شوک ارزی در ماه‌های اخیر موجب شده است که موضوع ارز دانشجویی برای دانشجویان ایرانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند مشکلات زیادی را ایجاد کند. تغییرات ناگهانی هزینه‌های خانواده‌های دانشجویان و بهم خوردن توازن هزینه تحصیل و کمک هزینه‌های دولتی، موجب اعتراض خانواده‌های این دانشجویان شد.
پس از اینکه بانک مرکزی اعلام کرد که پرداخت ارز دانشجویی به قیمت دولتی حذف شده است، ناگهان خانواده‌ها خود را در برابر چند برابر شدن هزینه تحصیل دانشجویان دیدند.
با توجه به اینکه بیشتر این دانشجویان با هزینه شخصی برای تحصیل در خارج از کشور اقدام کرده بودند، این اقدام موجب شد که خانواده‌ها نگران شوند و راهی کوچه و پس کوچه برای تامین ارز مورد نیاز فرزندان شان شوند. همزمان وزارتخانه‌های آموزشی نیز در برابر درخواست‌های زیادی برای دریافت ارز دانشجویی قرار گرفتند و مهلت‌های زمانی متعددی برای لزوم ثبت نام دریافت ارز دانشجویی را اعلام کردند.
۴۵ هزار دانشجو متقاضی ۹۰۰ میلیون دلار ارز دانشجویی!
به گفته معاون دانشجویی و فرهنگی وزیر بهداشت، در حال حاضر حدود ۷ هزار دانشجوی علوم پزشکی و حدود ۳۵ هزار دانشجوی وزارت علوم و در مجموع حدود ۴۵ هزار دانشجو متقاضی ارز دانشجویی هستند. هر فرد سالانه به طور متوسط ۱۵ تا ۲۰ هزار دلار نیاز دارد. مجموع این میزان می‌شود ۹۰۰ میلیون دلار! و در شرایطی که یک تک دلار هم برای کشور مهم است این حجم خارج شدن ارز می‌تواند تبعات زیادی داشته باشد.
محمدرضا فراهانی گفت: در مقابل خانواده‌های دانشجویان نیز می‌گویند که ما برنامه ریزی کردیم که یک میزان مشخصی ارز و پول برای فرزندمان بفرستیم و اکنون این میزان به دلیل شرایط کشور سه برابر شده است. در مقابل یک عده می‌گویند، افرادی به خارج از کشور رفته اند و در یک دانشگاهی با معدل پایین تحصیل می‌کنند و بعد به امید انتقال به دانشگاه‌های برتر کشور راه می‌یابند.
معاون دانشجویی و فرهنگی وزارت بهداشت تاکید کرد: مسئولان بین ایجاد تبعیض و اینکه دلار از کشور خارج شود راه میانه‌ای پیدا کرده اند که دانشجویانی که در گذشته تحصیل خود را شروع کرده اند و اکنون با مشکل مالی در خارج مواجه شده اند، می‌توانند با ۳۶ واحد، آنهم تحت شرایط آیین نامه به کشور بازگردند.
این در حالی است که پیش از این نقل و انتقال دانشجویان ایرانی از خارج به داخل کشور تابع آیین نامه‌های سختگیرانه تری بوده و همواره وزارتخانه‌های بهداشت و علوم به عنوان متولیان این موضوع تاکید کرده اند که دانشجویان به دانشگاه‌های معتبر برای تحصیل مراجعه کنند و صرفا برای اینکه در دانشگاه قبول نشده اند برای تحصیل به خارج نروند.
اما با این وجود برخی افراد به دلایل متعددی حاضر می‌شوند که برای ادامه تحصیل راهی دیار دیگری شوند و شاید توجه زیادی هم به اطلاعیه‌ها و هشدار‌های این چنینی نکنند.
راه علاج مشکل ارزی دانشجویان خارج رفته و تبعات این راه علاج
به عبارت بهتر هر سال که کنکور برگزار می‌شود موجی از ابراز تمایل به تحصیل در خارج از کشور نیز در میان داوطلبان به ویژه آن‌هایی که نتوانسته اند از سد کنکور بگذرند، راه می‌افتد. حال با توجه به مشکلات ارزی این موج با مشکلات جدیدی مواجه شده که علاج آن را وزارتخانه‌های علوم و بهداشت در آنچه به شرح زیر آمده است، دیده اند.
