بیماران دیابتی نوع دوم، سبب کاهش مختصر میزان هموگلوبین HbA۱C و قندخون ناشتا می‌شود. تجویز این مقدار به مدت ۲ ماه در این بیماران بدون هیچ گونه عوارض جانبی گوارشی، کبدی و کلیوی است.
۷- پسیلیوم یا اسفرزه
پسیلیوم یا اسفرزه، گیاهی از خانواده پلانتاجیناسه آ. و یک داروی ملین گیاهی است که از طریق جذب آب سبب حجیم شدن محتویات روده شده و با افزایش حرکات دودی شکل سبب تخلیه مدفوع می‌شود. مصرف پودر پسیلیوم به مقدار ۱۰ گرم در روز و به مدت ۸ هفته هموگلوبین HbA۱C را مختصرا کاهش می‌دهد.
۸- عدس الملک
این گیاه بومی ایران است و در طب سنتی جهت کاهش قندخون بیماران دیابتی تجویز می‌شود. با این حال مصرف روزانه پودر بذر گیاه به مقدار ۱۵۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۲ ماه اثر مفیدی بر قندخون نشان نداده است و فعلا اطلاعات علمی کافی در مورد اثرات این گیاه در دسترس نیست.
۹- چای سبز
بسیاری از خواص چای سبز مربوط به ماده‌ای به نام کاتچین است که فعالیت آنتی اکسیدانی آن بسیار بالا است. مصرف روزانه ۵/۱ گرم پودر چای سبز خشک سبب کاهش مختصر قندخون در بیماران دیابتی می‌شود. مقدار پیشنهاد شده برای بیماران دیابتی مصرف ۲ فنجان چای دم کرده در روز است.
۱۰- دم کرده گزنه
ساقه این گیاه را پرز‌ها و تار‌های مخروطی شکل پوشانده است که در صورت لمس کردن ساقه به دست می‌چسبد و پوست را می‌گزد و تولید خارش و سوزش می‌کند و شاید به همین سبب آن را گزنه نامیده اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم کتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ‌های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است. گزنه در طب سنتی ایران به عنوان یک داروی کاهنده گلوکز خون معرفی شده است. عصاره برگ گزنه می‌تواند یک نقش حفاظتی در برابر افزایش میزان قندخون و تخریب سلول‌های پانکراس داشته باشد.
۱۱- کلپوره همدانی، مریم نخودی همدانی
استفاده از این گیاه به طوری که در کتب دارویی قدیمی آمده است به زمان‌های دور نسبت داده می‌شود. بقراط، دیوسکورید، پلین و جالینوس از این گیاه در آثار خود نام برده اند. عصاره این گیاه محتوی مواد موثره زیره است. مصرف عصاره این گیاه به مقدار ۱۲۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به مدت ۶ هفته قندخون را مختصرا کاهش می‌دهد.
توجه:
در مجموع، مصرف گیاهان دارویی توسط بیماران دیابتی تحت هیچ شرایطی نباید بدون نظر تیم پزشکی انجام شود.
این گیاهان دارویی نباید جایگزین دارو‌های ضددیابت یا انسولین در بیماران دیابتی شود چرا که اولا اثر این گیاهان بر کاهش قندخون خفیف است و ثانیا از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و ثالثا ممکن است با دیگر دارو‌های مورد استفاده بیماران تداخل داشته باشند. همچنین عوارض و اثرات مصرف طولانی مدت این گیاهان ناشناخته است. در حال حاضرهیچ گونه پیشنهاد‌ای علمی در ارتباط با مصرف آن‌ها وجود ندارد.
