روستاییان در گذشته توله سگ‌های ماده را بخاطر ناکارآمدی آن‌ها از بین می‌بردند، اما با تغییر این روش و رهاسازی آن‌ها در طبیعت جمعیت حیوانی درنده به نام گرگاس افزایش یافت. اکنون این موضوع به دغدغه‌ای برای دامداران و روستاییان در غرب خراسان رضوی مبدل شده است.
منطقه غرب خراسان رضوی چند سالی است به دلیل رهاسازی غیر اصولی توله سگ‌های ماده در طبیعت شاهد رشد جمعیت گرگاس‌ها بوده است.
این در حالی است که سرمای زمستان و شکار بی رویه شکارچیان متخلف سبب ساز افزایش هجوم گرگاس‌ها به مناطق روستایی شده است.
هجوم گرگاس‌ها تا حدی است که مشکلات و خسارات زیادی را برای روستاییان به وجود آورده بطوری که روستاییان این مناطق برای حل معضل دست کمک به سوی مسئولان دراز کرده اند.
لزوم عقیم سازی توله سگ‌های ماده
کارشناس محیط طبیعی اداره محیط زیست سبزوار در این مورد گفت: گرگاس حیوان درنده‌ای می‌باشد که نتیجه جفتگیری گرگ با سگ ماده است. این حیوان جسورتر از گرگ و باهوشتر از سگ است و بر خلاف گرگ، از انسان نمی‌هراسد و در شرایط عادی دشمنی در طبیعت ندارد.
علی قرایی افزود: در گذشته توله‌های ماده سگ‌ها را خفه و زیر خاک می‌کردند، اما بعد‌ها با هدف آزار نرساندن به آن‌ها از کشتن توله ماده سگ خودداری شد و آن‌ها را در طبیعت رها می‌کردند. این توله‌ها پس از هشت ماهگی به بلوغ می‌رسند و با پیوستن به خانواده گرگ‌ها در هر دوره زاد و ولد ۶ ماهه ۱۶ گرگاس یعنی بیش از یک و نیم برابر زاد و ولد گرگ‌ها توله زایی می‌کنند.
وی ادامه داد: گرگ‌ها فقط در شرایط فشار بیش از حد گرسنگی آن هم در زمستان به انسان حمله می‌کنند، اما امکان حمله گرگاس‌ها به انسان در هر فصلی وجود دارد. این جسارت گرگاس‌ها موجب کاهش ترس گرگ‌ها از انسان‌ها نیز شده است.
این کارشناس ارشد رشته محیط شناسی گفت: گرگاس برخلاف گرگ از بدو تولد دارای حالت درندگی است. سگ‌های گله در روستاها نیز به لحاظ اینکه این حیوان مشترکات زیادی با آن‌ها دارند تحرک خاصی نسبت به گرگاس نشان نمی‌دهند.
وی افزود: در سال‌های دور مردم توان رویارویی با گرگ‌ها را داشتند، اما با اضافه شدن گرگاس به خانواده گرگ‌ها دیگر دفاع از دام‌ها به تنهایی در توان ساکنان روستاها نیست.
قرایی به تاثیر رفتار نادرست برخی ساکنان روستاها در افزایش هجوم گرگاس‌ها اشاره و بیان کرد: اینکه صاحبان مرغداری‌ها و دامداری‌ها لاشه مردار را دفن نمی‌کنند تا این حیوانات درنده بخورند و دیگر به دام‌ها حمله نکنند اقدامی اشتباه است. به هر میزان کشتار مرغ و حیوانات دفن نشده در دسترس گرگاس باشد موجب می‌شود که جمعیتشان زیادتر شده و ترسشان از مناطقی که انسان در آن سکونت دارد کمتر شود.
وی ادامه داد: روستاییان به جای رهاسازی توله سگ‌های ماده در طبیعت می‌بایست با هماهنگی سازمان‌های مردم نهادی که کار عقیم سازی حیوانات را انجام می‌دهد اقدام به سترون نمودن آن‌ها می‌کردند. هم اینک رهاسازی توله سگ‌های ماده در طبیعت به نوعی موجب برهم زدن اکوسیستم شده است.
گرگ در لباس میش
یکی از دامداران شهرستان داورزن گفت: با توجه به تداوم درازمدت خشکسالی پرورش دام بسیار سخت شده و در این شرایط هجوم درندگان به گله‌های دام بر رنج دامداری افزوده است.
محمد حسینی افزود: مکان مشخصی برای دفن زباله‌های روستا تعیین نشده و این در حالی است که محل انباشت زباله مکان مناسبی برای تغذیه گرگاس و دیگر حیوانات شده است. گرگاس به معنای واقعی گرگ در لباس میش است، زیرا به دلیل شباهت ظاهری با سگ تشخیصش سخت است و از طرفی سگ‌های روستا حساسیت خاصی به آن‌ها نشان نمی‌دهند.
وی ادامه داد: گرگاس نه تنها برای دام‌ها بلکه برای خانواده‌های روستاییان تهدیدی جدی شده است بطوری که شب‌ها جرات بیرون رفتن از منازلمان را نداریم. با آغاز فصل سرما موضوع حمله گرگاس به بحران اصلی این مناطق تبدیل شده و حتی شب‌ها برای آب گرفتن مزارع کشاورزی گروه‌های چند نفری تشکیل می‌شوند و کسی تنها برای آبیاری نمی‌رود. امیداویم هر چه زودتر مسئولان برای ما کاری کنند.