نکته مهم آن است که این علاج شاید مشکلی را حل کند، اما به نوبه خود ابهامات و مسائل دیگری را به دنبال می‌آورد. دور زدن کنکور برای ناکام ماندگان قبولی در آن و اعتراض به تبعیض بین دانشجویانی که خارج رفته اند و دانشجویانی که از ابتدا با قبولی در کنکور به دانشگاه‌های داخل رفته اند، بزرگترین مشکلی است که عنوان می‌شود.
برنامه مشترک وزارتخانه‌های بهداشت و علوم برای انتقال دانشجویان ایرانی که خارج از کشور در حال تحصیل هستند شامل گذراندن ۳۶ واحد در دانشگاه‌های مورد تایید وزارت بهداشت و گذراندن یک ترم تحصیلی در دانشگاه‌های مورد تایید وزارت علوم می‌شود
تصمیم وزارت بهداشت متاثر از مشکلات ارزی برای دانشجویان و خانواده‌ها
دکتر سیدحسن هاشمی، وزیر بهداشت درخصوص تسهیلاتی که قرار است در اختیار دانشجویان علوم پزشکی ایرانی که خارج از کشور در حال تحصیل هستند، قرار گیرد، خاطرنشان کرد که این تسهیل به دلیل مشکلات ارزی برای دانشجویان و خانواده‌های آنان انجام گرفته است.
وی گفت: مدت زمانی که این افراد باید خارج از کشور باشند تا اجازه ورود به دانشگاه‌های مورد تایید وزارت بهداشت را پیدا کنند، به نصف تقلیل پیدا کرده است، یعنی این دانشجویان با یک سال تحصیل یا گذراندن ۳۶ واحد، می‌توانند متقاضی تحصیل در یکی از دانشگاه‌های کشور شوند و شهریه شان را نیز بر مبنای ریال پرداخت کنند.
هاشمی با بیان اینکه این فرصت خوبی برای دانشجویان خارج از کشور است، افزود: این مصوبه برای دوسال اعتبار دارد و دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور که می‌خواهند در داخل و در یکی از دانشگاه‌های کشور تحصیل کنند، باید برای انجام فرآیند‌های اداری تعجیل کنند.
تبلیغ ناخواسته برای رفتن به خارج و دور زدن کنکور
این در حالی بود که از ۱۵ مردادماه انتخاب رشته کنکور سراسری ۹۷ آغاز شده بود و بسیاری از داوطلبانی که سودای تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی را داشتند و به دلیل ظرفیت پایین گروه پزشکی در دانشگاه‌های داخل کشور خود را با محدودیت مواجه می‌دیدند، با تبلیغاتی مواجه شدند که آن‌ها را تشویق می‌کرد برای تحصیل به خارج از کشور بروند و از فرصت انتقال به دانشگاه‌های علوم پزشکی استفاده کنند!
شرط استفاده از تسهیلات انتقال رشته‌های پزشکی؛ آغاز تحصیل از تیر ۹۷
در همین زمان دکتر باقر لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت در گفتگو با مهر تاکید کرد: داوطلبان کنکور ۹۷ دقت کنند که مصوبه تسهیل انتقال به آن‌ها مربوط نمی‌شود و تنها افرادی را در بر می‌گیرد که در سال تحصیلی جدید میلادی یعنی از تیرماه ۹۷ تحصیل خود را شروع کرده اند. (یعنی داوطلبان کنکور ۹۶)
معاون آموزشی وزارت بهداشت در مصاحبه‌های بعدی بر این نکته تاکید کرد که اجازه دور زدن کنکور را نمی‌دهیم و یادآور شد: این گونه نیست که کسی که کنکور را بد داده است برود ۳۶ واحد درسی در خارج بگذراند و به دانشگاه‌های داخل کشور منتقل شود. دانشگاه‌های علوم پزشکی از تمام ظرفیت پذیرش از طریق کنکور استفاده می‌کنند و با توجه به سهمیه‌های موجود، بسیاری از استعداد‌های بالا به سختی در گروه پزشکی قبول می‌شوند و از همین رو ما از این ظرفیت تنها از طریق کنکور استفاده می‌کنیم.
