شاید اگر به کمی عقب تر نگاه کنیم، حدود چهل سال پیش در هر خانواده ایرانی داشتن فرزند زیاد مرسوم بود، اما امروزه با این تصور غلط که تک فرزند بودن هم به نفع خانواده و هم به نفع خود کودک است، بسیاری از افراد همین روند را در پیش گرفته اند.
تک فرزندی مسئله ای که این روزها در حال افزایش است و به دلیل شرایط سخت اقتصادی، اجتماعی، شاغل بودن زوجین و غیره خانواده‌های چند فرزندی به خانواده‌های تک فرزندی و البته منزوی و گوشه گیر تبدیل شده اند.
معایب پیش روی کودکان تنها
گرچه خانواده‌ها فکر می‌کنند با داشتن یک فرزند می‌توانند شرایط بهتری از جمله آسایش بیشتر، تحصیل در مدرسه نمونه، تامین همه خواسته‌های کودک و مواردی از این دست را برای او مهیا کنند، اما این موضوع معایب زیادی نیز به همراه خواهد داشت که بسیاری از خانواده‌ها از آن آگاهی کافی ندارند.
در دوران کودکی، کودک بیشتر از هر چیزی به تفریح و شادی احتیاج دارد و در این میان کودک تک فرزند بدون داشتن همبازی و خواهر و برادر ساعت بیشتری را در تنهایی سپری می‌کند که این موضوع آسیب‌هایی را برای کودک و جامعه با خود به همراه دارد.
مریم صابری پور مشاور و روانشناس کودک به تشریح موضوع تک فرزندی در خانواده‌های امروزی پرداخت و گفت: امروزه به دلیل وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، خانواده‌ها معمولا به داشتن یک فرزند بسنده می‌کنند و با افزایش سن ازدواج و ورود زنان به بازار کار پدیده تک فرزندی رواج بیشتری پیدا کرده و از طرفی هم نرخ موالید با کاهش چشمگیری روبرو شده است.
وی در مورد معایب تک فرزند بودن در ادامه مطرح کرد: در خانواده‌هایی که صاحب یک فرزند هستند، کودک در مرکز توجه و تعامل بیشتر خانواده است که این توجه بیش از اندازه، خود زمینه ساز مشکلاتی در خلقیات و نحوه رفتار و عملکرد کودک می‌شود.
صابری پور در ادامه افزود: تک فرزندها به دلیل اینکه در مرکز توجه پدر یا مادر و همچنین پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در نهاد خانواده هستند، ظرفیت نه شنیدن را ندارند و خیلی حساس، زود رنج، گوشه گیر، منزوی و درون گرا هستند و این فرزندان بیشتر اوقات خود را با بازی‌های انفرادی و رایانه‌ای و تماشای تلویزیون می‌گذرانند، به همین دلیل به اندازه کودکان دیگر اجتماعی نیستند.
این مشاور و روانشناس کودک در مورد عدم استقلال کودکان حاضر در خانواده‌های تک فرزند خاطرنشان کرد: معمولا در خانواده‌هایی که صاحب یک فرزند هستند، پدر و مادر تمام انرژی خود را در بعد مادی و عاطفی برای یک کودک صرف می‌کنند و کودک تنها پدر و مادر خود را دیده و به آن‌ها متکی می‌شود، به همین دلیل استقلال کافی در موارد مختلف تصمیم گیری را نخواهد داشت.
دلایل بی رغبتی زوجین برای فرزند آوری
علاوه بر مسائل و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، تغییر الگوی زندگی و نوع نگاه جوانان به مسائل مختلف، مشغله‌های بیرونی و شغلی زوجین و شاغل بودن پدر و مادر یا محصل بودن هر دو، بالا رفتن سن ازدواج و همچنین ازدواج دیر هنگام از جمله دلایلی است که خانواده‌ها به سمت تک فرزندی می‌روند.
مدتی است که خانواده‌ها بر خلاف گذشته که هر خانواده حداقل ۳ یا ۴ فرزند داشت، به داشتن یک فرزند اکتفا می‌کنند و معتقد هستند داشتن یک فرزند، تربیت آن به نحو احسن و فراهم کردن تمام امکانات برای او از داشتن چندین فرزند بهتر است.
تک فرزندی تهدیدی برای جامعه
تک فرزندی برای جامعه نیز معایبی در بر دارد و به نوعی رواج تک فرزندی در خانواده‌های تحصیل کرده بیشتر دیده می‌شود و این امر می‌تواند سبب کاهش متوسط ضریب هوشی افراد در یک جامعه شود و جمعیت کشور رو به میانسالی می‌رود و شادابی هم کمتر در اقشار مختلف مشاهده می‌شود.
مزیت‌های معدود تک فرزندی در کنار معایب بی شمار آن به چشم نخواهد آمد و جامعه ای که به سمت تک فرزندی برود جامعه ای فاقد نیروی انسانی خلاق و مناسب است و کودکان در چنین جامعه‌ای تبدیل به انسان‌های درونگرا و فاقد توانایی ارتباطاتی خواهند شد.
در راستای این موضوع امان الله قرائی مقدم جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی تصریح کرد: زوجین با اعتقاد بر اینکه فرزند کمتر، زندگی بهتری را به همراه دارد، پدیده تک فرزندی را رقم زده و امروزه چنین رفتاری یک نوع پرستیژ و حتی به نوعی مد محسوب می‌شود.
وی در خصوص آسیب‌های تک فرزندی برای جامعه اظهار کرد: کمبود نیروی انسانی و کاهش جمعیت از مشکلات اساسی تک فرزندی است و هنگامی که نیروی انسانی کاهش یابد، برای تامین نیروی انسانی متخصص و ماهر، مهاجرت به داخل صورت می‌گیرد، در نتیجه چنین رفتاری تجانس فرهنگی جامعه را نیز بر هم خواهد زد و مشکلات متعددی را به دنبال خواهد داشت.
قرائی مقدم افزود: کاهش جمعیت یک بحران جدی است که شاید اکنون مورد توجه قرار نگیرد، اما با افزایش مسئله تک فرزندی در آینده جامعه شاهد مهاجرت نیروی کار به کشور خواهیم بود و تبعات این مسئله از فرار مغزها نیز بیشتر است.
بنابراین رسانه‌ها، آموزش و پرورش و نهادهای مربوطه برای بالا بردن آگاهی مردم از آسیب‌های تک فرزندی نقش مهم و موثری را بر عهده دارند و شاید با بالا بردن آگاهی مردم آسیب‌های این مسئله در جامعه کاهش یابد.