این دامدار روستایی گفت: دیگر مشکل ما این است که اگر گرگاس را از بین ببریم با جریمه سنگین محیط زیست روبرو می‌شویم.
خشکسالی عامل افزایش درندگان
رئیس شورای اسلامی شهرستان داورزن به خبرنگار ایرنا گفت: کاهش بارندگی و تداوم پدیده خشکسالی سبب شده گرگ‌ها و گرگاس‌های برای یافتن غذا به آغل گوسفندان در روستاها حمله کنند.
مصطفی فهیمی افزود: از ابتدای امسال تاکنون گرگاس‌ها در شهرستان داورزن ۲۰۰ راس گوسفند را از بین برده اند. طی یک ماه اخیر فقط در روستای صدخرو چار بار به دامداری‌ها هجوم آورده و ۲۰ راس گوسفند را دریده اند.
وی ادامه داد: پس از مکاتبه با اداره حفاظت محیط زیست سبزوار درباره حمله زیاد این حیوانات به روستاها، به مدت چند شب ماموران یگان حفاظت محیط زیست برای دور کردن درندگان به روستا مراجعه کردند.
رئیس شورای شهرستان داورزن به تشکیل گروه‌های بسیج مردمی برای نگهبانی در اطراف روستا نیز اشاره و بیان کرد: علاوه بر آن از ابتدای زمستان مکان مشخصی برای دفن زباله‌ها دور از محیط روستا مشخص شده تا جذب درندگان به روستاها کمتر شود.
دامداران و بیمه دام‌ها
رئیس شبکه دامپزشکی سبزوار نیز به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از راه‌های تامین خسارت وارده به دامداران استفاده از حمایت‌های پوشش بیمه‌ای دام در صندوق بیمه‌های بانک کشاورزی است.
دکتر، ولی الله جغتایی افزود: دامداران سالیانه با هماهنگی این صندوق دام‌های خود را بیمه کنند تا در برابر حوادث غیرمترقبه و گرگ زدگی خیلی متحمل خسارت نشوند.
وی ادامه داد: با وجود فرهنگسازی، دامداران در روستاها همچنان نسبت به بیمه دام تمایل ندارند، زیرا میزان پرداخت خسارت از سوی صندوق حمایت با نرخ واقعی خسارت متفاوت است.
رئیس شبکه دامپزشکی سبزوار گفت: دامداران در صورت گرگ زدگی دام‌ها سریعا موضوع را به دامپزشکی اطلاع دهند. ممکن است برخی از این حیوانات هار باشند که علاوه بر دریدگی گوسفند سبب انتقال بیماری به سایر دام‌ها و انسان‌های مرتبط با دام‌ها می‌شود.
مشکل محیط بانانی
رئیس اداره حفاظت محیط زیست سبزوار هم به خبرنگار ایرنا گفت: از زمان اعلام وضعیت حملات درندگان، ماموران گشت این اداره در مناطق حضور پیدا کرده اند، اما با توجه به قلت نیرویی که در اختیار داریم نیاز به همکاری مردم برای دفع حیوانات است.
حمیدرضا صادقی افزود: افزایش جمعیت گرگ‌ها مورد رضایت محیط زیست نیست. این شایعه از سوی برخی افراد که اداره محیط زیست این حیوانات را در طبیعت رها می‌کند کذب است. این باور که گرگ‌ها پلاک دار هستند نیز غلط است. سازمان حفاظت محیط زیست هیچ گرگی یا گرگاسی را پلاک نکرده تا در طبیعت رها کند.
رئیس اداره محیط زیست سبزوار ادامه داد: گله‌های گرگ گرگاس توانایی پیمودن ۷۰ کیلومتر مسیر را در هر روز دارند. از این حیث آمار مشخصی از جمعیت آن‌ها در غرب خراسان رضوی وجود ندارد و تنها می‌دانیم که آن‌ها هر بار به صورت گله‌های هفت تا ۱۰ تایی حمله می‌کنند.
وی گفت: چند سال پیش جمعیت گرگ‌های اصیل در این منطقه بسیار کم بود. با توجه به تصاویر ضبط شده و مدارک هم اینک ۸۰ درصد جمعیت گله‌های گرگ‌ها را در این منطقه گرگاس‌ها تشکیل می‌دهند.
صادقی به جریمه شکار گرگ نیز اشاره و بیان کرد: طبق قانون برای هر شکار قلاده گرگ ۴۰ میلیون ریال جریمه در نظر گرفته شده که شکارچی متخلف باید آن را پرداخت کند.
وی افزود: برای دفع حملات حیوانات درنده مشارکت مردم نیاز است. باید آن‌ها مواردی از قبیل: دفع درست مردار حیوانات خانگی و زباله‌های روستا را به درستی انجام دهند، زیرا افزایش هجوم‌ها رابطه مستقیمی با این موارد دارد.
او ادامه داد: تداوم پدیده خشکسالی هم در افزایش هجوم درندگان بی تاثیر نبوده، اما شکار بی رویه جوندگان در طبیعت از سوی متخلفان هم نقش پررنگی در این وضعیت دارد و موجب برهم خوردن تعادل در طبیعت شده است.
۷۳ درصد روستائیان در غرب خراسان رضوی به صورت سنتی به دامپروری مشغول هستند. ۷۴۰ هزار راس دام در غرب خراسان رضوی وجود دارد که ۷۰۰ هزار راس آن را دام‌های سبک تشکیل می‌دهند. سبزوار در فاصله ۲۳۰ کیلومتری غرب خراسان رضوی قرار دارد.