وی گفت: دانشگاه‌های علوم پزشکی برای پذیرش دانشجویان ایرانی خارج از کشور که منتقل می‌شوند، باید ظرفیت مازاد و شهریه‌ای ایجاد کنند. شهریه این دانشجویان از طریق تبدیل شهریه ارزی آن‌ها به ریال محاسبه می‌شود و کف شهریه بر اساس مصوبه وزارت بهداشت به دانشگاه‌ها اعلام شده است. دانشجویان انتقالی تنها در ظرفیت مازاد و شهریه‌ای پذیرفته می‌شوند.
یک نکته مهم کنکوری که مغفول مانده!
با وجود اینکه دائما تکرار می‌شود که قصد دور زدن کنکور را نداریم، اما در عمل این تسهیلات، دور زدن کنکور برای داوطلبان ۲ سال گذشته است. آن‌ها به هر حال بدون قبولی در کنکور می‌توانند به دانشگاه‌های داخل ورود پیدا کنند. همچنین درست است که بنا به گفته معاون وزیر بهداشت شهریه این افراد به صورت ریالی و معادل شهریه ارزی دریافت می‌شود، اما مشکل و اعتراض عمده به یک نوع تبعیض و نابرابری بین پذیرش این دانشجویان و دانشجویانی است که از ابتدا از طریق کنکور وارد دانشگاه شده اند.
تسهیل انتقال به داخل این بار برای رشته‌های غیر پزشکی
در همین زمان در ۱۴ شهریورماه ۹۷ سازمان امور دانشجویان وزارت علوم نیز اعلام کرد با توجه به شرایط ارزی کشور و بنا به دستور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با متقاضیان تحصیل در دانشگاه‌های خارج کشور برای انتقال به داخل کشور مساعدت بیشتری صورت خواهد گرفت.
بنا بر اصلاحیه آئین نامه جدید، متقاضیان انتقال به دانشگاه‌های داخل در تمام مقاطع تحصیلی تنها با گذراندن «یک ترم تحصیلی» در دانشگاه‌های مورد تائید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خارج از کشور می‌توانند درخواست انتقال به دانشگاه‌های داخل را در سامانه سازمان امور دانشجویان ثبت کنند.
بر اساس اعلام سازمان امور دانشجویان؛ متقاضیان انتقال به دانشگاه‌های داخل کشور می‌توانند از طریق پورتال سازمان به نشانی portal.saorg.ir درخواست و مدارک خود را ارسال کنند. این تسهیلات صرفا در سال ۹۷ و برای دانشجویانی است که قبل از سال ۹۷ در دانشگاه‌های خارج از کشور ثبت نام کرده باشند، قابل اجرا است.
اعتراضات به تسهیل انتقال دانشجویان ایرانی به داخل
در همین زمینه برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و همچنین دانشجویان داخل کشور مخالفت خود را به تصمیم تسهیل انتقال دانشجویان به داخل اعلام کرده اند.
احمد توکلی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی و رئیس هیات مدیره دیده بان شفافیت و عدالت با ارسال نامه‌ای به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواستار تجدید نظر در مصوبه اخیر این وزارتخانه مبنی بر تسهیل ورود دانشجویان ایرانی خارج از کشور شده است.
به گفته توکلی این نامه به دنبال ثبت مطالبه جمعی از دانشجویان رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در سامانه هوشمند مطالبه گری دیده بان شفافیت و عدالت در مدت یک هفته و با ۶۱۰۰ امضاء نوشته شده است.
توکلی در این نامه یادآور شده است: دانشجویان این مصوبه را ظلمی فاحش نسبت به دانشجویان علوم پزشکی در داخل کشور و تبعیضی ناروا نسبت به داوطلبان شایسته‌تر از آن دانشجویان متمکن که جرمشان بی‌پولی است، می‌دانند. زیرا افرادی که قدرت رقابت با داوطلبان هموطن خویش را در گذراندن مراحل سنجش و گزینش ندارند، صرفاً با داشتن ثروت لازم برای تحصیل در دانشگاه‌های سهل‌الورود خارج از کشور به امتیاز ادامه تحصیل در رشته‌های پر طرفدار و پر رقابت دانشگاه‌های معتبر دولتی دست یابند.
