بعد از پایان لرزهها، عملیات امدادرسانی و جستوجو و نجات شروع میشود. امدادگرها خودشان را به صحنه حادثه میرسانند و به مصدومان و افرادی که زیر آوار ماندهاند، کمک میکنند. آنهایی که مجروح نشدهاند هم میتوانند در این کار شریک باشند و با تیمهای متخصص همکاری کنند. البته برای کمک و همکاری باید یادمان باشد که قرار نیست همه ما نقش امدادگر را بازی کنیم و اگر آموزشهای لازم را ندیدهایم، باید فقط کارهایی را انجام دهیم که امدادگرها از ما میخواهند و علاوه بر اینها مراقب خطراتی که بعد از زلزله تهدیدمان میکند، باشیم تا خودمان مصدوم نشویم.
اگر داخل ساختمان هستیدآرامشتان را حفظ کنید و از دیگران هم بخواهید که آرام باشند. یادتان باشد که وجود شما میتواند در مراحل اولیه کمکرسانی خیلی موثر باشد؛ بنابراین اول به سلامتی خود و خانوادهتان رسیدگی کنید و بعد هم به کمک مصدومان بشتابید.
حواستان به پسلرزهها باشد. با دقت حرکت کنید و اگر میخواهید به قسمتهای آسیبدیده ساختمان وارد شوید، این کار را کاملا محتاطانه انجام دهید. پسلرزهها میتوانند باعث ریزش این ساختمانها شوند.
معمولا بیشتر پسلرزهها از زلزله اصلی خفیفترند؛ ولی ممکن است بعضی از آنها به اندازهای شدید باشند که خسارات جدیدی به بار آورند. از لوازم و تجهیزاتی که برای زمان حادثه تدارک دیدهاید، مراقبت کنید و آنها را برای زمینلرزههای احتمالی بعدی نگه دارید.
خودتان را به همسایهها نشان دهید تا از سلامت شما آگاه شوند.حتی بعد از پایان زلزله هم از آسانسور استفاده نکنید. اگر آتشی به وجود آمده، آن را بسته به نوع ماده سوختنی با آب یا وسایل اطفای حریق خاموش کنید. این کار باید به سرعت انجام شود تا آتش به قسمتهای دیگر سرایت نکند.
حداقل یک پنجره را باز کنید تا در تله گیر نیفتید. از وجود جریان آب در لولهها اطمینان حاصل کنید. در صورت امکان مقداری آب برای نوشیدن جمعآوری کنید و اگر هنوز وان حمام را پر نکردهاید، این کار را انجام دهید؛ دقت کنید آب آلوده نباشد. برای دریافت آخرین اطلاعات به رادیو گوش دهید.
هر مادهای را که روی زمین ریخته و ممکن است خطرناک باشد یا آتشسوزی به وجود آورد، بیدرنگ پاک کنید؛ مانند دارو، اسیدهای زمینشوی، مواد ضدعفونیکننده یا مواد شیمیایی دیگر. رادیو را روشن کنید و به توصیههای مقامات مسئول و راهنماییهای آنها گوش دهید.
جاهایی که شیشهها شکسته شده و همچنین در محل آوار ساختمان کفش بپوشید. بعد از سانحه تا چند ساعت از غذاهای کنسروی استفاده کنید و از روشنکردن وسایل پختوپز خودداری کنید. اگر هم چارهای جز استفاده از این وسایل ندارید، بهتر است بیرون از خانه و با اجاق پیکنیک یا منقل زغالی غذا درست کنید.
اگر مجبور شدید چیزی از کمدها و قفسهها بردارید، درِ آنها را با احتیاط باز کنید و مراقب سقوط اشیا باشید. از شایعهپراکنی جداً پرهیز کنید.
در پیداکردن افرادی که مجروح شدهاند با دیگران و نیروهای امدادی همکاری کنید. مراقب سالمندانی که نمیتوانند صدای شما را بشنوند، باشید. حواستان به کودکان یا معلولان و مصدومانی که بدون کمک نمیتوانند حرکت کنند هم باشید. سعی کنید به آنها دلداری بدهید.
وضعیت مصدومان خانواده و همسایهها را بررسی کنید. افرادی را که آسیب شدیدی دیدهاند، حرکت ندهید؛ مگر آنکه یک خطر فوری تهدیدشان کند و انتقال ندادنشان جراحتهای جدیتری به بار آورد. ساختمان را کنترل کنید تا چیزی باعث آتشسوزی نشود؛ مثلا ممکن است در اثر تکانهای زلزله، بخاری نفتی یا برقی روی پتو و اجسام قابل اشتعال دیگر افتاده باشد.
غذاها و آشامیدنیهایی که در ظرف روباز و نزدیک شیشههای خردشده قرار دارند را مصرف نکنید. البته میتوان مایعات را با یک دستمال یا لباس تمیز صاف کرد تا خردهشیشههای احتمالی از آن پاک شوند. اگر برق قطع نشده است، موادی را که فاسد میشوند، زودتر از یخچال بیرون بیاورید و مصرف کنید. حیوانات خانگی مانند سگ، گربه، گاو و... را آزاد کنید.
اگر خارج از ساختمان هستید، در خیابانها تجمع نکنید تا مسیر برای عبورومرور وسایل نقلیه امدادی باز بماند. به دیدن مناطق اطراف نروید و به ساختمانهای تخریبشده نزدیک نشوید. به سیمها و کابلهای برق دست نزنید.
با ماموران انتظامی، آتشنشانی، هلالاحمر، سازمانهای خیریه و سایر سازمانها همکاری کنید؛ ولی مانع و مزاحم فعالیت آنها نشوید. به مناطق آسیبدیده و تخریبشده نروید؛ مگر آنکه از شما درخواست کمک شده باشد.
بهتر است تا چند روز بعد از حادثه با خودروی شخصیتان رفتوآمد نکنید تا ترافیک ایجاد نشود. به هیچ وجه روی آوار نروید و ابزار و ماشینآلات را آنجا نبرید؛ این کار به افرادی که زیر آوار ماندهاند، آسیب میرساند. از کشیدن افرادی که به جایی گیر کردهاند یا زیر آوار ماندهاند، خودداری کنید.
به هیچوجه افرادی را که از ناحیه ستون مهرهها آسیب دیدهاند، به صورت غیراصولی حمل نکنید. در مناطق ساحلی احتمال اصابت امواج زلزلهای دریا وجود دارد و بهتر است نزدیک ساحل نروید. از خانوادهتان بخواهید درباره چیزهایی که شما را ناراحت میکند با مددکاران جمعیت هلالاحمر صحبت کنند.