دانشجویان این تسهیلات را ظلمی فاحش و تبعیضی ناروا نسبت به داوطلبان شایسته‌تر از آن دانشجویان متمکن که جرمشان بی‌پولی است، می‌دانند
همچنین جبار کوچکی‌نژاد، نایب رئیس کمیسیون آموزش مجلس درباره انتقال دانشجویان پزشکی محصل خارج از کشور به دانشگاه‌های معتبر داخلی، گفته است: از آنجا که این دانشجویان توانایی پذیرش در آزمون ورودی رشته پزشکی دانشگاه‌های داخلی را نداشتند ایجاد زمینه برای ادامه تحصیل آن‌ها در دانشگاه‌های معتبر ایران پس از گذراندن ۳۲ واحد اقدام مناسبی نبوده و به نوعی دور زدن قانون است.
نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی افزود: در گذشته گذراندن حداقل ۷۲ واحد درسی برای انتقال دانشجویان پزشکی محصل خارج از کشور به دانشگاه‌های داخلی الزامی بود، اما درحال حاضر به دلیل نابسامانی‌های ارزی خانواده‌ها توانایی تامین ارز برای فرزندانشان را ندارند به همین دلیل به منظور بازگشت سریعتر دانشجویان این تعداد به ۳۶ واحد کاهش پیدا کرد.
کوچکی نژاد خاطر نشان کرد: گذراندن ۳۶ و حتی ۷۲ واحد درسی نمی‌تواند توجیه مناسبی برای اجازه ادامه تحصیل به دانشجویان پزشکی محصل خارج از کشور باشد، زیرا بسیاری از این دانشجویان به دلیل توانایی مالی با دور زدن قانون در رشته موردنظر خود ادامه تحصیل می‌دهند این اقدام به نوعی تضییع حقوق افراد است. بهتر است وزارت بهداشت برای جلوگیری از این گونه اقدامات تدبیری بیاندیشد.
تبعیض یا تسهیل
تمام این اتفاقات در مدت کوتاه دوماه و در تابستان و اوج مشکلات ارزی و پس از اعتراضات مختلف خانواده‌های دانشجویان ایرانی خارج از کشور رخ داد و در حالی که دو وزارتخانه آموزشی تاکید دارند که دلیل این تصمیمات ناگهانی، مشکلات ارزی است، اما کنکور دور زده شده است.
بر اساس قانون یک داوطلب کنکور در صورت پذیرفته شدن در دوره‌های رایگان آموزش عالی و ثبت نام نکردن، یکسال از شرکت در کنکور سال بعد محروم می‌شود. تسهیلات به نوعی اعلام شده است که داوطلبانی که سال گذشته نتوانسته اند پذیرفته شوند و یا در رشته‌های مورد علاقه پذیرفته نشده اند، در صورتی که به خارج از کشور رفته باشند با کمک این آیین نامه‌ها و با یک ترم تحصیل می‌توانند دوباره به داخل کشور و دانشگاه‌های معتبری که قبولی در آن‌ها سخت است، برگردند.
درست است که این تسهیلات به بهانه مشکلات ارزی ایجاد شده است، اما دانشجویان داخل کشور که از ورودی کنکور وارد دانشگاه شده اند به این تصمیم معترض هستند و معتقدند که افرادی که با پول به دانشگاه‌های خارجی رفته اند با یک تغییر آیین نامه‌ای به سرعت می‌توانند در داخل تحصیل کنند، در صورتی که دانشجویان داخل با گذر از سد کنکور وارد دانشگاه شدند.
دو وزارتخانه آموزشی علوم و بهداشت، در تصمیمی ناگهانی دانشگاه‌ها را با موجی از دانشجویان بازگشته از خارج مواجه کردند به طوری که میزان درخواست انتقال از ۲۰۰ نفر به ۲۰۰۰ نفر افزایش یافته است. این موضوع در مقابل امکانات محدود دانشگاه‌های دولتی، ظرفیت خالی مانده غیر دولتی‌ها و شرایط متفاوت تحصیلی خارج و داخل کشور، تناقض‌های بسیاری را در آموزش عالی کشور در آستانه سال تحصیلی جدید ایجاد کرده است.
